علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز ۹ بهمن ماه، پنج روز پس از حملات تندروها به حضور فاطمه معتمدآریا در کاشان و اعلام عزای عمومی از سوی امام جمعه آن شهر با اظهار اینکه از این هنرمندان «حمایت» می کند، گفت: «بعضی جاها دیگر در اختیار ما نیست و عواملی که دخالت می‌کنند پرنفوذ و پرقدرت هستند که با استفاده از پشتوانه‌های خود کار می‌کنند».
علی جنتی همچنین اتفاقات کاشان را «توسط عناصر خودسر در کاشان» خواند و گفت: «در این باره سیاست دولت مشخص است و از هنرمندان حمایت می کند. به ویژه خانم فاطمه معتمدآریا که یک هنرمند کاملا شناخته شده، خوش نام و برجسته در کشور است و قطعا آنچه پیش آمده را تایید نمی کنیم.»
فاطمه معتمدآریا، بازیگر سینما ایران که روز یکشنبه چهارم بهمن ماه به مناسبت اولین اکران فیلم «یحیی سکوت نکرد» در کاشان به این شهر رفته بود مورد فحاشی و حمله تعدادی از تندروهای شهر کاشان به خودروی خود قرار گرفت. یک روز بعد هم، امام جمعه کاشان در تریبون رسمی اعلام کرد به دلیل حضور خانم معتمد آریا در شهر کاشان باید جمعه عزای عمومی در آن شهر اعلام شود.
این برخوردها در حالی صورت گرفت که اکران فیلم و برگزاری جلسه نقد و بررسی با حضور کارگردان و عوامل فیلم با مجوز مسوولان ارشاد شهر کاشان بوده و هیچ عمل غیرقانونی صورت نگرفته است.
شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده نیز روز نهم بهمن ماه در اعتراض به این اتفاق گفت: «با کدام مجوز شرعی و قانونی چنین بی مهابا یک زن مسلمان ایرانی مورد بی احترامی و توهین آن هم تحت لوای دفاع از ارزش های دینی قرار می گیرد؟ حتی عرف جامعه ایرانی نیز چنین رفتاری را با زنان برنمی تابد.»
مولاوردی با اظهار نگرانی از خروج بیشتر هنرمندان از کشور با این رفتارها گفت: «آیا همین رفتارهای دفعی و سلبی در آینده زمینه ساز خروج تعداد بیشتری از هنرمندان جوان از کشور و پیوستن آنها به شبکه های ماهواره ای نخواهد بود؟»
اگرچه بازیگران زن ایرانی در طی ۳۷ سال به دلیل حجاب و نحوه حضور در مراسم جهانی سینما بارها مورد انتقاد قرار گرفته اند و حتی برخی از آنها از حضور در برنامه های صداوسیما ایران به طور کامل حذف شدند اما برخورد اخیر با فاطمه معتمد آریا و اظهارات امام جمعه کاشان چنان غیرمنتظره بود که حتی باعث واکنش مقامات ارشد دولتی و عده کثیری از اهالی و مدیرانسینمای ایران شد.
کارگردان فیلم: آنها ناسزاهایی می گفتند که تاکنون نشنیده بودم!
کاوه ابراهیم پور، کارگردان فیلم «یحیی سکوت نکرد» در گفتگویی با خبرگزاری ایلنا گفت عصر چهارم بهمن ماه «جمعیتی نزدیک ۵۰ الی ۶۰ نفر در جلوی در سینما تجمع» کرده بودند و علیه فیلم و خانم معتمدآریا شعار می دادند و خواستار خروج آنها از شهر بودند. او در ادامه گفته است که آنها به درخواست مسولان ارشاد کاشان و همکاری نیروی انتظامی «مجبور شدیم از درب پشتی سالن سینما وارد سینما شویم.»
این کارگردان در توضیح رفتارها گفت: «زمانی که این گروه خودسر متوجه شدند ما قصد ورود به سالن را داریم، به ما حمله کردند و الفاظ به شدت زشت و نادرستی به ما گفتند. آنها به من و خانم معتمدآریا ناسزاهایی می گفتند که تاکنون نشنیده بودم اما با کمک نیروی انتظامی سرانجام توانستیم وارد سالن شویم.»
ابراهیم پور در صحبت هایش اشاره می کند که طی نمایش فیلم و جلسه نقد صدای فحاشی در بیرون سالن شنیده می شده است: «بعد از پایان جلسه ما به سختی با همکاری نیروی انتظامی از سالن خارج شدیم و به سرعت به سمت ماشین های خود حرکت کردیم. در هنگامی که سوار اتومبیل شده بودیم باز هم دو نفر روی سقف ماشین آمده و قصد داشتند با شکستن شیشه ها وارد خودرو شوند که نیروی انتظامی مانع آنها شد. همچنین زمانی که در حال حرکت بودیم تعدادی موتورسوار ما را تعقیب می کردند ولی نتوانستند به ما دسترسی پیدا کنند.»
