روزنامه شهروند
استاندار تهران در دیدار با خیرین مدرسه‌ساز از آنها خواست تا برای مقابله با ورود موادمخدر به مدارس به دولت کمک کنند چراکه آموزش و پرورش بودجه و امکانات کافی برای مقابله با این «بلای خانمانسوز» را ندارد.
این نخستین‌بار نیست که مسئولان دولتی از مصرف موادمخدر درمیان دانش‌آموزان ایرانی ابراز نگرانی می‌کنند اما نخستین‌بار است که یک مقام دولتی از خیران می‌خواهد بخشی از کمک‌هایشان برای مدرسه‌سازی را در اختیار آموزش‌وپرورش قرار دهند تا بتواند از محل این کمک‌ها با ورود موادمخدر به مدارس مقابله کند.
حسین هاشمی، استاندار تهران در هفدهمین همایش خیرین مدرسه‌ساز، این پیشنهاد را مطرح کرد و گفت: «درحال‌حاضر موادمخدر به مدارس ورود کرده و آموزش‌وپرورش با وجود تمامی اقدامات خوبی که برای جلوگیری از این آسیب انجام داده اما بودجه و امکانات کافی برای مقابله با این بلا را نداشته و باید در این حوزه نیز خیرین به آموزش‌وپرورش کمک کنند.»
بحث اعتیاد دانش‌آموزان در مدارس، یکی از آسیب‌های اجتماعی نوپدید در ایران است. از آن دسته آسیب‌هایی که البته هنوز مقامات دولتی برای به‌رسمیت‌نشناختن و انکار آن تلاش زیادی می‌کنند. به همین دلیل هم هست که در سال‌های اخیر هر زمانی که بحث اعتیاد دانش‌آموزان در مدارس مطرح شده، مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش از درِ انکار درآمده‌اند. نه فقط علی‌اصغر فانی، وزیر فعلی آموزش و پرورش که سایر وزرا در دولت‌های پیشین هم در پاسخ به این موضوع که بحث اعتیاد در مدارس ایران چقدر جدی است، یک مضمون یکسان را با جملات متفاوت بیان کرده‌اند. همه آنها می‌گویند، ما دانش‌آموز معتاد نداریم بلکه معتادانی هستند که بیرون از مدارس در خانواده یا سایر فضاهای پرآسیب و جرم‌خیز، آلوده به موادمخدر شده‌اند و بعد به مدرسه آمده‌اند. این حرف آنها به این معناست که در مدارس زمینه‌ای برای معتادشدن دانش‌آموزان وجود ندارد.
با همه اینها تأکید و توجه مسئولان دولتی در سمت‌های مختلف بر نگران‌کننده بودن مسأله اعتیاد در مدارس ایران، نشان می‌دهد پشت‌پرده انکارها و مقاومت‌ها در مدارس، خبرهایی هست که عده‌ای می‌خواهند شنیده نشود. آخرین نمونه آن حرف‌های استاندار تهران در همایش خیرین مدرسه‌ساز است که شفاف اعلام کرده، درباره ورود موادمخدر به مدارس نگرانی‌های جدی وجود دارد.
پیش از این دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در نشستی خبری، آمار دانش‌آموزانی که تجربه مصرف شیشه داشته‌اند را ۴/ ۰ درصد اعلام کرد. در آمارهای پراکنده دیگری که به نقل از مسئولان و متصدیان حوزه موادمخدر در ایران اعلام شده اما مورد اتفاق‌ترین آمار، آماری است که دانش‌آموزان معتاد را بین ۵/ ۰ تا ۱/۱ درصد اعلام می‌کند.
سابقه اولین خبر رسمی درباره اعتیاد در مدارس ایران اما به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گردد؛ زمانی که محمدرضا جهانی، قائم‌مقام دبیرکل وقت ستاد مبارزه با موادمخدر از وجود ۳۰ هزار دانش‌آموز معتاد در مدارس کشور خبر داد. آمار اعلام شده، براساس شمار دانش‌آموزان خودمعرف بود و بنابراین دانش‌آموزانی که تمایل به ترک نداشتند در آن لحاظ نشده بودند.
