ايران امروز

نشريه خبری سياسی الكترونيك

Iran Emrooz (iranian political online magazine)

iran-emrooz.net | Sun, 03.01.2016, 12:42
هما ناطق، ‌مورخ ایرانی درگذشت

دکتر هما ناطق، مورخ، پژوهشگر و استاد دانشگاه سوربن روز جمعه اول ژانویه در سن ۸۱ سالگی درگذشت. او کار پژوهشی زیادی در  تاریخ معاصر ایران از دوره قاجار تا مشروطه داشت. او کمی پس از انقلاب ۵۷ ایران از کشور خارج شد و تا هنگام مرگ در فرانسه کار و زندگی کرد.

هما ناطق در ۱۳۱۳ در ارومیه زاده شد. پدربزرگش یک روحانی به نام میرزا جواد ناطق بود که در مبارزات مشروطه حضور داشت. پدرش در اروپا تحصیل کرده بود. در کودکی به همراه خانواده به تهران نقل مکان کرد و دوران تحصیل ابتدایی را در مدرسه فیروزکوهی و متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر و سپس در نوربخش (تهران) گذراند.

پس از اتمام دبیرستان در مهرماه ۱۳۳۳ با بورس دولت فرانسه به پاریس رفته و دوره کارشناسی تا دکترای خود را در آنجا گذراند. رساله پایان‌نامه‌اش دربارهٔ احوال و تفکر سید جمال‌الدین اسدآبادی بود. این تحقیق با کمک هزینه مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه در سال ۱۳۴۶ منتشر شد. همزمان با همکاری ژیلبر لازار اقدام به ترجمه اشعار شعرای معاصر ایران کرد.

در فرانسه به عضویت کنفدراسیون دانشجویان درآمد و فعالیت‌های سیاسی خود را آغاز کرد. ناطق در ۱۳۴۷ به تهران بازگشت، ابتدا در مؤسسه مطالعات اقتصادی مشغول به کار شد که چندان ربطی به علائق و تحصیلاتش نداشت.

رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، سید حسین نصر که کتاب زندگی سیاسی سیدجمال اسدآبادی تألیف ناطق را دیده بود، درخواست استخدام وی را در دانشگاه مطرح کرده بود و به این ترتیب هما ناطق از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۹ به تدریس در دانشکده تاریخ دانشگاه تهران پرداخت.

در طول این مدت یک بار در سال ۱۳۵۲ به دانشگاه پرینستون دعوت شد و به مدت ۱ سال در بخش تحقیقات خاورمیانه آن دانشگاه تدریس کرد.

پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۹ به فرانسه بازگشت، مدتی را به تشویق غلامحسین ساعدی به تحقیق دربارهٔ رابطه ایران و عثمانی و روسیه پرداخت. در سال ۱۳۶۳ به عنوان استاد تمام وقت در مؤسسه پژوهش‌های ایرانی دانشگاه سوربن مشغول به کار شد.

شماری از نوشته‌ها و ترجمه‌های هما ناطق

۱۳۴۹- چهره استعمارگر، چهره استعمارزده، نوشته آلبر ممی
۱۳۵۲- از ماست که بر ماست، مجموعه مقالات تاریخی
۱۳۵۳- آخرین روزهای لطفعلی خان زند، نوشته هارفورد جونز ترجمه با همکاری جان گرنی
۱۳۵۴- روزنامه قانون میرزا ملکم خان
۱۳۵۶- افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار (با همکاری فریدون آدمیت)
«باکو در ۱۹۰۵» (چاپ نشده)
«تبریز در ۱۹۰۶» (چاپ نشده)
۱۳۵۸- مصیبت وبا و بلای حکومت
۱۳۶۳– کارنامه و زمانه میرزا رضا کرمانی
۱۳۶۵- نامه‌های تبعید میرزا آقاخان کرمانی (با همکاری محمد فیروز)
۱۳۶۳–بازرگانان در داد و ستد با بانک شاهی و رژی تنباکو
۱۳۶۸- ایران و راه‌یابی فرهنگی ۱۸۳۴–۱۸۴۸، انتشارات پیام لندن(۱۹۸۸)،انتشارات خاوران پاریس (۱۹۹۰)
۱۹۹۷- کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران
۲۰۰۴- حافظ خنیاگری، می و شادی