ايران امروز

اسامه بن لادن کجاست؟

حسن‌ هاشمیان

اسامه بن لادن کجاست؟ پرسشی که بارها بعد از اینکه رهبر القاعده از دسامبر گذشته تاکنون هیچ گونه پیام تصویری یا رادیوئی ارسال نکرده است، بر زبان مسؤولین امریکائی تکرار شده است. آخرین نوار ویدئوئی که بن لادن در آن ظاهر گشت و از شبکه‌های بزرگ عربی پخش شد به بیش از یک سال پیش برمی‌گردد. در آن نوار رهبر سازمان القاعده مسلمین جهان را دعوت کرد تا در برابر توطئه‌هائی که به گفته وی بر ضد امت اسلامی طراحی می‌شوند ، بیایستند. او همچنین در این پیام تصویری به اشغال عراق ، نقشه راه و « میثاق ژنو » که خواستار برقراری صلح میان فلسطینی‌ها و اسرائیلها شده بود اشاره کرد.
اما قطع اخبار بن لادن به این شکل شگفتی دستگاه‌های اطلاعاتی امریکا و ناظران امور« سازمان القاعده » را برانگیخته است. این شگفتی حتی به بنیادگرایان اسلامی نیز رسیده است بطوری که تفسیرهای متناقضی از سوی آنان ارائه می‌شود. برخی از آنها می‌گویند شرایط امنیتی رهبر القاعده در وضعیت بسیاری بدی قرار گرفته بطوری که وی قادر نیست براحتی با رسانه‌های جمعی ارتباط برقرار کند، گروه دیگر اظهارنظر می‌کنند که وی خود را برای انجام یک عملیات بزرگ در امریکا آماده می‌کند و به این دلیل ضرورت آنرا دیده است تا از مراکز اطلاع رسانی دوری کند. اما یک فرد اصولگرا به روزنامه الشرق الاوسط گفته است که بن لادن ممکن است عمل جراحی بر روی صورت خود انجام داده و به این دلیل دیگر حاضر نیست در انظار عمومی ظاهر شود.
در هر حال و با وجود اختلاف نظر میان این افراد درباره علت اختفای بن لادن ، اما همه آنها در یک مورد اتفاق نظر دارند و آن اینکه رهبر القاعده هنوز در قید حیات به سر می‌برد و در صورت وفات وی شورای رهبری سازمان القاعده تشکیل جلسه داده و این موضوع را اعلام خواهد کرد. همچنین این شورا رهبری جدیدی را انتخاب و موضوع « بیعت » با وی را در ملأ عام مطرح خواهد کرد. دونالد رامسفلد نیز در سفر اخیر خود به پاکستان نتوانست شگفتی خود را از اختفای بن لادن پنهان کند و در این باره گفت که امریکا برای دستگیری وی حساب ویژه‌ای باز کرده و خود بسیار متعجب است که چرا نزدیک به یک سال خبری از بن لادن نیست.
از سوی دیگر اگرچه تاکنون بیش از یک سال از ظاهر شدن بن لادن در رسانه‌های جمعی گذشته است، ظهوری که در آن « ابومصعب زرقاوی » را بعنوان امیر و فرمانده سازمان القاعده در سرزمین بین النهرین تعیین کرد اما برعکس وی ایمن ظواهری مرد شماره ٢ القاعده در طول این مدت ٧ بار بر شبکه‌های اطلاع رسانی ظاهر گشته و پیام‌های تصویری و رادیوئی خود را ارسال کرده است. این غیبت بن لادن که طولانی‌ترین غیبت وی بعد از رویداد ١١ سپتامبر به حساب می‌آید در میان هواداران وی نگرانیهای زیادی برانگیخته بطوری که بسیاری از نوشته‌های آنها بر روی سایتهای اصولگرایان مبین این مسأله است. برخی تفسیرها و مقالات نوشته شده بر روی این سایتها چنین عبارتهائی را در بر دارد: « .. بن لادن که دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی به دنبال وی است در کوهستانهای مرز افغانستان با پاکستان پنهان شده است» یا « .. از ظهور در رسانه‌ها یا تماس با دیگران دست برداشته است زیرا مکان تمام رهبرانی که دستگیر شدند بوسیله تماسهای تلفنی آنها کشف شد » و در یک تفسیر دیگر زنی که خود را « عاشق جهاد » نام نهاده است این چنین نوشته است: « .. سیمای تو ‌ای اباعبدالله ، مرا به وحشت انداخت ».
