دویچه وله: با پیروزی ترامپ پایه‌های اتحادی که از سال‌های دور اروپا و امریکا را به هم پیوند داده، به لرزه افتاده است. دولتمردان اروپایی و آلمانی امید دارند که شعارهای انتخاباتی ترامپ هرگز به مرحله عمل در نیاید.
ایالات متحده و اتحادیه اروپا دستکم از زمان جنگ جهانی دوم تا امروز پشت به پشت هم داده بودند و در کنار هم از ارزش‌هایی مانند حقوق بشر و موازین دموکراسی دفاع می‌کردند. باراک اوباما همواره بر این ارزش‌های مشترک تأکید داشت.
دونالد ترامپ، هم در جریان کارزار انتخاباتی خود و هم با نخستین گام‌هایش در کاخ سفید نشان داد از این “ارزش‌های مشترک” بویی نبرده است. او نه تنها “اتحادیه اروپا” را به مسخره گرفته، ناتو را نیز “باشگاه بیکاران” خوانده است.
او در نطق ریاست جمهوری تأکید کرد که برای او “اول امریکا” مهم است. این برداشت خطری تازه برای “اتحادیه اروپا” محسوب می‌شود، جمعی که به ویژه به خاطر خروج بریتانیا، در دورانی بحرانی به سر می‌برد. ترامپ در یک موضع‌گیری، از اقدام بریتانیا مبنی بر خروج از اتحادیه اروپا ستایش کرده است.
به نظر تحلیلگران به هیچوجه تصادفی نیست که ترزا می، نخست وزیر بریتانیا، اولین سیاستمداری است که به واشنگتن سفر می‌کند. البته خانم می اطمینان داده که قصد دارد در دیدار با ترامپ بر اهمیت پیمان ناتو و اتحادیه اروپا تأکید ورزد. اما روشن است که هدف او پیش از هرچیز رسیدن به امکانات مالی و تجارتی در دوران بعد از “برکسیت” است.
انتظاری پرتنش در آلمان
دولتمردان آلمانی برای اتخاذ موضعی روشن در برابر ترامپ به زمان بیشتری نیاز دارند؛ اما آنها ضمن تأکید بر ضرورت همکاری با ایالات متحده آشکارا می‌گویند که در مناسبات دو کشور دورانی تنش‌آمیز در پیش است.
آنگلا مرکل “احترام متقابل” را شرط روابط دوستانه دانسته و گفته است چنانچه دو کشور به “ارزش‌های مشترک” پای‌بند باشند، روابط و همکاری نزدیک در آینده نیز ادامه خواهد یافت.
خانم مرکل روز شنبه (۲۱ ژانویه) طی سخنانی بر رعایت نظم بین‌المللی تجارت و اقتصاد تأکید کرد. این درحالیست که ترامپ نه تنها این قواعد را ناچیز دانسته، بلکه حتی همکاری با پیمان ناتو را زیر سؤال برده است.
فرانک‌والتر اشتاین‌مایر، وزیر امور خارجه آلمان، ریاست جمهوری ترامپ را نقطه عطفی در تاریخ معاصر امریکا دانسته است. او در مصاحبه‌ای می‌گوید که دنیا از این پس با “دورانی ناآرام” سروکار خواهد داشت.
به طور کلی دولتمردان آلمان از لحن ناسیونالیستی در نطق ریاست جمهوری ترامپ ناخرسند هستند. آنها در گفت‌وگوهای گوناگون ضمن تأکید بر ضرورت همکاری با ایالات متحده، بر اهمیت ارزش‌های غربی پافشاری می‌کنند.
سرنوشت ناروشن همکاری‌های فرامرزی
در سال‌های گذشته اروپا و امریکا، هم در عرصه سیاست‌های استراتژیک و هم در مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی و تغییرات جوی گام‌های بزرگی برداشته‌اند.
ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی نشان داد که برای همکاری‌های بین‌المللی ارزش زیادی قائل نیست و قصد دارد از تعهدات بین‌المللی کشورش بکاهد. این موضوع به ویژه برای کشورهای شرق اروپا زیان‌بخش است.
اتحادیه اروپا علاوه بر روابط اقتصادی، مناسبات مالی و ارتباطات بازرگانی، در زمینه دفاع نظامی، مبارزه با تروریسم، بحران پناهجویان و همچنین در عرصه مبادلات فنی و اطلاعاتی به پشتیبانی ایالات متحده نیازمند است.