از سوی دیگر به گواه طرح شیوع‌شناسی مصرف موادمخدر که در‌سال ۱۳۹۰ انجام شد، میزان مصرف مواد در گروه سنی ۱۵ تا ۱۹سال معادل ۵۶/ ۱۳ درصد، گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال معادل ۸۳/ ۱۶ درصد، ۲۵ تا ۲۹ سال معادل ۳۲/ ۱۴درصد است و باقی‌مانده این رقم به گروه‌های سنی ۳۰ تا ۶۴ سال اختصاص دارد. طبیعی است که گروه سنی ۱۵ تا ۱۹ ساله‌هایی که در این آمار به آنها اشاره شده، در سن تحصیل هستند که ممکن است در مدارس کشور مشغول به تحصیل باشند یا نباشند.
آنچه در سال‌های اخیر درباره اعتیاد دانش‌آموزان در مدارس مطرح می‌شود، البته نگران‌کننده است اما رویکرد آن دسته مسئولانی که تلاش می‌کنند با انکار موضوع اعتیاد در مدارس شرایط موجود مدارس ایران را بهتر از آنچه هست توصیف کنند، به اعتقاد کارشناسان، نه‌تنها کمکی به حل موضوع نمی‌کند که زمینه را برای افزایش بیشتر این آسیب در مدارس فراهم می‌کند چراکه شفاف نبودن وضع موجود و بستن کانال‌های اطلاع‌رسانی موجب می‌شود که این آسیب مجال بیشتری برای توزیع و گسترش در مدارس کشور داشته باشد.
آن‌طور که «مهدی بهلولی»، معلم یکی از دبیرستان‌های تهران و از فعالان صنفی معلمان به «شهروند» می‌گوید، این‌که آیا دانش‌آموزان در مدارس معتاد شده‌اند یا این‌که بیرون از مدارس معتاد شده‌اند و حالا به مدرسه آمده‌اند، موضوع اصلی بحث نیست و این چیزی از مسئولیتی که نظام آموزش و پرورش کشور در قبال این دانش‌آموزان برعهده دارد، کم نمی‌کند.
او ادامه می‌دهد: «اگر در مدارس تعدادی از دانش‌آموزان دچار اعتیاد شده‌اند، مسأله و مشکل آنها با این‌که بگوییم دانش‌آموز معتاد نداریم، حل نمی‌شود. واقعیت این است که دانش‌آموز به یکبار معتاد نشده و نمی‌شود حالا اگر به هر دلیلی معتاد شده باید از ادامه این اعتیاد جلوگیری کرد اما متاسفانه در مدارس ما نشانه‌های چندانی برای شناسایی این آسیب در بچه‌ها دیده نمی‌شود و در بسیاری از موارد حتی اگر دانش‌آموزانی با چنین مختصاتی هم شناسایی شوند، اقدامات موثری برای کمک به آنها انجام نمی‌شود.»
در نگاه آموزش‌وپرورش، دانش‌آموز معتاد نمی‌تواند به مدرسه برود و در هر مدرسه‌ای که اعتیاد یکی از دانش‌آموزان اثبات شود، این اتفاق پایانی برای ادامه‌تحصیل او در مدارس عادی و در کنار سایر دانش‌آموزان خواهد بود. موافقان این اقدام یعنی کسانی که از اخراج دانش‌آموزان معتاد از مدارس دفاع می‌کنند، معتقدند که این راه درستی است چراکه حضور چنین دانش‌آموزانی در مدارس ممکن است سایر دانش‌آموزان را هم در خطر قرار دهد. اما منتقدان می‌گویند، اخراج‌کردن چنین دانش‌آموزانی از مدارس به‌مثابه پاک‌کردن مسأله و اقدامی سلبی است که عملا موجب می‌شود، دانش‌آموزی که دچار اعتیاد شده به‌دلیل طرد شدن از جامعه به ورطه‌ای بیفتد که دیگر به‌سادگی قابل بازگشت نباشد.
