ايران امروز

نشريه خبری سياسی الكترونيك

Iran Emrooz (iranian political online magazine)

iran-emrooz.net | Tue, 14.04.2015, 22:46
پشت‌پرده لغو ممنوعیت تحویل اس۳۰۰ به ایران

شرق / چهارشنبه ۲۵ فروردین ۱۳۹۴

هم‌زمان با سفر علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی به روسیه، در روز دوشنبه ۲۴ فروردین، خبرگزاری روسی اینترفکس خبر داد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور این کشور، فرمانی را امضا کرده که در آن ممنوعیت تحویل سامانه ضدهوایی اس-‌۳۰۰ به ایران از خاک روسیه یا از راه حریم هوایی و دریایی روسیه برداشته می‌شود.

میتری مدودف رئیس‌جمهور پیشین روسیه در سال ۲۰۱۲ و در اوج تحریم‌های غرب علیه ایران این ممنوعیت را اعلام کرده بود.

اگرچه لغو تحریم فروش اس ۳۰۰ به ایران از سوی روسیه، اقدامی در جهت منافع کلی ایران است، اما تغییر تصمیم روسیه در برهه زمانی کنونی جای سؤال و تأمل دارد. روابط روسیه و ایران ظاهرا همواره مثبت بوده و روسیه تلاش کرده نقش هم‌پیمان را در میان همسایگان ایران ایفا کند. اما در سال ۲۰۱۰ در اوج تحریم‌های بین‌المللی روسیه فروش اس ۳۰۰ را تحریم کرد و در واقع ایران را در اوج فشار‌های بین‌المللی تنها گذاشت.
قرارداد تحویل این سامانه در سال ۲۰۰۷ بین ایران و روسیه بسته شده بود، زمانی که ایران در معرض خطر حمله نظامی قرار داشت و روسیه در همان زمان نیز بارها و بارها تحویل این سامانه را به تعویق انداخت. در شرایط کنونی و با توجه به دستیابی به تفاهم سیاسی با غرب، اس ۳۰۰ عملا اهمیت استراتژیک خود را برای ایران از دست داده است.

به نظر می‌رسد لغو تحریم فروش اس۳۰۰ نه یک سیاست مستقل بلکه حلقه‌ا‌ی هم‌پیوند با دیگر تحولات در روابط خارجی روسیه باشد. روسیه هم‌اکنون به دلیل مسائل اوکراین، تحت تحریم‌های بین‌المللی قرار دارد. اگر ایران بتواند با غرب به تفاهم هسته‌ای دست یابد روسیه از یک‌سو بازارهای اختصاصی ایرانِ زیر تحریم‌ها را از دست خواهد داد و از سوی دیگر با یک رقیب جدی در حوزه گاز و انرژی روبه‌رو خواهد شد.

لغو تحریم فروش اس ۳۰۰ آن هم زمانی که دولت آمریکا از سوی جمهوری‌خواهان و تندروها و رژیم اسرائیل تحت‌فشار است، بیش از آنکه اقدامی در جهت منافع ایران باشد برگی برنده برای گرفتن امتیازاتی از غرب است، روسیه پیش از این نیز بارها بر سر پرونده هسته‌ای ایران از غرب امتیازاتی گرفته است.  خبرگزاری آسوشیتدپرس در این مورد می‌نویسد؛ لغو تحریم فروش اس ۳۰۰ توسط روسیه که ارزشی حدود ۸۰۰ میلیون‌ دلار دارد بیشتر اقدامی در جهت افزایش فشار بر واشنگتن در روابط میان روسیه و آمریکاست.

نیویورک‌تایمز که غالبا مواضع دولت آمریکا را منعکس می‌کند در گزارشی نوشته است: لغو تحریم فروش اس ۳۰۰ می‌تواند عاملی برای تضعیف تلاش‌های دولت اوباما در مقابل کنگره و متحدان خارجی آمریکا باشد و قطعا تا قبل از رسیدن به یک توافق قطعی به نفع ایران نیست. این کار اهرم‌های فشار اسرائیل را بر دولت اوباما تقویت می‌کند و باعث می‌شود اسرائیل باز هم خواستار حمله به زیرساخت‌های ایران شود. این معامله ۸۰۰ میلیون‌ دلاری به وحشت‌های اسرائیل و اعراب در مورد ایران دامن می‌زند.

نشریه «دیلی‌بیست» در این مورد نوشته است: در سال ۲۰۱۰ آمریکا برای جلوگیری از فروش اس ۳۰۰ به ایران با کرملین مذاکراتی سخت و پیچیده کرد و این تفاهم به‌عنوان یکی از دستاورد‌های تنظیم روابط با روسیه شناخته شد. اما از آن زمان روابط روسیه و آمریکا وارد جنگ سردی خصومت‌آمیز شده و در چنین موقعیتی روسیه برای برهم‌زدن بازی‌های آمریکا از هیچ اقدامی صرف‌نظر نمی‌کند.

