محسن حیدریان
هنینگ مانکل، نویسنده سرشناس سوئدی، فعال سیاسی چپ، انسانگرای پرشور و خالق مجموعه داستانهای جنایی با نام قهرمان «کارآگاه کورت والاندر» در سن ۶۷ سالگی شب گذشته در گوتنبرگ سوئد در آرامش درگذشت.
خبر مرگ او که از یکسال پیش در برابر بیماری سرطان در چالش و سازش بود، برای بسیاری تکاندهنده و غیر منتظره بود. او مراحل بیماری و تجربیات خود را در کتابی به نام «باتلاق شنی: معنای انسان بودن چیست؟» به چاپ رسانده است.
او بنیانگذار ژانر ادبی تازهای بود که آمیزشی از رمان کارآگاهی با روانکاوی ژرف انسانی و نگاهی تازه به اگزیستانسیالیسم است.
مانکل نه تنها خصوصیات و رفتار انسانها بلکه درون و افکار و روحیات آنها را نیز زیر نگاه تیز و دقیق و موشکاف خود قرار میداد. خصوصیات انسانی و رفتار فروتنانه و بیادعای او و نیز پشتکاری و روایتگری مثال زدنیاش از او انسانی نمونه ساخته بود. مانکل از اوایل دهه نود با انتشار کتاب «انفجارگر کوه» شهرتی جهانی یافت و با آثارش به الهامبخش یک نسل از نویسندگان نوپا تبدیل شد.
در بسیاری از بزنگاههای سیاسی از جنگ ویتنام گرفته تا مبارزه علیه آپارتاید در افریقای جنوبی و جنایات اسراییل علیه مردم فلسطین، همواره مواضعی روشن و انسانی گرفت. او به خود و هر انسان دیگر همچون موجودی یگانه و بیهمتا مینگریست و از اینرو در رویکردش همواره ضد کلیشهسازی و کلیشهپردازی بود.
مانکل در یکی از آخرین مصاحبههای خود تاکید کرد که «هرانسانی بدون رویا و امید میمیرد. اما او موفق شده به همه رویاهای خود در زندگی جامه عمل بپوشاند.»
هنینگ مانکل در هر دو کشور سوئد و موزامبیک زندگی کرد. اما در مهمترین رویدادهای زمان خود همواره با قطب نمای درونیاش که همانا انسانگرایی و پیکار علیه تجاوز به حقوق انسانی بود، حرکت کرد.
پر فروشترین مجموعه داستانهای او درباره کارآگاهی به نام کورت والاندر است که بر مبنای آن دو مجموعه تلویزیونی در سوئد و بریتانیا نیز ساخته شده است.
او نمایشنامهنویس نیز بود و از او ۴۰ کتاب داستانی و بیش از ۱۰ کتاب برای کودکان به جای مانده است. یکی از ویژگیهای انسانی مانکل رویکرد جهانگرای او و بهویژه همبستگی انسانیاش با کشورهای جهان سوم و افریقا بود.
او همه درآمدهای میلیونی هنگفت ناشی ازانتشار آثار خود را به مردم افریقا و صرف ساختن مدارس در این منطقه میکرد. او بنیانگذار تاتر معروف آونید در موزامبیک بود.