به‌گفته سعید صفاتیان، مدیرعامل موسسه دانش اعتیاد و روانشناسی، تقریبا همه دانش‌آموزان معتاد به‌علت وضع خاص روانی و جسمی‌شان پس از مدتی دچار افت تحصیلی می‌شوند، نمره‌ها که کم شود، سرزنش‌ها که در مدرسه بالا بگیرد، غیبت‌ها که طولانی شود، آنها به‌هرحال پس از مدتی از مدرسه خداحافظی می‌کنند اما آموزش‌وپرورش به مسئولیتش برای پیگیری وضع دانش‌آموزانی که ناگهان مدرسه را ترک می‌کنند، رسیدگی نمی‌کند و ترجیح می‌دهد، ندیده‌شان بگیرد حال آن‌که اگر مشاور و مددکاری در مدرسه حاضر باشد، وظیفه دارد وضع دانش‌آموزان ترک تحصیلی را به‌سرعت بررسی کند و آنها را به مدرسه برگرداند.
تاکنون مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر بیش از سایر دستگاه‌هایی که در حوزه اعتیاد و موادمخدر در ایران کار می‌کنند، درباره آسیب نوپدید اعتیاد در مدارس شفاف‌سازی کرده‌اند. این‌که اعتیاد در مدارس ایران گریبان شماری از دانش‌آموزان را گرفته، موضوعی است که از نگاه مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر تردیدی درباره آن وجود ندارد. مسئولان این ستاد بارها اعلام کرده‌اند که منتظرند اقدامات جدی برای پیشگیری و مقابله با اعتیاد در مدارس از سوی آموزش‌وپرورش آغاز شود.
تازه‌ترین این اظهارنظرها مربوط به دو روز پیش است که علیرضا جزینی، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر با بیان این‌که از شیوع اعتیاد بین دانش‌آموزان نگران هستیم، گفت: «توقع ما در حوزه آموزش‌وپرورش بیش از این است و مدیران و معلمان در موضوع آگاه‌سازی حرف اول را می‌زنند.» ستاد مبارزه با موادمخدر پیش از این هم نتایج یک تحقیق را منتشر کرده بود که نشان می‌داد، ٦٧درصد دانش‌آموزان مصرف‌کننده موادمخدر نخستین تجربه خود را از مدارس آغاز کردند.
از سوی دیگر آنها می‌گویند که این ستاد سالانه برای پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر بودجه‌ای را به وزارت آموزش و پرورش می‌دهد اما هیچ‌وقت به دست مدیران مدارس نمی‌رسد، این هم بدان علت است که وزارت آموزش و پرورش آن‌قدر مشکل دارد که این بودجه را در موضوعات دیگر هزینه می‌کند.
براساس گزارش‌های ستاد مبارزه با موادمخدر و آخرین غربالگری که در‌سال ۸۹ انجام شده، مدارس استان‌های مازندران، تهران، گیلان، کرمانشاه و کردستان از نظر تعداد دانش‌آموزان معتاد، وضع خطرناکی دارند. در سال‌های اخیر طرح شیوع‌شناسی اعتیاد در مدارس هم به اجرا گذاشته شده است، طرحی که ستاد مبارزه با موادمخدر مجری آن است و به گفته مسئولان این ستاد، با پایان فرآیند غربالگری می‌توان اعلام کرد که چه تعداد دانش‌آموز معتاد در کشور وجود دارد. قرار بود نتایج این تحقیق تا پایان سال‌گذشته اعلام شود؛ نتایجی که احتمالا تصویر دقیق‌تری از وضع اعتیاد در مدارس ایران و تعداد دانش‌آموزان معتاد است و آمار و اطلاعات موجود را ۵ سال پس از آخرین طرح مشابه (سال۸۹) به‌روز خواهد کرد.
حرف‌های اخیر استاندار تهران و هشدارهای مکرر مسئولان ستاد مبارزه با موادمخدر درباره اعتیاد در مدارس ایران و اخباری که با فراوانی بیشتری درباره موضوع اعتیاد در مدارس منتشر می‌شود، اگرچه ممکن است از یک‌طرف بر نگرانی خانواده‌ها درباره وضع بچه‌هایشان که به مدرسه می‌روند، بیفزاید اما در عین‌حال نشان می‌دهد، اعتیاد در مدارس و بین دانش‌آموزان آن‌قدری پیشرفت داشته که حالا مسئولان دولتی از تریبون‌های مختلف اعلام می‌کنند که درباره رواج اعتیاد در مدارس ایران نگرانند.