امروز کشور ما از نظر دانش مدیریت و تکنولوژی فاصله زیادی با کشورهای توسعه‌یافته دارد! این که اتکا می‌شود به میزان کاغذ‌ها، ترجمه‌ها و مقالات علمی ادعایی است که تنها خودمان را گول می‌زنیم نه دنیا را، زمانی می‌توان در زمینه توسعه علم و تکنولوژی ادعا کرد که کشور به لحاظ اقتصادی در ردیف اول کشورهای در حال توسعه می‌بود و محصولات صنعتی ایران بازار مناسب در منطقه و جهان می‌داشتند.
واقعیت‌های موجود ممکن است تلخ باشند ولی نمی‌توان آنها را ندیده گرفت. آمریکا امروز نزدیک ۲۴ درصد تولید ناخالص ملی دنیا را در اختیار دارد. اتحادیه اروپا دارای نزدیک به ۲۱ درصد تولید ناخالص دنیاست. عملا نزدیک ۵۰ درصد اقتصاد دنیا در اختیار بلوک غرب است. میزان بودجه نظامی آمریکا بیش از تمامی کشورهای اروپایی، ژاپن و چین است. اینها واقعیت‌هایی است که دنیا با آن روبه‌رو است، سهم ایران در اقتصاد دنیا کمتر از نیم درصد است در حالی‌که جمعیت ما یک درصد دنیاست. ذخایر و منابع قابل توجهی در کشور داریم به طوری كه ما نزدیک ۱۰ درصد ذخایر نفت دنیا و نزدیک به ۱۷ درصد گاز دنیا و نزدیک ۷ درصد فولاد دنیا را در اختیار داریم اما سهم ایران در اقتصاد جهان کمتر از نیم درصد است. سوال این است که چرا؟
برای پاسخ به این سئوال با منصور کمال نیا، مدرس دانشگاه و کارشناس اقتصادی تماس گرفتیم تا نظر او را در این خصوص جویا شویم.
چگونه می توانیم با داشتن چنین منابعی سهم خود را در منطقه و جهان افزایش دهیم؟
بگذارید سئوال شما را در ابتدا با طرح این پرسش پاسخ دهم که آیا با تعامل منطقی و باعزت نمی‌توانیم سهم خود را در منطقه و دنیا بالا ببریم؟ این را گفتم تا همگان بدانند وابسته شدن و استقلال کشور را از دست دادن، با ایجاد رابطه منطقی تفاوت دارد، نباید خلط مبحث شود، امروز مردم و از دیرباز ما کارشناسان به خوبی می‌دانیم كه چین به فكر منافع ملی ما نیست و باید این را هم بدانیم كه روسیه منافع ملی خود را کنار نمی‌گذارد تا دنبال حفظ منافع ملی ایران باشد و بقیه هم چه در غرب و یا شرق همینطور هستند، طبیعی است كه هر کشوری دنبال منافع ملی خودش است، پس اگر می‌خواهند استقلال کشور را حفظ کنند و به دنبال منافع ملی هستند نباید با قطع رابطه با دنیای توسعه یافته دنبال این هدف بگردند! روابط دو یا چندجانبه براساس ارتباط با کشورهای ضعیف راه حفظ تمامی منافع ملی نیست!
