رایان کاستلو
منبع:هافینگتون پست / مترجم: زهره شهریاری
دیپلماسی ایرانی
آمریکا باید از امروز خود را برای دوران جدید و البته نگران کنندهای آماده کند؛ چرا که از حالا به بعد دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکاست و هنوز هیچ کس به درستی نمیداند که او چه تصمیماتی در سر دارد و این تصمیمات چه عواقب و پیامدهایی را در پی خواهند داشت. براساس بیانیه منتشر شده از سوی وب سایت جدید کاخ سفید، دولت ترامپ تلاش خواهد کرد تا استفاده از دیپلماسی را سرلوحه کار خود قرار دهد، دیگر در جستجوی دشمنان خود در ورای مرزهای این کشور نباشد و از این که دشمنان قدیمی آمریکا به دوستان جدیدی برای این کشور تبدیل میشوند، خوشحال و خرسند خواهد بود. اینها اهداف بسیار ارزشمندی هستند اما با این وجود احتمال این که ترامپ به ورطه جنگ پرهزینه دیگری با برخی کشورها از جمله ایران بیفتد، نیز بسیار بالاست.
خوشبختانه، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا تصدی پست ریاست جمهوری آمریکا را در زمانی به دست گرفته که این کشور در رابطه با موضوع برنامه هستهای ایران با هیچ گونه جنگ فوری یا تصمیمی جدی روبه رو نیست. اما باید اذعان کرد که بدون تلاشهای طاقت فرسای دولت اوباما و مذاکرات بیوقفه این دولت بر سر انعقاد توافقی جامع درباره برنامه هستهای ایران، شرایط کنونی هیچ گاه حاصل نمیشد.
توافق هستهای ایران که با مشارکت تمامی شرکای بینالمللی حاصل شد توانست برنامه هستهای ایران را کمی به عقب برگرداند و روند بازرسیهای سرزده از تأسیسات و فعالیتهای هستهای این کشور را تسهیل کند. ایران نیز همچنان به اجرای تمامی تعهدات هستهای خود تحت این توافق پایبند است، اما سوال اساسی که در این جا مطرح میشود این است که آیا امکان دارد دولت ترامپ یا کنگره آمریکا با لغو یک طرفه این توافق یا اقدامات عجولانه خود بحران جدیدی را به وجود آورده و دستاوردهای امنیتی حاصل از توافق هستهای را در معرض خطر نابودی قرار دهند.
ترامپ میتواند به شعارهای ضدمداخله جویانه خود در خلال رقابتهای انتخاباتی همچنان متعهد و پایبند بوده و از توافق هستهای ایران حفاظت و حراست کند. تعدادی از شخصیتها و مقامات ارشد آمریکایی از جمله «جیمز متیس»، وزیر دفاع دولت جدید و نیز «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا که ترامپ در زمینه امور امنیت ملی به آنها اعتماد و اطمینان کاملی دارد، نسبت به عواقب و پیامدهای خطرناک عقب نشینی از توافق هستهای به ترامپ هشدار داده اند.
توصیههای این مقامات ارشد آمریکایی در مورد توافق هستهای در نوع خود اقدام مثبتی به شمار میآید؛ زیرا آنها به خوبی میدانند که لغو کامل توافق هستهای موجب خواهد شد تا برنامه هستهای ایران از تمامی محدودیتها و نظارتهای بین المللی آزاد شده، میان ما و متحدانمان فاصله انداخته و رفع نگرانیهای مرتبط با تسلیحات هستهای ایران را تنها از طریق گزینه نظامی میسر کند.
البته، ترامپ در شعارهای ضدمداخلهجویانه خود در خلال فعالیتهای انتخاباتی هیچ اشارهای به حفظ و حمایت از توافق هستهای ایران نکرد. وی طی سخنرانیهای انتخاباتی خود بارها از توافق هستهای انتقاد کرد و آن را یک «توافق بد» دانست. اما وی پس از مدتی عنوان کرد که توافق هستهای را لغو نخواهد کرد اما در عوض مذاکرات مجددی را به منظور انعقاد یک توافق بهتر ترتیب خواهد داد که این وعده ترامپ از سوی هیچ یک از دیگر اعضاء مذاکرات هستهای مورد تأیید و حمایت قرار نگرفته است.