در جائی دیگر محمد عباس نویسنده روزنامه ممنوع شده « الشعب » مصر که مقاله‌های وی « بن لادن » را تا حد تقدس بالا می‌برد تحت عنوان « نامه دلتنگی برای بن لادن » چنین می‌نویسد: « .. بر مشیت خداوند و آنچه که مقدر کرده است اعتراضی نیست و چنین می‌پندارم که به زودی در بارگاه الهی ترا زیارت کنم اما آنچه که لرزه بر اندام من می‌اندازد اسیر دیدن تو است..‌ای محبوب من .. و‌ای عزیزتر از دل ».

شاید آخرین پیام بن لادن که شبیه به وصیت نامه است خودبخود چنین نگرانیهائی را برانگیخته است. رهبر القاعده در این پیام بر تغییر دادن روشها و مواد درسی به سبک غربی در کشورهای اسلامی تاخت و هشدار داد آنچه که در حال انجام است یک « جنگ دینی – اقتصادی » بر ضد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس می‌باشد که مرحله بعد از اشغال عراق محسوب می‌شود. او همچنین به شیوخ منطقه خلیج فارس حمله ور شد و بر روی توانائی آنها برای دفاع از مرزکشورهای خود در برابر یک هجوم امریکائی دیگر نقاط شک و تردید گذاشت. بن لادن برای اثبات این سخن خود از امثله تاریخی بهره برد و به خصوص به جنگ کویت در سال ١٩٩٠ و سپس به حمله امریکا به عراق در سال ٢٠٠٣ اشاره کرد. او حال اعراب خلیج فارس در جنگ کویت را معیار قرار داد که چگونه دولتهای این کشورها نتوانستند در برابر عراق قدرت دفاعی تشکیل داده و مجبور شدند به نیروهای بیگانه تأسی جویند. همچنین حال آنها در زمان حمله امریکا به بغداد و ساقط کردن رژیم صدام، نسبت به گذشته تعریف چندانی نداشت. دو دستگی و نبود استراتژی واحد نسبت به آنچه که در کنار مرزهای آنها اتفاق می‌افتاد تقریبا آنان را در برابر تصمیم امریکا برای هجوم به بغداد به حاشیه رانده بود.
به اعتقاد بن لادن این همه ضعف و واپسگرائی ملتهای مسلمان به این دلیل بر آنها مستولی شده است که آنان « اسلام » را بعنوان روشی برای حکومت کردن اختیار ننموده اند. او در این پیام تلویزیونی از ملل مسلمان دعوت کرد شوراهای « حل و عقد » تأسیس کرده و آنها را جایگزینی برای رژیم‌های حاکم خود در نظر بگیرند. بن لادن وظیفه این شوراها را وحدت کلمه مسلمین و برافراشتن پرچم جهاد قلمداد کرد که می‌بایستی در برابر آنچه که وی حمله جدید « روم » به خاک مسلمین نام نهاده و از سرزمین عراق آغاز شده، جامه رزم و دفاع به تن کنند.
