راشاتودی: يك سال پيش با ايران قرارداد بستيم
شرق: جنجال استقرار هواپیماهای روسی در پایگاه نوژه، دیروز هم ادامه داشت. درحالی‌که نمایندگان مجلس نسبت به سخنان روز شنبه وزیر دفاع ابراز نارضایتی می‌کردند، اما گفته می‌شد که قرار است دهقان در توضیحات تکمیلی در یک یا دو روز آینده، از نمایندگان دلجویی و سخنان خود را اصلاح کند. از سوی دیگر هنوز درخواست ارائه‌شده از طرف ۲۰ نماینده مجلس برای برگزاری جلسه علنی با مسئولان نظامی و امنیتی درباره جزئیات این ماجرا، پاسخی را دریافت نکرده و زمانی برای این جلسه در نظر گرفته نشده است.
در همین فضا، خبر دیگری این‌بار هم از یک رسانه روسی منتشر شد که بر سخنان روز شنبه علاءالدین بروجردی مبنی‌بر توافق بین ایران و روسیه مهر تأیید می‌زد. خبرگزاری ایلنا گزارش داد که پایگاه خبری «راشاتودی» روسیه، با بیان بخش‌هایی از اظهارات حسین دهقان، وزیر دفاع ایران، نوشته است: «ایران به نیروی هوایی روسیه اجازه داده تا هر زمان که مسکو لازم می‌داند از پایگاه هوایی همدان استفاده کند».
این خبر راشاتودی تکرار سخنان روز شنبه سردار دهقان، درباره دوره زمانی استفاده روسها از پایگاه نوژه بود، اما بخش مهم‌تر خبر راشاتودی، آنجا بود که این خبرگزاری، به انعقاد یک توافق‌نامه دوجانبه بین ایران و روسیه اشاره کرد و زمان آن را سال گذشته اعلام کرد. علاءالدین بروجردی هم روز شنبه گفته بود که این همکاری از سال گذشته آغاز شده و استفاده روسها از پایگاه هوایی ایران، پیش از این سابقه داشته است.
راشاتودی در این‌باره نوشته است: «در پاییز سال گذشته، مسکو کمپین هوایی‌اش را با حضور ایران، عراق، روسیه و سوریه آغاز کرد و یک هسته اطلاعاتی در بغداد برای هماهنگی این عملیات‌ها علیه تروریست‌های داعش احداث کرد. پیش از توسعه همکاری‌ها، مسکو و تهران توافق‌نامه‌های نظامی را با هم امضا کردند که بر آن اساس به روسها اجازه می‌داد در همدان مستقر شوند».
اما انتشار این خبر و سکوت متقابل وزارت دفاع ایران درباره ابعاد این توافق‌نامه نظامی با طرف روسی، بار دیگر واکنش حشمت‌الله فلاحت‌پیشه را به‌همراه داشت؛ همان نماینده‌ای که اولین اخطار قانون اساسی را نسبت به این موضوع داده بود و پس از سخنان وزیر دفاع هم در گفت‌وگویی از دهقان انتقاد کرده بود، بار دیگر در راهروهای مجلس به ادامه انتقاد از وزیر دفاع و البته انتقاد از ابهام‌های موجود درباره حضور بمب‌افکن‌های روسی در خاک ایران پرداخت.
با تشر نظامی نمی‌شود مجلس را ساکت کرد
فلاحت‌پیشه در گفت‌وگو با ایلنا در واکنش به این سخن وزیر دفاع که این مسئله در حوزه تصمیم‌گیری‌های شورای‌عالی امنیت ملی است، نه مجلس، گفت: «طبق قانون اساسی نمایندگان مجلس حق اظهارنظر در تمام امور داخلی و خارجی کشور را دارند. به ایشان در این خصوص تذکر داده‌ایم و دوباره این تذکر مطرح خواهد شد چراکه وزیر دفاع حتما باید شأن و جایگاه مجلس را حفظ کند».
او تأکید کرد: «با یک تشر نظامی نمی‌شود مجلس را ساکت کرد. به‌هرحال در موقعیت به‌وجودآمده نسبت به همکاری ایران و روسیه دغدغه‌هایی وجود دارد. تذکر نسبت به همکاری‌های نظامی با روسیه تذکری مبتنی بر خسارت‌ها با پشتوانه‌های تاریخی است».
چه تضمینی هست که اطلاعات ما را به آمریکا ندهند؟
این نماینده مجلس گفت: «زمانی روسها خط آتشی در بغداد ایجاد کرده بودند که معروف بود به بزرگ‌ترین خط آتش تدافعی هوایی. ولی در سال ۱۹۹۱ و بعد از آن در ۲۰۰۳ روسها اطلاعات کامل را در این رابطه در اختیار آمریکایی‌ها قرار دادند تا آمریکایی‌ها از این خط آتش بگذرند و بغداد را بمباران کنند و در حقیقت هوای بغداد را در اختیار آمریکا قرار دادند».
