رای دادیم تا مطالبه کنیم
روزنامه اعتماد
حدود ۱۰ روز بعد از اعلام نام حسن روحانی به عنوان رییس دولت دوازدهم، رضا کیانیان، صدیق تعریف، عبدالجبار کاکایی و سلمان امین مطالبات دانشجویان در حوزه‌های ادبیات، موسیقی، شعر و سینما را از رییس‌جمهوری خواستار شدند و محمود دولت‌آبادی هم پیامی را در همین زمینه ارایه کرد.
هنرمندان رشته‌های گوناگون که در روزهای پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری بیشترین حمایت را از کاندیداتوری حسن روحانی انجام دادند، کمتر از دو هفته بعد از اعلام نتایج انتخابات، به دعوت دانشگاه علم‌وصنعت در نشست بیان مطالبات هنری حضور پیدا کردند تا این‌بار خواسته‌های دانشجویان را در زمینه‌های ادبیات، سینما و موسیقی و شعر هنرمندان با بالاترین مقام اجرایی کشور در میان بگذارند.
محمود دولت‌آبادی پیامی تصویری به این برنامه فرستاد که در آن گفته بود هم به روحانی رای داده و هم پیش از ۲۹ اردیبهشت‌ماه از او اعلام حمایت کرده است و خطاب به رییس‌جمهوری ابراز امیدواری کرد در مقابل مردمان، از رای و نظر خود پشیمان نشود: «اینجانب محمود دولت‌آبادی به شما رای داده‌ام، نه فقط رأی داده‌ام - بلکه پیش از آغاز انتخابات عنوان کرده‌ام که به شما رأی می‌دهم و در سطح کلی و عام که فراگیر این سرزمین و مردمان آن است، مباد که از رای و نظر خود پشیمان شوم. در این دانشگاه که پیام من خوانده می‌شود و عنوان نشست «مطالبات از رییس‌جمهور» دارد، شرکت مستقیم نمی‌کنم، چون عادت ندارم چیزی از کسی، شخصیتی طلب- یا بدتر از آن تقاضا کنم.»
خالق «کلیدر» و «روزگار سپری شده مردم سالخورده» رنج‌هایی را که بر ادبیات ایران و نویسنده ایرانی رفته است، یادآوری کرد: «شما و مجموعه نظام سیاسی حاکم با دیدگاه‌های من آشنایید، نیز با رنج‌های سرفراز و صبوری من. دانسته است که همواره منافع مُلک و ملت موضوع نگرانی و اندیشه من بوده است و نه چیزی مطالبه کردن. من کماکان منتظر قانونی شمردن قانون و اجرای آن هستم.»
مهم‌ترین خواسته دولت‌آبادی که همچنان در انتظار مجوز رمان «زوال کلنل» است، اجرای قانون و رعایت اصل اعتدال بود: «در همین راستاست که افراط و تفریط در امور را نکوهش کرده‌ام و به صراحت آورده‌ام که «ایران از آن همه ایرانیان است»، یعنی نه منحصر به جمعی خاص و جماعتی خواص! با چنین باوری است که بیست و اندی سال می‌گذرد که درباره «ضرورت تعادل» نوشته و گفته‌ام و آنچه گفته و نوشته‌ام باورِ تجربی- آموزشی من بوده است؛ حتی یک نوبت به صراحت نوشتم خوب است مدیران سیاسی ما «گلستان» سعدی را بخوانند، زیرا سعدی آمرزیده معدل سنجیده خوی انسان ایرانی است.»
او در پایان پیامش خوشحالی خود از اینکه اصل اعتدال در وجود رییس‌جمهوری نمود یافته، بیان کرد و ترجیح داد صحبت از دلگیری‌ها را به زمان دیگری بسپارد: «اکنون که شاهد هستم اصل اعتدال در وجود شما نمود یافته است نباید خُرسندی خود را پنهان نگه بدارم...» شرح آن بگذار تا وقتی دگر. «البته اگر فرصتی دست داد، اگر هم فرصتی دست نداد، غمی نیست، همچنان کار و روزگار می‌گزارم که عمری است گزارده و گذرانیده‌ام!»