این کارگردان همچنین گفت که خانم معتمدآریا پیشنهاد داده که این گروه معترض پس از پایان جلسه نقد و بررسی فیلم به داخل سینما بیایند تا با هم گفتگو کنند: «باوجود آنکه نیروی انتظامی این پیشنهاد را پذیرفت و اعلام کرد که آماده همکاری است؛ گروه معترض پیشنهاد را نپذیرفتند و به اعتراضات خود ادامه داد.»
امام جمعه کاشان، مصیبت بزرگ و عزای عمومی
یک روز بعد از این اتفاق، آیت الله عبدالنبی نمازی، امام جمعه کاشان با اظهار اینکه حضور خانم معتمدآریا در شهر کاشان «مصیبت بزرگی» بوده است، روز جمعه را در این شهر عزای عمومی اعلام کرد. او گفت:«همگان بدانند کاشان به دلیل جایگاهی که در تشیع در طول تاریخ داشته، تحمل برگزاری مجالس لهو و لعب را ندارد.»
همچنین او با تایید ضمنی فحاشی ها و اعتراضاتی که به این بازیگر و کارگردان شده، گفت:«متاسفانه برخی مسولان نهادهای مسئول این توجیه را داشتند که چون ایشان مجوز دارد کسی مزاحم او نشود.» امام جمعه کاشان حتی در صحبت هایش خواسته تا ماموران دولتی که جلوی معترضان را در مقابل سینما گرفته اند تحویل دستگاه قضایی قرار بگیرند.
این امام جمعه با اظهار اینکه خانم معتمدآریا «پیشینه کشف حجاب دارد»، در مورد وضعیت ظاهری این بازیگر گفت: «آنچنان وضعیت ظاهری وی بد بوده که گویا هنگام ورود به خیابان تمهیداتی فراهم می کنند تا کسی وی را با آن وضعیت نبیند.» این در حالی است که فاطمه معتمدآریا به عنوان شهروند زن ایرانی قطعا با حجاب و مانتو بوده است و مشخص نیست که منظورآقای نمازی از “ظاهر بد” چه بوده است.
فاطمه معتمدآریا، متولد ۱۳۴۰، بازیگر برجسته سینمای ایران در فیلم های کارگردان های مطرحی مانند بهرام بیضایی، رخشان بنی اعتماد، بهمن فرمان آرا و محسن مخملباف بازی کرده است. این بازیگر یکی از حامیان میرحسین موسوی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بود و در فیلمی برای مبارزات تبلیغاتی میرحسین موسوی به همراه زهرا رهنورد شرکت کرده بود.
خانم معتمدآریا ۲۸ شهریور ۱۳۸۸ به دعوت آکادمی اسکار قرار بود به همراه گروهی از سینمایی های ایران برای شرکت در برنامه «بررسی سینمای ایران» به لس آنجلس برود که توسط حراست فرودگاه تهران از سفر او جلوگیری و ممنوع الخروج شد. تلویحا دلیل ممنوع الخروجی او حمایت از جنبش سبز و میرحسین موسوی اعلام شده بود.
این بازیگر در خرداد ۱۳۸۹ در جشنواره کن بدون حجاب حضور پیدا کرد. او از آن زمان در سینما ممنوع التصویر شد و این ممنوعیت تا زمستان ۱۳۹۲ طول کشید، اما هیچگاه مسوولی به طور روشن دلیل ممنوع التصویری او را عنوان نکرد. در سال ۱۳۹۲ نهایتا دو فیلم «قصه ها» و «پریناز» که قرار بود با بازی او ساخته شود هر دو پروانه نمایش گرفتند و کار فیلمبرداری آغاز شد.
واکنش اهالی سینما به اظهارات امام جمعه کاشان
رضا میرکریمی، مدیر عامل خانه سینما در نامه ای خطاب به امام جمعه کاشان نوشته است: «به حسب وظیفه‌ی صنفی‌ام در مورد ابعاد و حواشی حضور بازیگر با سابقه و محترم سینمای ایران در کاشان تحقیق کردم. نتیجه اینکه نه تنها منکری اتفاق نیفتاده است، بلکه از شواهد چنین برمی‌آید که اقدامی از پیش سامان یافته و غیر خودجوش در پدید آوردن این حادثه نقش داشته است.»