می‌توانید منظور خود را شفاف تر بیان کنید؟
عقلانیت و اعتدال و چهارچوب تعامل منطقی و استفاده از مزیت‌های نسبی کشور می‌توانست شرایط کشور را کاملا تغییر دهد، راندمان بهره‌برداری از چاه‌های نفت به دلیل سیاست‌های غلط توسط دولت های نهم و دهم امروز به نسبت کشورهای همسایه حداقل به ۵۰ درصد رسیده است یعنی فاصله گرفتن از مدیریت مطلوب و تکنولوژی روز دنیا! امروز کشور ما از نظر دانش مدیریت و تکنولوژی فاصله زیادی با کشورهای توسعه‌یافته دارد! این که اتکا می‌شود به میزان کاغذ‌ها، ترجمه‌ها و مقالات علمی ادعایی است که تنها خودمان را گول می‌زنیم نه دنیا را، زمانی می‌توان در زمینه توسعه علم و تکنولوژی ادعا کرد که کشور به لحاظ اقتصادی در ردیف اول کشورهای در حال توسعه می‌بود و محصولات صنعتی ایران بازار مناسب در منطقه و جهان می‌داشتند، براساس آمار در سال ۱۹۸۰ کل صادرات صنعتی و نفتی مالزی حدود ۱۶ میلیارد دلار و امروز در سال ۲۰۱۲ مالزی بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار صادرات کالا‌های صنعتی داشته است. حال طی این سال‌ها سهم ما از صادرات صنعتی چقدر بوده است؟
البته در دیگر صنایع نیز چنین بوده است و ما رو به عقب حرکت کرده‌ایم و کشور از ریل توسعه خارج شد؟
بله در این خصوص نیز درست می گوید. امروز اگر محصولات پتروشیمی که وابسته به نفت است در اختیار نبود آیا در صنایع دیگر واقعا حرفی برای گفتن وجود داشت؟ آیا این مقالات علمی، ادعای تکنولوژی و تولید صنعتی مدرن را برای كشور به همراه داشته است؟ ایران اتومبیل‌سازی را با کره جنوبی آغاز كرد. حال آیا اتومبیل کره‌ای امروز فاتح بازار جهان است یا اتومبیل‌های ایرانی؟ فکر می‌کنم جواب این سوال‌ها روشن است. صنعت کشور در بازار كشورهای هدف و صاحب‌نام نتوانسته حضور داشته باشد. امروز متاسفانه چین در تمامی زمینه‌ها فاتح بازار ایران شده است، در حالی که وقتی ایران اتومبیل‌سازی را آغاز کرد در این زمینه حتی یک گام هم برنداشته بود.
حال اگر دولت جدید بخواهد بطور ریشه‌ای وارد این بحث شود باید چه اقدامی انجام شود؟
اگر بخواهند وارد این بحث‌ها به صورت ریشه‌ای شوند و آنها را حل کنند باید توجه شود که تعامل با دنیا بخصوص در اقتصاد و با روش‌های سینوسی جواب نمی‌دهد آنچه باعث شد کشور با چند قطعنامه شدیداللحن روبه‌رو شود و تحریم‌های بدون حد و مرز به کشور تحمیل شود اسمش مدیریت و تعامل در سیاست خارجی نیست، من می‌گویم غربی‌ها دنبال منافع کشورهای فقیر نیستند، آنها تماما تا آنجا که فرصت داشته باشند بركشور‌های ضعیف سلطه پیدا می‌کنند و منابع و ثروت آنان را نیز به تاراج می‌برند ولی راه مقابله با سلطه این نیست که ارتباط را قطع کنیم، باید با گفت‌وگو و داشتن رابطه منطقی برپایه عزت و مصلحت ملی پیش برویم. تحریم‌هایی که برای ایران اعمال کردند را رئیس دولت گذشته کاغذ پاره خواند و با ادبیات خود لطمه به کشور زد.
در این که هم اکنون تحریم‌ها روی اقتصاد ایران اثر دارد شکی نیست. به هرحال این تحریم‌ها نظام پولی و نظام تولید کشور را تحث تاثیر قرار داده و خساراتی به کشور وارد کرده است. منتهی اگر دولت گذشته تدبیر به کار می‌برد می‌توانست با توجه به منابع مالی كه در اختیار داشت با مشكلات مقابله کند چرا که دولت دهم در سال ۹۰ معادل ۱۱۸ میلیارد دلار صادرات نفت داشت پس تحریم‌ها آن‌طور که فکر می‌شود دولت را آزار نداده بود. همینطور در سال قبل از آن یعنی در سال ۸۹ نزدیک ۹۰ میلیارد دلار درآمد داشت و در سال ۹۱ هم نزدیک ۷۰ میلیارد دلار یعنی فقط در سه سال آخر حدود ۲۸۰ میلیارد دلار کشور درآمد داشته (به اندازه کل سال‌های ۶۹ تا ۸۳) آنچه به کشور خسارت وارد کرد فقدان مدیریت منطقی و نبودن برنامه و سیاستگذاری صحیح برای تولید بود!
