٥ ایرانی در بین ٥٠٠ هنرمند برتر جهان
شرق: یک‌بار دیگر نام هنرمندان ایرانی بر بلندای هنر جهان قرار گرفت. یازدهمین فهرست ٥٠٠ هنرمند برتر سال ٢٠١٦ در حالی منتشر شد که نام پنج هنرمند ایرانی هم در این فهرست به چشم می‌خورد.
هر سال ماه اکتبر، «فیاک» - مؤسسه نمایشگاه‌های بین‌المللی پاریس- در کنار «آرت پرایس»- مهم‌‌ترین مرجع مارکت هنر جهان- گزارشی را منتشر می‌کند که معیاری است برای تحلیل و بررسی وضعیت هنر معاصر جهان، از دو بُعد اقتصادی و هنری.
در فهرست امسال، فرهاد مشیری در رتبه ١١٢، رضا درخشانی در رتبه ٢٢٣، علی بنی‌صدر در رتبه ٢٩٩، شیرین نشاط در رتبه ٣١٠ و پروانه اعتمادی در رتبه ٤٩١ قرار دارد. «آرت پرایس» به‌عنوان منتشرکننده این فهرست، نقشی راهبردی در ارائه بانک اطلاعات هنرمندان دنیا دارد.
چیزی که اهمیت این فهرست را نشان می‌دهد این است که این ٥٠٠ هنرمند از بین بیش از ٥٠٠ هزار هنرمند فعال در سراسر جهان انتخاب شده‌اند. این مؤسسه اطلاعات موردنیاز برای این رتبه‌بندی را از طریق مؤسسات اصلی حراج، گالری‌های دنیا و مجموعه‌داران تهیه می‌کند. «آرت پرایس» با دسترسی به اطلاعات و تصاویر بیش از صد میلیون اثر هنری از سال ١٧٠٠ میلادی به این‌سو به تحلیل‌های دقیق خود در عرصه هنر شهرت دارد.
«تی یری ارمان»، رئیس این مؤسسه، درباره موقعیت هنرمندان ایرانی در گستره بین‌المللی می‌گوید: «از زمان برپایی حراج کریستیز در دوبی در سال ٢٠٠٦ و همچنین حراج‌های مؤسسه ساتبیز در دوحه، هنر خاورمیانه بیش از پیش در معرض دید جهانیان قرار گرفته و دنیای هنر شاهد درخشش هنرمندان ایرانی و عرب بوده است.
به نظر می‌رسد علاقه بین‌المللی به آثار هنرمندان خاورمیانه و خصوصا ایرانی‌ها و عرب‌ها رو به رشد است و این موضوع خیلی مهمی است؛ چون بسیاری از این هنرمندان در دهه‌های گذشته فرصت ارائه آثار خود در عرصه جهانی را نداشته‌اند. قطعا در آثار هنرمندان ایرانی، رگه‌هایی از کیفیت و عظمت است که این‌چنین مورد تحسین و توجه منتقدان، کارشناسان، مجموعه‌داران و خریداران آمریکا، اروپا و سایر نقاط دنیا قرار گرفته است».
به اعتقاد مدیر «آرت پرایس» در هشت سال گذشته، مارکت هنر خاورمیانه و شمال آفریقا شاهد یک نوزایی تمام‌عیار بوده است. ثبت رکوردهای بالای فروش از سوی هنرمندان در حراج کریستیز دوبی، گویای این واقعیت است.
او قرار‌گرفتن نام پنج ایرانی را در فهرست ٥٠٠ هنرمند برتر، از زاویه این نوزایی در هنر ایران بررسی می‌کند. ١٠ هنرمند برتر این رتبه‌بندی عبارت‌اند از: ژان میشل باسکیه، کریستوفر وول، جف کونز، ریچارد پرنس، پیتر دویگ، نارا یوشی تومو، رودولف استینگل، کیت هرینگ، ژنگ فان ژی و انسلم کیفر.
شاخص قیمت آثار این هنرمندان از حراج‌های دوحه، دوبی، کازابلانکا و تهران به دست آمده است. حراج‌های خارج از این منطقه معمولا در لندن برگزار می‌شود که گاهی اوقات رکورد فروش‌های جدیدی در آن به جا گذاشته می‌شود. حراج‌های دوبی و لندن معمولا محل خوبی برای عرضه آثار گران‌بها و فروش آثار با قیمت‌های نجومی است.
زمانی نیویورک نیز فرصت خوبی به‌شمار می‌آمد، اما از سال٢٠١٠ نقش چندان پررنگی از این حیث ایفا نمی‌کند. برخی هنرمندان ایرانی همچون فرهاد مشیری، علی بنی‌صدر و رضا درخشانی که در حراج‌های دوبی حضور مستمری داشته‌اند، شاخص قیمت فروش بیشتری را از آن خود کرده‌اند.