او تأکید کرد: «افتخار ایران همیشه این بوده که سامانه دفاعی‌اش یک سامانه بومی است. در شرایط کنونی دغدغه این است که آیا اقدامات صیانتی لازم در قبال در اختیار قراردادن آسمان ایران و پایگاه‌های نظامی کشورمان به روسها صورت گرفته یا نه. اما متأسفانه وزیر دفاع و دیگر مسئولان به جای پاسخ به این سؤال تنها نوعی موضع‌گیری‌های تشرگونه را اتخاذ می‌کنند که این موضع‌گیری‌ها به‌هیچ‌وجه ازبین‌برنده سؤال و دغدغه نیست».
او با بیان اینکه هنوز زخم‌های تجهیزات روسی بر پیکره این مملکت است، اضافه کرد: «باید از تصمیم‌گیرندگان پرسید چه دلیلی دارد که این امر صورت بگیرد؟ و اگر چنین کاری هم صورت گرفته و دارای توجیه است؛ چه دلیل دارد مجلس در جریان امر قرار نگیرد؟ این موضوع نیازی به رفراندوم ندارد اما حداقل این است که جزئیات در اختیار نمایندگان مجلس گذاشته شود. من معتقدم با این موضوع برخورد خوبی نشد؛ یعنی به جای اینکه به سؤالات و دغدغه‌ها پاسخ داده شود، ما شاهد موضع‌گیری‌ها بودیم».
شورای امنیت وظیفه دارد نه اختیار
او در پاسخ به سخنانی مبنی بر تصمیم‌گیری از سوی شورای‌عالی امنیت ملی هم تأکید کرد: «وزیر دفاع را به بندهای مختلف قانون ارجاع می‌دهم. در بند ۱۷۶ قانون اساسی تأکید شده که شورا دارای وظایفی است نه اختیارات. به هر حال در همین قالب مباحث جدی مطرح است. من در تذکرم به رئیس مجلس هم گفتم که در کوران حوادثی که ایران مظلومانه پشت سر گذاشته، روسها همواره نقش مخالف داشته‌اند. در ایام جنگ بیشتر ایرانیان توسط سلاح‌های روسی به شهادت رسیدند. در ایام تحریم روسها به هفت قطعنامه تحریمی علیه ایران و یک قطعنامه خارج‌کردن پرونده ایران از شورای حکام و واردشدن به شورای امنیت رأی دادند و با تحریم‌ها همکاری کردند؛ پس ما به دلایل تاریخی دغدغه داریم».
به هیچ نماینده‌ای توضیح داده نشده
فلاحت‌پیشه همچنین درباره اینکه وزیر دفاع گفته حتی در صورت نیاز پایگاه‌های دیگر را نیز تا هر زمان لازم باشد در اختیار روسها قرار می‌دهیم نیز تصریح کرد: «وزیر دفاع به گونه‌ای صحبت کرد که انگار همکاری صورت گرفته ولی ربطی به مجلس ندارد. بعد اعلام کردند اگر قرار باشد پایگاه‌های دیگری را هم در اختیار آنها قرار دهیم، آن را به بحث می‌گذاریم. البته لاریجانی، گفت پایگاه خارجی را در اختیار روسها قرار ندادیم بلکه استفاده از پایگاه را در اختیار آنها قرار دادیم؛ ولی واقعیت این است که همین بعد فنی قضیه هم جای بحث دارد. تفسیر استفاده از پایگاه متفاوت است».
او افزود: «در جنگ سایبری امروز ورود حتی یک پهپاد هم می‌تواند خیلی بیشتر از حضور فیزیکی نیروهای خارجی در دهه ۱۹۸۰ منجر به نشت اطلاعات شود. دغدغه ما هم همان دغدغه‌های صیانتی است. باید ببینیم چقدر امنیت آسمان ما حفظ می‌شود و باید توضیحات فنی داده شود تا قضیه روشن شود؛ به‌هرحال اعطای پایگاه به عامل خارجی ممنوع است. اما تا الان به هیچ نماینده‌ای توضیحی داده نشده است».
وزیر دفاع: روسها بی‌معرفتی کردند
حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، شامگاه یکشنبه با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: نوعی خودنمایی و بی‌معرفتی پشت اعلام خبر استفاده روسیه از پایگاه نوژه برای حمله به تروریست‌ها در سوریه وجود داشت.
دهقان در خصوص اخبار منتشرشده مبنی بر حضور جنگنده‌های روسیه در پایگاه هوایی نوژه همدان توضیح داد: اساسا ورود روسها به سوریه در برخی عملیات‌ها مقابل جریان تروریستی به خواست دولت سوریه انجام می‌گیرد که خواست دولت سوریه در زمینه پشتیبانی عملیات‌هایی هوایی و ماموریت‌های زمینی است. قرار اولیه بر این بود که روسها تعدادی از ناوگان هوایی خود را متناسب با عملیات‌های ارتش سوریه به آنجا منتقل کنند و عملیات‌ها انجام گیرد که تاکنون این اتفاق می‌افتاد.