در پاییز امسال در فرانسه و هلند، یعنی دو کشور مهم اتحادیه اروپا انتخابات سراسری برگزار می‌شود. در هر دو کشور نیروهای راست افراطی قوت گرفته‌اند. پیروزی ترامپ که کمابیش همان شعارها را می‌دهد، به قدرت بیشتر اردوی راستگرایان منجر خواهد شد.
در برخی از کشورهای شرق اروپا دموکراسی و نظام مردمسالار هنوز پایه‌های محکمی ندارد. این خطر وجود دارد که پیروزی ترامپ در لهستان و مجارستان پیامدهای منفی داشته باشد. در گذشته‌ای نه چندان دور هنگامی که ترامپ نامزدی خود را برای ریاست جمهوری اعلام کرد، هیچکس به پیروزی او باور نداشت. امروزه در اروپا هم این خطر وجود دارد که ناگهان افراد و نیروهای مخالف مردم‌داری و دموکراسی به قدرت برسند.
در اروپا برای نیروهای مترقی و آزادمنش هیچ موجبی برای شادمانی از پیروزی ترامپ وجود ندارد.
نقطه عطفی تاریخی
وزیر خارجه آلمان در تغییر قدرت سیاسی در ایالات متحده آمریکا نقطه عطفی تاریخی می‌بیند. اشتاین‌مایر در “بیلد ام زونتاگ” می‌نویسد که دنیای قدیمی قرن ۲۰ با روی کار آمدن ترامپ به طور قطعی به پایان رسیده است.
فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزیر خارجه آلمان، در مقاله‌اش در شماره روز یکشنبه (۲۲ ژانویه/ سوم بهمن) روزنامه آلمانی “بیلد” نشان می‌دهد که خود را برای دورانی ناآرام در روابط آلمان و آمریکا تحت ریاست جمهوری دونالد ترامپ آماده کرده است.
او در عین حال امیدوار است که در واشنگتن کسانی را پیدا کند که می‌خواهند راهشان را مشترکا با “دوستان خوب و شرکای قابل اعتماد” بپیمایند.
اشتاین‌مایر نشستن ترامپ بر مسند قدرت را نقطه عطفی تاریخی خوانده که با آن دنیای قدیم قرن ۲۰ به شکل قطعی به پایان رسیده است.
او به این مسئله اشاره کرد که البته با هر جابه‌جایی قدرتی مطرح‌شدن “ابهام‌ها، تردید‌ها و پرسش‌هایی در رابطه با خط مشی رهبری جدید” فی‌نفسه اموری عادی هستند، “اما در این دوران بی‌نظمی جهانی” امکان بی‌ثباتی به‌ویژه بیشتر است.
وزیر خارجه آلمان هم‌زمان اعلام کرده است که دولت آلمان اکنون در تلاش برای رایزنی با دولت آمریکاست تا “به دستگاه جدید دولتی ایالات متحده، مواضع، ارزش‌ها و علائق” خود را گوشزد کند. از نگاه وزیر خارجه آلمان، مسئله اصلی استحکام بخشیدن دوباره به شراکتی برابرحقوق است.
اشتاین‌مایر همچنین تأکید می‌کند که برای آلمان از جمله تجارت آزاد، جهانی باز، همبستگی در مقابله با تروریسم و همکاری اروپا و آمریکا “بر بستر ارزش‌های مشترک” از اهمیت درجه اول برخوردارند.
دونالد ترامپ در روز جمعه (۲۰ ژانویه) رسما چهل و پنجمین رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا شد. او در نخستین نطق خود در مقام رئیس جمهور گفت، در تمام تصمیم‌گیری‌هایش منافع آمریکا را همواره در درجه اول قرار خواهد داد.
فرانک‌والتر اشتاین‌مایر قرار است در روز ۱۲ فوریه سال جاری میلادی به عنوان رئیس جمهوری آلمان انتخاب شود. هنوز جانشین او در وزارت خارجه آلمان قطعی نیست. از مارتین شولتس، رئیس پیشین پارلمان اتحادیه اروپا، به عنوان وزیر خارجه آتی آلمان سخن گفته می‌شود.