نکته درخور توجه اینکه حراج‌هایی که در دوبی برگزار می‌شوند، تلاش خود را می‌کنند تا بتوانند فرصت و محلی برای رشد هنرمندان خاورمیانه و حاشیه خلیج فارس باشند.
از نکات مهم فهرست امسال، حضور پروانه اعتمادی در آن است. امسال در حراج تهران اثری بدون‌عنوان از این هنرمند به رقم ٢٤٠ میلیون تومان به فروش رفت.
آرت پرایس همچنین در تحلیل شرایط بازار هنری ایرانیان چنین عنوان کرده است: «مسائل اجتماعی و چالش‌های جامعه مدرن ایران، از جمله موضوع‌های آثار هنری هنرمندان ایرانی بوده است. آثار این هنرمندان که غالبا در آمریکا و امارات به نمایش گذاشته می‌شوند، نشان‌دهنده زندگی روزانه و فضای سیاسی- اجتماعی ایران هستند، درعین‌حال که در آنها تلاش شده با تعصبات و ذهنیتی که در غرب در قبال ایران وجود دارد، مقابله کنند».
در ادامه گزارش آمده: «همان‌طور که جو حاکم بر ایران میان سنت و مدرنیته مانده است، هنرمندان ایرانی نیز شوق خلاقانه خود را با ادای احترام به سنت، ترکیب می‌کنند. آثار آنها که ریشه در تاریخ دارد و به‌نوعی آگاهی سیاسی می‌دهد، در موزه‌های بانفوذی چون موزه مدرن تیت لندن، مرکز فرهنگی هنری ژرژ پمپیدو در پاریس و گوگنهایم در نیویورک توجه‌ها را به خود جلب کرده‌اند؛ به‌طوری‌که این موزه‌ها مشتاق به نمایش آثار جدید این هنرمندان هستند و گالری‌های هنر، خانه‌های حراج، مجموعه‌دارها و دیگر عوامل دنیای هنر نسبت به آثار این هنرمندان کنجکاوی زیادی نشان می‌دهند.
این گزارش سپس به فروش آثار هنرمندان ایرانی اشاره کرده است: «در بین سال‌های ٢٠٠۶ تا ٢٠٠٨ حراج‌های بزرگی که در خاورمیانه برگزار شدند، خصوصا حراج کریستیز سال ٢٠٠۶ در دوبی، باعث شدند هنر خاورمیانه و ایران بیش از گذشته به عرصه‌های جهانی راه پیدا کند. مجموع فروش حراج کریستیز دوبی در آوریل ٢٠٠٨ رکورد جدیدی در تاریخ حراج‌های خاورمیانه (بخش هنر مدرن و معاصر) بر جای گذاشت. هرچند بعد از بحران اقتصادی سال ٢٠٠٨ مجموع فروش آن افت کمی داشت، اما درحال‌حاضر به این سمت رفته است که جایگاه قابل‌اتکایی برای خود دست‌وپا کند».
مبنای آرت پرایس و فیاک برای این رتبه‌بندی، حجم فروش آثار هنرمندان، حدفاصل جولای ٢٠١٥ تا ژوئن ٢٠١٦ بوده است و درعین‌حال بیشترین رقم حاصل از چکش‌خوردن آثار این هنرمندان هم در این رتبه‌بندی دخیل بوده است.
در صدر فهرست ٥٠٠ هنرمند پرفروش سال‌های ٢٠١٦، برای ششمین‌سال پیاپی نام چهره مشهور گرافیتی آمریکا، ژان میشل باسکیه، به چشم می‌خورد. باسکیه با حجم کلی فروش ١٣٩ میلیون دلار در حراج‌های بین‌المللی، پرفروش‌ترین هنرمند این سال محسوب می‌شود. ژان میشل باسکیه زاده ۲۲ دسامبر ۱۹۶۰ – درگذشته در ۱۲ آگوست ۱۹۸۸) اولین نقاش آمریکایی- آفریقایی‌تبار بود که به شهرت بین‌المللی رسید. او ابتدا به‌عنوان یک هنرمند گرافیتی در نیویورک و بعد در دهه ۱۹۸۰ به‌عنوان یک هنرمند سبک نئواکسپرسیونیسم مشهور شد. او در ۲۷سالگی در بی‌پولی درگذشت؛ درحالی‌که نقاشی‌هایش الهام‌بخش هنرمندان نوگرا بود و به قیمت‌های گران فروخته می‌شد.