توافقی که پس از ماه‌ها مذاکره دشوار در تاریخ ۱۸ تیر۱۳۹۴ بین ایران و کشورهای ۱+۵ در خصوص فعالیتهای برنامه هسته‌ای ایران حاصل شد دستاوردی عظیم است که با استقبال همه کسانی که به برقراری صلح جهانی متعهدند روبرو خواهد شد.
هادی قائمی، مدیر کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران گفت: «با این توافق، تهدید جنگ که می‌توانست برای همه نتایج مصیبت‌باری را در پی داشته باشد فروکش کرده است.» وی افزود: «همه طرفها این موضوع را به درستی به عنوان یک الویت دیدند.»
جامعه مدنی ایران از مذاکرات و تلاش برای حل مسالمت‌آمیز این مناقشه طولانی قویا حمایت کرد. در یک بررسی با عنوان «امیدهای بزرگ، انتظارات معتدل: نظراتی از ایران در مورد مذاکرات هسته‌ای» که نتایج آن در خردادماه سال ۱۳۹۴ توسط کمپین منتشرشد، چهره‌های سرشناس سیاسی و فرهنگی ایران نقطه نظراتشان در مورد مذاکرات هسته‌ای را مطرح کردند و حتی در میان زندانیان سیاسی و ناراضیانی که حقوقشان به شدت توسط حکومت ایران مورد نقض قرار گرفته است، مصاحبه شوندگان به اتفاق آراء حمایت خود را برای حل و فصل مسایل از طریق مذاکره اعلام کردند.
با این وجود، در حالیکه همه افرادی که در این بررسی شرکت کردند معتقد بودند که یک توافق موفقیت‌آمیز و پرهیز از جنگ ضروری است، اجماعی قوی در میان آنها وجود داشت که اگر توافقی صورت بگیرد دولت روحانی باید توجه خود را به وعده‌های اصلاحات سیاسی و اجتماعی که در زمان انتخاب وی به عنوان رییس جمهور مطرح شده بودند معطوف سازد.
همانطور که یکی از مصاحبه شوندگان، هرمیداس باوند، استاد علوم سیاسی و سخنگوی حزب سیاسی جبهه ملی که فعالیت آن از سوی مقامات قضایی غیرقانونی اعلام شده گفت: «اگر توافق بشود، دست اقای روحانی در ارتباط با قول‌هایی که در انتخابات برای تعدیل وضع داخلی داده بود باز خواهد شد، آن وقت وی می‌تواند با صدای رساتر و توان بیشتری توجه‌اش را به مسائل داخلی معطوف بکند. به عنوان مثال قول‌هایی که داده بود برای آزادی زندانیان سیاسی،آزادی مطبوعات و برداشتن فضای امنیتی از دانشگاه و مسائلی اینچنینی…می‌تواند در این موارد موضع گیری کند.»
همچنین عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار و زندانی سابق سیاسی به کمپین گفت: «پس از توافق، آقای روحانی باید…به موضوع حقوق بشر و حقوق شهروندی که جز برنامه های اولیه او بود توجه بکند… مباحث فرهنگی و سیاسی هم باید در کنار مسایل اقتصادی پیش برود.»
اگرچه بسیاری از افرادی که مورد مصاحبه قرار گرفتند قبول داشتند که اصلاحات سیاسی و اجتماعی باید در انتظار حل و فصل مناقشه هسته‌ای باقی بماند، این حس نیز به نحوی ملموس احساس میشد که صبر بسیاری از افراد با این شیوه استدلال و توقف طولانی برای حل و فصل مسایل به سرآمده است. آنگونه که حمید امجد، نمایشنامه نویس، کارگردان تآتر و ناشر به خوبی بیان کرد: «امیدوارم بعد از به ثمر رسیدن توافق، دیگر عذر و بهانه‌ای وجود نداشته باشد و بعد از آن بتوان مطالبات را مطرح کرد.»
برای برخی، این انعکاس نگرانی روزافزون نسبت به سابقه دوسال فعالیت حسن روحانی به عنوان رییس جمهور است که طی آن، تندروها سرکوب آزادیهای مطبوعاتی و فعالیتهای اینترنتی را شدت بخشیده، احکام زندان طولانی مدت را بر فعالان مسالمت آمیز تحمیل کرده‌اند، و قوانینی شدیدا تبعیض آمیز علیه زنان وضع کرده‌اند. بسیار از مصاحبه شوندگان تاکید داشتند که اگر توافقی امضاء شود، زمانی خواهد رسید که روحانی باید تمرکز خودرا به مسایل داخلی معطوف کند و اقدام نماید.
در اظهاراتی که توسط چندین مصاحبه شونده دیگر نیز تکرار شد، فخرالسادات محتشمی پور، فعال مدنی و همسر زندانی سیاسی مصطفی تاج زاده گفت: «در سیاست داخلی، با آرامش ایجاد شده در فضای بین الملل می توان توجه بیشتری به مسائل موجود داشت، یعنی همان شعارها و برنامه‌هایی که کاندیدای اعتدالی مطرح کرده و با اقبال مردمی به آن موفق به جلب آرای آنان شده‌است. باز شدن فضای فرهنگی و سیاسی از جمله این شعارها بوده‌است.»
هادی قائمی همراه با توجه به اعلام توافق و نگرانی‌هایی که در بالا مطرح شد گفت: «حال که رهبری جمهوری اسلامی ایران از طریق این توافق گامهای اولیه را برای پیوستن مجدد به جامعه بین المللی برداشته است، باید همچنین تعهدات خود نسبت به حقوق و آزادیهای جهانی را نیز بپذیرد و به آنها عمل کند. مهمترین بخش این گام پذیرفتن حق مخالفت مسالمت آمیزاست—حقی که برای آن درحال حاضر صدهانفردر زندانهای ایران به سر می برند.»
در واقع، بسیاری از مصاحبه شوندگان در بررسی کمپین اشاره کردند که مسایل بسیار جدی حقوق بشری مدتی مدید است که در انتظار توجه شدید دولت روحانی قرار دارند.
احمد شیرزاد، استاد فیزیک و نماینده سابق مجلس یادآور شد، «الان ما تعداد نه چندان زیادی از زندانیان سال ۸۸ را هنوز در زندانها داریم. اگر دولت بتواند آزادی افرادی که باقی می‌مانند را تسریع کند، فضای مثبتی را در جامعه ایجاد میکند…اما یک مسئله خیلی بارز و جدی هست، آن هم موضوع حصر آقایان موسوی و کروبی و خانم رهنورد است.»
هادی قائمی تاکید کرد که تقاضای اصلاحات جامعه ایران باید به صورت جهانی نیز مورد حمایت قرارگیرد. وی گفت: «جامعه بین المللی باید روشن کند که نگرانی هایش درمورد جمهوری اسلامی ایران با توافق هسته‌ای پایان نمی‌یابند.» وی افزود: «ادغام کامل با جامعه بین المللی که ایران در پی آن است باید منوط بر این باشد که ایران حق مخالفت مسالمت آمیز را بپذیرد، چه در یک پست فیس بوک، در یک مقاله در یک روزنامه، در یک اعتصاب کارگری، در یک گردهمایی حقوق زنان، و یا در یک حزب سیاسی مخالف، و این حقوق باید با همان پشتکاری پیگیری شوند که توافق هسته ای پیگیری شده است.»