با وجود این نگرانیها در میان دوستان بن لادن اما امریکائیها نزدیک به یقین معتقد هستند که اسامه بن لادن زنده است اما دقیقا نمی‌توانند مکان اختفای او را مشخص کنند. یان کروکر سفیر امریکا در اسلام آباد که اخیرا همراه با شخصیتهای سرشناس مطبوعات جهان به منطقه زلزله زده پاکستان سفر کرده بود تأکید کرد که نفر اول تحت تعقیب دولت ایالات متحده در جهان هنوز زنده است و روزی از روزها توسط نیروهای امنیتی پاکستان دستگیر خواهد شد. کروکر به روزنامه نگاران گفت که بن لادن همراه با ایمن ظواهری در کوهستانهای مرزی میان پاکستان و افغانستان مخفی شده است اما او نام منطقه مشخصی را در میان مرز طولانی و صعب العبور دو کشور ذکر نکرد.
« منتصر زیات » وکیل گروه‌های اسلامگرا در مصر در گفتگوی تلفنی با روزنامه الشرق الاوسط درباره شرایط زندگی بن لادن گفته است که شرایط دشوار امنیتی رهبر القاعده مانع از آن شده که وی براحتی بتواند با وسائل ارتباط جمعی رابطه برقرار کند. به اعتقاد آقای زیات اینکه ظواهری در طی یک سال گذشته توانسته پیام‌های خود را به رسانه‌های فراگیر برساند نشان از بودن وی در جائی دور از بن لادن است. این اختلاف مکانی برای یکی شرایط امنیتی بهتری فراهم کرده و فرد دیگر از آن محروم است. چنین حالتی بیان می‌کند که وضعیت بن لادن به مراتب دشوارتر از همکار وی می‌باشد یا شاید رهبر القاعده شکل چهره خود را اندکی تغییر داده و براین اساس مایل نیست در رسانه‌های جمعی ظاهر شود. این وکیل مصری اضافه می‌کند: « .. هیچکس نمی‌تواند محل اختفای بن لادن را حدس بزند اما به احتمال زیاد وی در جائی مخفی شده است که کسی انتظار آنرا ندارد».
منتصر زیات می‌گوید: « .. بزرگترین دلیل بر زنده بودن « بن لادن » همین نوار ویدئوئی پخش شده از سوی ایمن ظواهری است.. در این نوار ظواهری تأکید می‌کند که قلمرو و تشکیلات سازمان القاعده در حال گسترش است و در اقصی نقاط جهان نیروهای جدیدی به آن پیوسته اند و این سازمان در حال گسترش همچنان توسط « امیر » خود بن لادن رهبری می‌شود».
از سوی دیگر عمر بکری یک فعال اسلامگرا و رهبر اسبق گروه « مهاجرون » که اخیرا بعد از سفر خود به بیروت از ورود به خاک انگلیس منع شد، به روزنامه الشرق الاوسط گفته است که شاید بن لادن خود را برای زدن یک ضربه دیگر همانند ١١ سپتامبر آماده می‌کند و به این دلیل از انظار مخفی شده تا امنیت این عملیات را تضمین کند. این فعال اسلامگرا تأکید کرده است که بن لادن همچنان رهبر القاعده است و هیچ رقیبی در این بین برای وی متصور نیست. عمر بکری به یقین اظهار می‌دارد که در صورت وفات بن لادن ، سازمان القاعده در اعلام خبر آن درنگ نخواهد کرد.
د.‌هانی سباعی یک اسلامگرای دیگر که مرکز مطالعات « مقریزی » در لندن را اداره می‌کند، همین عقیده را دارد. او معتقد است در صورت مرگ بن لادن ، سازمان القاعده وفات وی را اعلام و برای انتخاب رهبری جانشین و شیوه بیعت با او کارهائی تدارک خواهد دید همانطور که برای « خطاب » رهبر القاعده در سرزمین قفقاز و « ابوحفص مصری » که در شهر قندهار به قتل رسید چنین کارهائی انجام داد. او به نقل از ظواهری اضافه می‌کند که سازمان القاعده درباره اعلام خبر دستگیری « ابوفرج اللیبی » ، « خالد شیخ محمد » و « رمزی بن شیبه » که از افراد مهم این تشکیلات بودند لحظه‌ای درنگ نکرد. بنابراین در مورد بن لادن نیز هیچگونه کتمان کاری صورت نخواهد گرفت.