حجت الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی ایران در گفتگو با خبرگزاری ایسنا با اظهار تاسف از این اتفاق گفته است: «بسیار متاسفم برای کسانی که این دسته از افراد را تحریک و فضایی بر علیه هنرمندان کشورمان فراهم کردند.» او همچنین اظهار امیدواری کرده که خانم معتمدآریا از این« بی احترامی»، «چشم پوشی» کند.
رضا کیانیان، بازیگر سینما در دفاع از همکارش خانم معتمدآریا در یادداشتی حمله کنندگان را تروریست و لمپن خوانده است. او نوشته است: «تروریسم با لمپنیسم دو قلو هستند! تروریسم یعنی همین چند مشت جوانی که در داعش جهان را تهدید می‌کنند و همین جوانانی که به سفارتخانه‌ها حمله می‌کنند، به‌سخنرانی‌ها حمله می‌کنند. و همین چند نفری که به‌سینمایی که فاطمه معتمدآریا در آن حرف مى‌زد، حمله کردند؛ که مجلس را به‌هم ریختند؛ که شهر را به‌هم ریختند؛ که به‌بازیگری که این همه افتخار برای کشورش آورده توهین کردند و فحش‌های رکیک دادند!»
محسن امیر یوسفی، کارگردان سینما نیز در یادداشتی با اشاره به صحبت امام جمعه کاشان که روز جمعه را عزای عمومی اعلام کرده، نوشته است: «موافقم، با این توضیح که جمعه باید روز عزای عمومی «میهمان نوازی» ما ایرانیان باشد.
او در بخش دیگری از نامه اش نوشته است: «نمیدانم آن افراد محترمی! که آن روز پشت در سینما تجمع کرده بودند میدانستند اعتراضشان به چه کسی و چه چیزی است؟! فیلمی بنام “یحیی سکوت کرد” با مجوز قانونی ساخته شده و در اکران‌های محدودی که دارد با هزار امید و آرزو، جشن شروع اکرانش در کاشان است و کارگردان جوان به همراه بازیگر فیلم، چند ساعتی مهمان آن شهر میشوند. این آدم‌ها از کجا بودند؟ کدامین دیار؟ درسه دهه‌ی گذشته چند بار میهمانِ بازیهای ماندگارش بودند؟ و با بازیهای درخشان او در سینما و تلویزیون خندیدند و گریستند. چه کسی بهتر از سیمین بانوی سینمای ایران توانسته مصائب زنی رنج دیده در «روسری آبی» مادر یک جانباز در «گیلانه» و معصومیتی طنازانه را در «هنرپیشه» و فیلمهای کمدی‌اش برای‌مان تصویر کند که حالا به حضورش در یک شهر این چنین اعتراض می‌شود؟»
پرویز پرستویی، بازیگر سینما در صفحه اینستاگرام خود با اظهار اینکه برخورد با این هنرمند «زشت و پست» بوده، نوشته است: «متاسفم چراکه معتمدآریا دشمن نیست بلکه یکی از هنرمندان خوب کشورمان است. چه خوب است که دوغ را از دوشاب تشخیص دهیم. این برخورد شایسته با یک هنرمند نیست، یادمان باشد با کسانی که سرمایه‌های مملکت را غارت کردند چنین برخوردی نکردیم.»
برخورد مسوولان با بازیگران ایرانی
پیش از این نیز مسوولان ایرانی و تندروها به نحوه حجاب و حضور بازیگران ایرانی اعتراض داشته اند. لیلا حاتمی، بازیگر ایرانی در فستیوال فیلم کن در سال ۱۳۹۳ با ژیل ژاکوب، ۸۳ ساله و رییس جشنواره کن در میان جمعت دست داد و روبوسی کرد. تصاویر این دست دادن لحظه به سرعت در شبکه های مجازی منتشر شد پس از آن برخی از مسوولان ایرانی خواستار برخورد جدی با او شدند.
اصغر فرهادی، کارگردان مطرح ایرانی نیز در جشنواره گولدن گلوب در سال ۲۰۱۳ وقتی می خواست جایزه اش را مدونا بگیرد با وی روی سن دست داد.
گلشیفته فراهانی، بازیگر دیگر ایرانی که از سال ۱۳۸۸ به فرانسه مهاجرت کرده، در سال ۲۰۰۷ به دلیل بازی در فیلمی به نام «یک مشت دروغ» که ساخته کارگردان هالیوودی به نام ریدلی اسکات است، تحت فشار شدید وزارت اطلاعات قرار گرفت. این بازیگر در گفتگویی با شبکه بی بی سی فارسی با اشاره به بازجویی هایش گفت: «بازجوی وزارت اطلاعات مستقیم گفتند نمی خواهند من در ایران کار کنم. این بازجو گفت ما اصلا هنرمندان در این مملکت نمی خواهیم. مشکل ما همه شما هستید. شما نباید در این مملکت باشید.»