وی ادامه داد: این ناوگان هوایی در پایگاه‌های لاذقیه مستقر بود و کارش را انجام می‌داد اما اخیرا بعد از ماجراهای به وجود آمده در حلب، آنها خواستند عملیات را در زمین شدت دهند و طبیعتا پشتیبانی عملیات‌های هوایی نیز لازم بود؛ به خصوص اینکه بعد از آتش‌بس محدودی که در سوریه برقرار شد، آمریکا، عربستان و قطر به شدت نیروهای تروریستی را با سلاح‌های پیشرفته تقویت کردند.
سردار دهقان یادآور شد: در همین راستا قطعا ما با سوریه و روسیه همکاری کرده و می‌کنیم که صحنه‌های عملیات انجام گیرد و روسیه در این بین تصمیم گرفت حجم بیشتری از هواپیما را وارد کند و سرعت و دقت بیشتری در عملیات‌های خود داشته باشد. بر همین اساس نیاز داشتند سوخت‌گیری خود را در منطقه نزدیک‌تری به عملیات انجام دهند، به همین دلیل از پایگاه نوژه استفاده کردند اما ما قطعا به آنها پایگاه نظامی ندادیم و در هیچ شرایطی امکان استقرار به روسها داده نشده است. در عین حال آنها نیامدند که بمانند بلکه برای برهه زمانی کوتاه و مشخصی متناسب با عملیات‌هایی که در زمین و در سوریه انجام می‌گیرد برای پشتیبانی این کمک را از ما خواستند و ما امکان نشست و برخاست به آنها دادیم و هیچ توافق مکتوبی صورت نگرفت بلکه فقط یک همکاری عملیاتی بوده است.
روسها بی معرفتی کردند
وزیر دفاع همچنین در پاسخ به اینکه چرا این خبر را طرف مقابل اعلام کرد و ما خودمان اول آن را منتشر نکردیم، گفت: طبیعتا روسها علاقه‌مندند نشان دهند که یک ابرقدرت و کشور اثرگذار هستند و در تمامی روندهای امنیتی منطقه و سطح جهان حضور دارند. از طرفی علاقه دارند در صحنه عملیات در سوریه خود را به عنوان یک عامل موثر مطرح کنند تا بتوانند سهم خود را در آینده و در مقابل آمریکا تامین کنند. البته نوعی خودنمایی و بی‌معرفتی پشت اعلام این خبر بوده است.
در نوژه هیچ فروش تسلیحاتی‌ای صورت نگرفته است
دهقان همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند پرواز روسها از پایگاه هوایی نوژه نوعی نقض قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل است، گفت: این موضوع هیچ ربطی به آن قطعنامه ندارد و هیچ فروش تسلیحاتی‌ای انجام نگرفته است. بنا نیست هر کاری انجام می‌شود که برخلاف منافع آنهاست بخواهند آن را غیرقانونی و غیرمنطقی جلوه دهند و قطعا این‌گونه نیست و آنها می‌توانند تحلیل‌های خود را ارائه دهند و ما قرار نیست طبق این تحلیل‌ها عمل کنیم.
***
نظر صادق ملکی، تحلیل‌گر، درباره حضور روسها در نوژه
دیپلماسی ایرانی
بازی در لیگ بزرگان اگر با محاسبه دقیق و منطبق بر واقعیت‌ها نباشد، می تواند فاجعه آفرین باشد. بحران سوریه، شرایط جاری در خاورمیانه و… قطعاتی از یک بازی بزرگ است که چیدمان نهایی آن بیش از آنکه در دست بازیگران منطقه‌ای باشد، در دست بازیگران جهانی است. روسها همیشه برای ایران خطر نزدیک بوده‌اند. تاریخ ایران نشان می‌دهد که بقای ایران حاصل توازن در روابط خود با غرب و شرق بوده است. شعار نه شرقی و نه غربی نیز تبلور تداوم این نگاه پس از انقلاب بوده است. تخطی از این نگاه استراتژیک، می تواند آسیب جدی به کشور باشد.
تصمیمات استراتژیک و ساختارشکنی چون اجازه دادن به روسها برای پرواز از نوژه به سوریه، می‌تواند بسترساز زایش بحران بزرگتری از سوریه بوده و در تحولات آتی، امنیت ملی ایران را با خطری جدی مواجه نماید.
سخن آخر آنکه در حالی که خطر از دست دادن طرطوس در مدیترانه خواب روسها را گرفته است، رویای دست یافتن به نوژه در مسیر خلیج فارس، می‌تواند دستاوردی بزرگ برای مسکو باشد.
بنظر می رسد با استفاده از نوژه، ارزش استراتژیک اینجرلیک در نزد امریکا افزایش می‌یابد. در این راستا نسبت به تحولات در حال گذر منطقه و بحران میان واشنگتن و آنکارا و پیچیدگی های بازی های فریب می بایست با تعمق بیشتر نگریست.