رضا کیانیان نیز به نمایندگی از هنرمندان سینما در این نشست یکی از پارادوکس‌هایی را که در زمینه فرهنگ وجود دارد، بیان کرد: «جامعه بدون فرهنگ پیشرفت نخواهد کرد و در مقابل قاعدتا فرهنگ زمانی ایجاد می‌شود که جامعه از یک رفاه نسبی برخوردار باشد. مثلا در انتخابات اخیر بحث بر سر محرومیت‌زدایی بود اما آیا فقط با یارانه دادن فرهنگ ایجاد می‌شود؟ در این مباحث، فرهنگ فراموش شد و برای همین می‌گویم تناقضی وجود دارد؛ اگر فرهنگ نباشد نان و آب هم نیست.»
او از قشر متوسط جامعه سخن گفت که همیشه فرهنگ را در سبد خانوار خود می‌گنجانند و زمانی که شرایط اقتصادی مساعد نباشد، فرهنگ به سرعت از سبد طبقه متوسط بیرون می‌آید و دلیل آن را این گونه توضیح داد: «چون ما فکر می‌کنیم که نان شب و گرسنه نخوابیدن بزرگ‌ترین مساله ما است در حالی که بسیاری از مردم فقیر هستند اما حقیر نیستند و صورت‌شان را با سیلی سرخ می‌کنند اما شرافت‌شان را از دست نمی‌دهند؛ همه اینها فرهنگ است اما تا وقتی فرهنگ را برای نان شب قربانی می‌کنیم، پیشرفت نخواهیم کرد.»
کیانیان از پیامدهای منفی فراموش کردن فرهنگ گفت، اینکه در گذشته، عده‌ای با همین وسیله می‌کوشیدند بر مردم تسلط پیدا کنند اما لازمه رشد فرهنگ، ثبات و آرامش است. او در ادامه صحبتش از وضعیت فرهنگ و هنر در دوره روحانی هم سخن گفت؛ اینکه در این دوره با وجود فقر و بیکاری به فرهنگ هم توجه شده است، اما به هنر توجهی نشده است: «اگر من به حسن روحانی رای دادم با توجه به فرهنگ است هر چند معتقدم آقای روحانی و هاشمی با وجود توجه‌شان به فرهنگ، به هنر توجه چندانی نداشتند.»
کیانیان از روزهای پیش از انتخابات گفت و از انتشار حقوق شهروندی از سوی رییس‌جمهوری به عنوان یکی از عواملی نام برد که مردم را به رای دادن ترغیب کرده است: «همین که آقای روحانی دفترچه حقوق شهروندی چاپ کرده و گفتمان حقوق شهروندی را زنده کرده موضوعی جالب است؛ زیرا این نیاز تاریخی ما به اینجا رسیده که این گفتمان مطرح شود و از طرف دیگر کسی پیدا شده که جرات مطرح کردن حقوق شهروندی را دارد. اگر ما به حقوق اجتماعی‌مان واقف شویم، با فرهنگ می‌شویم و اگر نه تا ابد در مبارزه بی‌سرانجامی باقی خواهیم ماند.»
کیانیان از برخورد نماینده انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علم و صنعت نیز انتقاد کرد که به جای طرح پرسش، بیانیه‌ای پر از دشمنی، خط‌کشی و فحش خوانده است و خطاب به این دانشجو گفت چرا باید انجمنی یا گروهی به خودش حق بدهد به بقیه توهین کند: «مثلا بازیگری در فیلم تبلیغات انتخابات گفته من در سیاست دخالت نمی‌کنم؛ حالا از نظر شما او لمپن سلبریتی شده. اما فرهنگ یعنی اینکه اجازه دهیم هر کسی هر طور که می‌خواهد زندگی کند. بیانیه شما آدم را یاد ۵۰ سال پیش می‌اندازد اما شما انسانی معاصر و معتقد به آزادی هستید و نباید مانند گروه‌های مقتدر، تمامیت‌خواه باشید. بهتر است یک‌بار بیانیه‌تان را مرور کنید.»
او از «همسان‌سازی» به عنوان مشکلی دیگر در کشور ما یاد کرد و اینکه ما تلاش می‌کنیم دیگران را شبیه خود کنیم اما چه حقی برای این کار داریم. کیانیان فردیت را مهم‌ترین مساله جهان دانست که اگر آن را رد کنیم، دیگر چه فرقی با هیتلر و صدام داریم؟! پس باید به فردیت احترام بگذاریم.