اما خارج از دائره القاعده و برای کسانی که امور این سازمان را بطور روزمره دنبال می‌کنند ، غیبت طولانی بن لادن این فرضیه را بوجود آورده است که ممکن است انشعابی در سازمان القاعده صورت گرفته زیرا با وجود ناپدید شدن بن لادن، اما ظواهری به کرات بر صحفه تلویزیون ظاهر شده و پیام خود را ارسال نموده است. د. سباعی می‌گوید چنین فرضیه‌ای باطل است زیرا افرادی که به القاعده پیوستند نیروهای جهادی هستند که براساس ایمان و عقیده خود به شکل داوطلبانه به این سازمان روی آوردند و تشکیلات بن لادن یک تشکیلات سیاسی نیست که در آن انشعاب صورت گیرد بلکه یک تشکیلات دینی است و پیوند انسانها با یکدیگر براساس بینش عقیدتی می‌باشد نه منافع گروهی.
این اسلامگرای مصری تأکید می‌کند که غیبت بن لادن عمدا شکل گرفته و دلایل خاص خود را دارد که از جمله آنها: نخست، درباره بن لادن اصطلاح « امام الجنه » ( امام بهشت ) بر طبق برخی احادیث و در مقدمه آنها حدیث « بخاری » به کار می‌رود. این حدیث می‌گوید امام الجنه مبارزه می‌کند و خود وآنانی که در ورای وی قرار گرفته اند را پنهان می‌دارد. بنابراین او باید خود و پیروانش را از انظار دور نماید تا وظیفه خود را به نحو احسن انجام و دستگیر یا کشته نشود.
دوم، بن لادن از ظاهر شدن در رسانه‌ها دوری می‌کند تا دیگر اعضای القاعده نقش خود را بشناسند و مسؤولیتها تقسیم گردد. وقتی ظواهری بر صفحه تلویزیون ظاهر می‌شود این بدان معنی است که سازمان القاعده افراد متعددی برای پذیرفتن نقش رهبری دارد و جوانان را تشویق می‌کند که در این راه گام برداشته برای ادای فریضه جهاد بر ضد اشغالگران سرزمین مسلمانان در عراق ، افغانستان ، فلسطین و کشمیر بسیج شوند. سوم، بن لادن با غیبت خود مایل است دستگاه‌های اطلاعاتی غرب را به اشتباه بیاندازد تا اعلام کنند او مرده است، سپس با یک نوار جدید و یک پیام جدید بر صفحه تلویزیون ظاهر شده و رسوائی تبلیغاتی جدیدی برای غرب رقم زند. این وسیله می‌تواند امریکا را به دروغ پردازی متهم کرده و میزان صداقت مسلمین را بیشتر جلوه گر کند.
سباعی همچنین اضافه می‌کند که غیبت بن لادن هیچگونه تأثیر منفی بر فعالیتهای سازمان القاعده نخواهد گذاشت زیرا در گذشته با چنین تجاربی مواجه شده و موفق از آن بیرون آمده بود. در سودان نیروهای القاعده مورد محاصره قرار گرفتند اما افغانستان پناه گاه مؤثری برای آنان شد، بعد از حمله امریکا به افغانستان نیروهای غربی تصور کردند که بطور کامل توانسته اند نیروهای القاعده را از پا بیاندازند اما شاخه‌ای از آن به رهبری ابومصعب زرقاوی در عراق ریشه دواند و روح تازه‌ای به این سازمان داد. بنابراین اکنون این قاعده در میان افراد جهادی شکل گرفته که هرگاه با موانعی مواجه می‌شوند، خدا در جائی دیگر راه جدیدی برای آنان باز می‌کند و این اعتقاد آنها را برای انجام کارهای خارق العاده قوی می‌کند.