راهکار این نبود که دولت ۷ میلیون تن گندم وارد کند و سپس بگوید تمام سیلو‌هایمان را پر کردیم و بعد فکر کند كه توانسته است با تحریم‌ها مقابله کند. زمانی كه وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم گزارش می‌دهد بیش از ۵۰ درصد صنایع راکد هستند و مابقی با ۳۰ درصد ظرفیت به فعالیت خود ادامه می‌دهند نشان می‌دهد که مسئولان قبلی تحریم‌ها را دور نزدند. زمانی دولتی می‌تواند بگوید که تحریم‌ها دور زده شد که تولیدات و دستاورد‌های کارخانجات ایرانی با کیفیت مناسب و مقدار کافی و قیمت رقابتی در بازار داخلی عرصه را بر محصولات وارداتی تنگ می‌کرد، باز هم تاکید می‌کنم اسم این خسارت‌های وارده به کشور و مردم، (خسارت مدیران ناکارآمد بود) یعنی کشور دوجانبه از آنها خسارت خورد؛ یک به دلیل ادعاهای نامربوط که باعث شدند تحریم‌های ناجوانمردانه به کشور تحمیل شود در حالی که همه می‌دانند فعالیت هسته‌ای ایران محصول هشت سال گذشته نیست و سابقه بیش از ۲۰ سال دارد ولی تدبیری که دولت‌های پیشین به کار می‌بردند این بود که نگذارند تحریم‌ها شكل بگیرند؛ ولی مسئولان بعدی فقط با شعارهایی که تماما مصرف داخلی داشت از صدور قطعنامه‌ها و تحریم‌ها استقبال کردند!
رییس جمهور به تازگی اعلام کرده است که تلاش دارد با دنیا تعامل داشته باشد و بطور جدی مطرح می‌کند که باید با جهان در ارتباط بود و این گفته او صحبت‌های شما را تایید می‌کند که باید با جهان همکاری داشت و همچنین با توجه به سیاست‌هایی که دولت در زمینه مذاکرات در پیش گرفته است تحریم‌ها رو به روز در حال کاهش است با این همه شما آینده اقتصاد را چگونه برآورد می‌کنید؟
گفته‌های رییس دولت یازدهم را که از سیمای ایران پخش شد را تمام ملت یا بطور زنده یا نقل قول از سوی او شنیده‌اند. حسن روحانی در برخی موارد به گونه‌ای سخن گفت که گویا اتفاقات خاصی قرار است رخ دهد و البته ما نیز امیدواریم گفته‌های رییس دولت به حقیقت منجر شود و بطور حتم اگر این چنین شود که تکلیف روشن است اما باید توجه داشته باشیم که تا به اینجا نیز دولت کنونی در زمینه کاهش تعرفه‌ها و بحث مذاکرات به خوبی گام برداشته است و این مهم برای اقتصاد ما نیز بسیار اهمیت دارد و نمی‌توان نتیجه کار تیم مذاکره کننده را زیر سئوال برد امری که متاسفانه از سوی برخی در کشور بطور غیر جوانمردانه هرچند وقت یکبار مطرح می‌شود و آنان زحمات تیم هسته‌ای را نادیده می‌گیرند.
اما در خصوص بحث اقتصاد و رکود تورمی باید بگویم که دولت قول داده روز سه شنبه در این خصوص بیشتر توضیح دهد. من این گزارش ارائه شده را مطالعه کرده‌ام و در این خصوص باید بگویم که فکر می‌کردیم تیم مشاوران اقتصادی دولت بهتر از این عمل کنند اما هنوز زمان است و می‌شود در این خصوص اصلاحاتی انجام شود. بنده به تیم اقتصادی دولت که افراد صاحبنامی هستند توصیه می‌کنم بیشتر با دانشگاه‌های کشور در ارتباط باشند. همکاران ما در دانشگاه اگر امروز به سیاست‌های دولت نقد دارند از سر دلسوزی است و نه از سر لجبازی با برخی افراد و اینکه برخی در دولت در برابر همکاران ما موضع گیری می‌کنند را اصلا نمی‌پسندیم چرا که دانشگاه می‌خواهد اقتصاد شکوفا شود.