اما دشمنی و عداوت ترامپ با ایران تنها به موضوع توافق هستهای ایران محدود و منحصر نشد و وی در اظهارات دیگری وعده داد که قایقها و کشتیهای ایرانی که اغلب برای ناوهای نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس ایجاد مزاحمت میکنند را غرق خواهد کرد. حتی اگر اتفاق خاصی برای توافق هستهای ایران رُخ ندهد، اظهارات ترامپ در خصوص کشتیهای نیروی دریایی ایران میتواند خطر جنگ با این کشور را افزایش دهد.
علاوه بر این، تعداد مخالفان توافق هستهای ایران در کابینه ترامپ و به طور کلی جریان اصلی جمهوری خواهان در آمریکا به مراتب بیشتر از گروههای تندرو در ایران است. بسیاری از مخالفان توافق هستهای در کابینه ترامپ و به طرو کلی عرصه سیاسی آمریکا درک درستی از مزایای توافق هستهای ندارند.
«تام کاتن»، سناتور تندروی آمریکایی در سال ۲۰۱۵ نامهای را خطاب به رهبران جمهوری اسلامی ایران نوشت و در این نامه به مقامات ایرانی هشدار داد که توافق با اوباما موقتی است و رئیس جمهور بعدی آمریکا میتواند تمام قول و قرارها و توافق هستهای را برای همیشه لغو کند.
کاتن بعدها در اظهاراتی عنوان کرد که بدون شک ترامپ پس از کسب قدرت این توافق را لغو خواهد کرد و در این باره افزود: «با توجه به این که ترامپ رویکرد بسیار سختگیرانهای را در قبال توافق هستهای ایران در پیش خواهد گرفت و در اجرای مفاد این توافق با دقت تمام عمل خواهد کرد، به نظر میرسد که کار توافق هستهای ایران تمام شده است؛ چراکه سختگیریهای بیش از حد ترامپ در اجرای توافق هستهای خود موجب خواهد شد تا ایران پس از مدتی از این توافق عقب نشینی کند».
کاتن در بخش دیگری از اظهارات خود میافزاید: «اما من میدانم که ترامپ قصد دارد تا با بلندپروازیهای این کشور در منطقه خاورمیانه مقابله کند». اگرچه کاتن در اظهارات اخیر خود نسبت به جاه طلبیهای ایران در منطقه کمی اغراق کرده، اما آن چه مسلم است این است که ترامپ چنین روند و رویکردی را در قبال ایران در پیش خواهد گرفت. همین که ترامپ تیم امنیت ملی خود را پر کرد از افرادی که همه خواهان مقابله و رویارویی با ایران هستند خود گواهی بر این امر است.
همان طور که این سناتور تندروی جمهوریخواه نیز پیش بینی کرده اگر توافق هستهای برای همیشه لغو و نابود شود، برنامه هستهای ایران از تمامی قید و بندها آزاد شده، روند بازرسیهای بینالمللی از تأسیسات هستهای ایران تا حد بسیار زیادی کاهش یافته و اعمال فشار بر ایران از طریق تحریمهای بینالمللی کارایی خود را از دست خواهد داد. اظهارات و وعدههای ترامپ در مورد برگزاری مذاکرات مجدد و انعقاد یک توافق بهتر میتواند به بیاعتمادی تمامی طرفین در این مذاکرات منجر شود. بدون شک هیچ یک از رهبران ایران دیگر حاضر به انجام مذاکرات مجدد با دولت ترامپ نیستند چه برسد به این که آنها توافقی را امضاء کنند که بیشتر به نفع ایالات متحده آمریکاست تا ایران.
در صورت بروز چنین شرایطی، ترامپ با تصمیمات بسیار سخت و دشواری روبه رو خواهد بود. آیا رئیس جمهوری جدید آمریکا به ایران اجازه میدهد تا این کشور برنامه هستهای خود را پیش برده و به صورت کاملاً نامحسوس به توانمندی تولید تسلیحات هستهای دست یابد؟ یا این که دولت جدید آمریکا رویکرد نظامی خطرناکی را در قبال ایران در پیش گرفته و از این طریق توانمندیهای هستهای ایران را محدود خواهد کرد؟
اگرچه ترامپ در بیانیه اخیر کاخ سفید به صراحت اعلام کرده که آمریکا دیگر در جستجوی دشمنان خود در ورای مرزهای این کشور نخواهد بود، اما ممکن است که ترامپ اشتباه رؤسای جمهور پیشین آمریکا در موضوع جنگ با عراق را این بار در مورد ایران تکرار کند.