گروه اقتصادی شهروند
شاید برای هر ایرانی شنیدن یا خواندن این خبر برای بار چندم هم جالب باشد که ایران در کشور استعمار‌کننده بریتانیا میدان گازی دارد؛ کشوری که سال‌های متمادی ایران را مستعمره نفتی خود می‌دانست و بر صنعت نفت ایران تسلط داشت، سال‌هاست که یک میدان گازی مشترک با سهم ٥٠درصدی دارد. ماجرای میدان گازی رهوم یا روم (Rhum) که یک میدان گازی فراساحل مشترک بین ایران و انگلیس است به سال ١٩٧٣ باز می‌گردد. قرارداد اکتشاف این میدان که همچون ثروتی در قلب اروپاست، در این سال منعقد شد تا در سال ۱۹۷۷ به کشف میدان بینجامد. موافقتنامه این میدان گازی، در حکومت پهلوی بین ایران و بریتانیا بسته شد و بنابر قرارداد موجود، درآمد حاصل از بهره‌برداری گاز طبیعی این میدان به صورت ۵۰درصدی بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت بریتیش پترولیوم (BP) تقسیم شده است.
این میدان مشترک یکی از مهم‌ترین میادین گازی فراساحلی دریای شمال است که علاوه بر ارزش اقتصادی، ارزش‌های متفاوتی برای ایران دارد. «روم» در۴۰۰ کیلومتری شهر ابردین (در آب‌های ساحلی اسکاتلند) در دریای شمال است و با توجه به شرایطش تولید ثروت از آن اندکی به طول انجامیده است؛ چرا که این میدان مخزنی با دما و فشار بالاست که در سال ١٩٧٧ میلادی چاهی در آن زده شد اما به دلیل فشار بالا تولید و بهره‌برداری از آن رها شده بود.
میدان گازی «روم» قبل از تولید یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گاز دست نخورده انگلیس بود که حدود ٥درصد مصرف این کشور را پوشش می‌دهد. توسعه این پروژه با بودجه‌ای معادل ٣٥٠میلیون پوند در سال ٢٠٠٥آغاز شد اما از حدود چهار‌سال پیش به دلیل تحریم‌های غرب علیه ایران، این میدان به تعطیلی کشیده شد.تعطیلی که به ضرر بریتانیا و شرکت بریتیش پترولیوم شد و آنها را از استحصال گاز و ایران را از دریافت میلیون‌ها پوند محروم کرد. این رویه از نوامبر ۲۰۱۰ و در پی تصویب تحریم‌های تصویبی اتحادیه اروپا علیه صنایع نفت و گاز ایران تا امروز متوقف است و تا دسامبر ۲۰۱۲ که معاهده اتحادیه اروپا تصویب نشده بود فعالیت روی این میدان از مفاد تحریم‌های یکجانبه علیه ایران معاف نشده بود.
اما از سال ٢٠١٣ که ابراز امیدواری‌ها در این حوزه خبری شده بود تا جمعه‌شب، خبری دقیق درباره سرنوشت آینده این میدان مخابره نشده بود، تا این‌که سایت BPT(شرکت نفتی بریتیش پترولیوم) اعلام کرد که تولید گاز در میدان مشترک با ایران در دریای شمال از سر‌گرفته می‌شود.
افت ١٨میلیارد فوت‌مکعبی تولیدگاز انگلیس پس از تحریم
براساس گزارش فایننشیال تایمز، تعطیلی این میدان سبب شد تولید گاز انگلیس در سال ٢٠١٠ از ٥٥ به ٣٧میلیارد فوت‌مکعب در ٢٠١٢ کاهش یابد که برای این کشور بسیار چشمگیر است. کاهش تولید نفت این میدان برای انگلیس مشکل‌ساز شد و به دلیل تعلیق تولید در حوزه‌های گازی دیگر بیشتر به چشم می‌آمد.
به این ترتیب انگلیس سال ٢٠٠٩ و درست پیش از تعطیلی میدان روم به یک واردکننده عمده گاز تبدیل شد. از سوی دیگر بخشی از درآمد ایران را از میدانی کاست که در گذشته‌های دور خریداری شده بود. بر اساس آخرین آمارها، عایدی ایران از این میدان گازی در سال ٢٠١٠ میلادی معادل ٥٤,٥میلیون پوند (٢٨٥میلیارد تومان) بوده است که با کسر مالیات، سود حاصل ١٧.٦میلیون دلار (٥٧٢میلیارد تومان) خالص بوده است. براساس آمارها، این میدان قابلیت تولید٢٠٠میلیون فوت مکعب گاز در روز را دارد و میزان کل ذخیره گاز «روم» معادل ١٣٥میلیون بشکه نفت یا ٨٠٠میلیون فوت مکعب است که بخش کوچکی از ١٢هزار میلیارد فوت مکعب ذخایر تثبیت شده گاز انگلیس است.
جان تازه برای صنعت گاز انگلیس
اکنون آب شدن یخ روابط دیپلماتیک بین ایران و کشورهای غربی باعث شد که دپارتمان انرژی انگلیس در ماه اکتبر سال گذشته اجازه از سرگیری تولید در این میدان را بدهد. اما مشکلات فنی و ایمنی باعث شده که از سرگیری تولید در آن یک‌سال به تأخیر بیفتد. در این خصوص بریتیش پترولیوم اعلام کرد که دو الی چهار روز طول می‌کشد تا جریان گاز از این میدان برقرار شود. این شرکت نفتی انتظار دارد که تولید اولیه در میدان «روم» روزانه ٥٠میلیون فوت مکعب باشد و ظرفیت تولید در این میدان در بالاترین سطح به ٣٠٠میلیون فوت مکعب در روز برسد.
دپارتمان انرژی و تغییرات جوی انگلیس هم در این رابطه اعلام کرد: دولت این کشور از سرگیری تولید گاز در میدان «روم» که برای اجتناب از مشکلات زیست محیطی و جلوگیری از نابودی ارزش این میدان و نقش مهم آن در تولید سالانه گاز انگلیس لازم است، حمایت می‌کند ولی درآمد متعلق به ایران از تولید گاز در این میدان، تا زمان لغو کامل تحریم‌ها در حسابی در انگلیس مسدود خواهد بود. همچنین به نوشته فایننشیال تایمز آغاز به فعالیت دوباره میدان گازی «روم» منبعی مهم برای تأمین گاز و مالیات برای انگلیس است و همچنین زندگی تازه‌ای به میدان گازی بروس (که «روم» بخشی از آن است) می‌بخشد. علاوه بر آن ٦٠٠ فرصت شغلی فراهم می‌کند. بر اساس پیش‌بینی‌های سال پیش بخش انرژی و شرایط تغییرات آب و هوایی انگلستان DDEC قرار است که در اکتبر ٢٠١٣، تولید نفت وگاز از میدان روم در فاصله سال‌های ٢٠١٤ تا ٢٠١٨ میلادی از سر گرفته شود.