او از فصل‌الخطاب انتخابات نیز سخن گفت که از نظر او این است که دولتی را انتخاب کنید که قانون اساسی را اجرا کند. وقتی می‌بینیم همان اول کسی قانون اساسی را قبول ندارد، به او رای نمی‌دهیم. کیانیان نیز «نه» گفتن مردم به یارانه سه برابری را یکی از شگفتی‌های انتخابات امسال دانست: «تعداد کشورهایی که به یارانه نه گفته‌اند، بسیار کم است. نباید مردم کشورمان را دست کم یا دست بالا بگیریم و بگوییم هفت هزار سال تاریخ داریم پس عالی هستیم. صدیق تعریف، خواننده موسیقی سنتی دیگر مهمان این برنامه بود.
او از فعالیت‌های زیرزمینی گروه شیدا و عارف در سال‌های پیش از انقلاب یاد کرد و اینکه مناقشاتی که امروز در موسیقی وجود دارد، از ۳۸ سال پیش شروع شد و تاکنون ادامه دارد و در ادامه همین روند است که محمدجواد لاریجانی نامه‌ای را در جواب وزیر ارشاد مبنی بر وجود اشکال شرعی در ربنای استاد شجریان می‌نویسد اما باید از او پرسید آیا اذان موذن‌زاده اردبیلی که تنها اذان ایرانی است هم بعد از این همه سال نباید پخش شود؟ از نظر صدیق تعریف راه‌حل این مشکلات، در فرهنگ‌سازی است.
عبدالجبار کاکایی شاعر و ترانه‌سرا نیز نکته‌ای را درباره اولویت فرهنگ بیان کرد؛ «در ادبیات سنتی سندهایی مبنی بر اولویت فرهنگ داریم. اما حالا داریم به کسانی اثبات می‌کنیم که فرهنگ مقدم است، که خود مدعی هستند.»
او نیز انتخاب مردم در این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری را یکی از هوشمندانه‌ترین اتفاقات ایران در دوران پس از مشروطه دانست. کاکایی از اختلافات گسترده در صنف ادبیات گفت و اینکه وقتی در جامعه‌ای از آزادی ترانه اجتماعی بی‌‌بهره باشیم، موسیقی‌مان به سمت هوای نفسانی عدول می‌کند.
به گفته او مطالبات تبدیل به یک کلیدواژه شده است و باید این را به فال نیک گرفت: «من از سال‌های اول انقلاب سرودن شعر را شروع کردم. در آن زمان ابتدا گفتمان ما تبلیغی نبود، بلکه تحلیلی بود؛ اما در دهه ۶۰ به سمت مُبلغ شدن و مروج شدن پیش رفت. تنها گفتمانی که ۳۰ سال است از این روش کناره‌گیری کرده و نخواسته مُبلغ و مروج باشد، شعر و ادب است.»
کاکایی با اشاره به پیش رفتن ادبیات تحلیلی انقلاب با وجود این مسائل در طول این سال‌ها گفت: «خوشحالم که با همه این مسائل ادبیات تحلیلی انقلاب راه خود را ادامه داده و این گفتمان به پیش رفته است. موضوع اتحادیه و صنف در حوزه ادبیات به دو دلیل با مشکل مواجه می‌شود اول نوع نگاهی که مدیران فرهنگی ما به این مقوله دارند و دوم آرا و نظرات متفاوت در جریانات فکری گسترده و اینکه برخی جریانات فکری می‌خواهند شعر و ادبیات را تنها با دیدگاه خود ترویج کنند. چند سال پیش دبیر جشنواره‌ای شدم و سعی کردم تمامی گفتمان‌ها و نگرش‌ها ذیل این جشنواره ادبی گرد هم بیایند اما دیدید که فضای تئاتر به جایی رسید که از جشنواره کنار گذاشته شدم.»
این ترانه‌سرا در پایان با ابراز نگرانی از سقوط فرهنگی در عرصه موسیقی گفت: «ما امروز شاهد یک سقوط فرهنگی در عرصه موسیقی هستیم و دیگر اندیشه‌های عمیق، اجتماعی و اصیل را در ترانه‌ها نمی‌بینیم. فضای موسیقی تنها به فضاهای احساسی و عاطفی سطحی و غیرمعنوی کشیده شده و طبیعی است وقتی آزادی برای بیان ترانه‌های اجتماعی نباشد، موسیقی هم به سمتی پیش رود که تنها تجلی غرض‌های سطحی باشد.»