مارک دابویتز مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی معتقد است پوتین به دلیل خشم شدید خود از تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه وارد بازی اس ۳۰۰ شده است.

***

۳  احتمال پیش ‌رو
جهانگیر کرمی
در این باره سه تحلیل وجود دارد. اول: این اقدام با هدف تأثیرگذاری بر لغو تحریم‌های شورای امنیت، پیش از موعد مقرر در توافق نهایی هسته‌ای باشد، البته ممنوعیت واگذاری اس۳۰۰  ارتباطی به تحریم‌ها نداشت و این صرفا تفسیر آقای مدودف از قطع‌نامه‌های شورای امنیت بود. گزاره بعدی تلاش مسکو برای تحکیم روابط با تهران است؛ ایران در حال بهبود روابط با غرب بوده و روسیه نمی‌خواهد بزرگ‌ترین و مهم‌ترین متحد منطقه‌ای خود را از دست بدهد. تحلیل سوم هم تلاش برای تأثیرگذاری بر مذاکرات هسته‌ای است؛ روسیه از توافق ایران و غرب خشنود نیست و احتمال دارد با این اقدام، قصد ارسال پیام به تندروهای اسرائیل و آمریکا را داشته و به آنها القا کند ایران به‌دنبال تسلیحات نظامی است و دراین‌راستا غرب را وادار به واکنش علیه ایران کند.

بازی دوباره با کارت ایران
رضا جلالی
بعد از الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه و اتخاذ تحریم‌های غرب علیه این کشور،  مسکو،  به گروه ۱+۵ اعلام کرد اگر  این فشارها  تشدید شود، مذاکرات هسته‌ای با ایران دچار مشکل خواهد شد. روسیه مانند تمامی سالیان گذشته از کارت ایران در برابر غرب استفاده می‌کند. درواقع مسکو، از ایران استفاده ابزاری کرده و برخی قراردادها و نوع روابط بر خلاف منافع ملی ما بوده است.
روسیه قصد سوءاستفاده تبلیغاتی از ایران را داشته و دارد.  این کشور به منابع نفتی و طبیعی ما چشمداشت دارد و به‌همین‌دلیل از توافق هسته‌ای ایران با غرب خشنود نیست. ایران پیش‌ازاین اعلام کرده بود به سامانه موشکی اس۲۰۰ دست پیدا کرده و دیگر نیازی به اس۳۰۰ احساس نمی‌شود. به تمام این دلایل، روسیه به‌هرقیمتی اس۳۰۰ را به ایران واگذار می‌کند تا همچنان خود را متحد و شریک منطقه‌ای ایران نشان دهد.

متحد غیرقابل اعتماد
احمد بخشایش‌اردستانی
با توجه به اینکه روسیه لغو ممنوعیت واگذاری اس۳۰۰ به ایران را اعلام کرد، این‌بار و به واسطه شرایط فعلی این کشور و نوع تعامل ایران با غرب، به نظر می‌رسد، موشک‌های اس۳۰۰ به ایران واگذار می‌شود، البته ما به این نکته واقفیم که روسیه متعهد غیرقابل اعتماد ما بوده و هست، اما درحال‌حاضر این کشور به‌دلیل جنگ در اوکراین مورد تحریم‌های غرب و به‌ویژه آمریکا قرار گرفته و با ما همذات‌پنداری می‌کند.
از طرفی با توجه به اینکه مسکو مطمئن است ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای به توافق خواهند رسید و این کشور توان تأثیرگذاری بر آن را ندارد، نمی‌خواهد از بازار ایران پس از حصول توافق عقب بماند. نیم‌نگاه روسیه به ایران پساتوافق بوده و در این راه باید با شرکای اقتصادی غربی به رقابت بپردازد.

عزم روسیه جدی است
شعیب بهمن
به نظر می‌رسد روسیه به سه دلیل نسبت‌به واگذاری این سامانه به ایران عزمی جدی دارد. اول: با توجه به توافق احتمالی بین ایران و ۱+۵ و لغو تحریم‌ها، روسیه دلیلی برای پیروی از تحریم‌های گذشته ندارد. دوم: روابط روسیه و غرب بر سر مسائل اوکراین و منطقه خاورمیانه، به تیرگی گراییده و این کشور می‌خواهد به غرب پیام دهد که در صورت ادامه شرایط مذکور، می‌تواند شرکای منطقه‌ای دیگری برای خود بیابد. سوم: روسیه احساس می‌کند، هرگاه رابطه ایران و غرب بهبود یافته، تهران از مسکو دور و دورتر شده است. بنابراین روسیه نمی‌خواهد متحد منطقه‌ای خود، را به‌سادگی از دست بدهد و با عمل به تعهدات پیشین، قصد حفظ‌کردن ایران را دارد. با توجه به اینکه دولت اوباما، بیش از ایران نیازمند حصول توافق هسته‌ای است، دریافت سامانه اس۳۰۰ از طرف ایران نمی‌تواند تأثیری منفی بر روند مذاکرات بگذارد.