جان کری: پیشرفت داشتیم، اما هنوز اختلاف هم داریم
روزنامه اعتماد
پس از ۱۳ روز گویا تازه در وین اتفاق‌هایی در حال رخ دادن است که می‌شود به آن‌ها گفت «رویدادهای خوب»، یکی آن چیزی است که محمدجواد ظریف درباره احتمال تهیه شدن پیش‌نویس توافق جامع تا چند روز آینده گفته است، دیگری هم خبری است که جان کری به خبرنگاران داده، مبنی بر اینکه «در بحث‌های کلیدی به توافق رسیده‌ایم».
حالا وزیر امور خارجه امریکا خیلی راحت پس از آخرین دیدارش با محمد جواد ظریف از «پیشرفت‌های محسوس» سخن می‌گوید و ممکن است منظور او از «پیشرفت محسوس» پیشنهادهایی باشد که گفته می‌شود، محمدجواد ظریف بسته آن را گشوده تا شاید دو طرف راه‌حلی پیدا کنند. پیدا کردن این راه‌حل، همان چیزی است که ۶ قدرت جهانی و ایران ۱۳ روز تمام بر سر آن چانه‌زنی کردند. حالا وقت آن رسیده که گزارش‌ها به پایتخت‌ها برود و تصمیم‌گیری‌های جدید درباره آن‌ها صورت بگیرد، سپس مردان کلیدی به وین باز گردند.
حسین فریدون و جان کری همزمان وین را ترک کردند تا در تهران و واشنگتن گزارش تحولات ۱۳ روز پشت سر را به روسای جمهور ایران و امریکا بدهند و در عوض آن توصیه‌های دو رییس‌جمهور را به وین منتقل کنند.
به نظر می‌رسد این اقدام در شرایط کنونی اقدامی حیاتی باشد، چرا که جان کری مجبور شده سفرش به خاورمیانه را لغو کند و به واشنگتن برگردد تا گزارش مذاکرات را به اوباما ارائه و درباره آن با رییس‌جمهوری و کنگره مشورت کند.
دیروز نیویورک تایمز، وال‌استریت ژورنال و چند رسانه معتبر دیگر نوشتند که او در بازگشت به کاخ سفید، پوشه‌یی همراه دارد که پیشنهادهایی از سوی جواد ظریف و ایران در آن مطرح شده است، البته طرف ایرانی هنوز از پیشنهادهای خود چیزی نگفته اما شاید به قول ظریف، آن‌ها منتظرند تا «کلید چند مساله حل شود» و آن‌وقت ناگهان در «چند ساعت توافق نهایی را امضا کنند».
همین که در شرایط کنونی خاورمیانه، اوضاع عراق و سوریه از یک‌سو و جنگ غزه از سوی دیگر، کری ترجیح می‌دهد حل و فصل اختلاف‌ها در مذاکرات هسته‌یی را در دستور کار خود قرار دهد، می‌تواند نشان از این باشد که در طرف مقابل عزم جدی توافق وجود دارد و باید به امید اتفاق‌های تازه‌یی نشست. کما اینکه از سرگیری نشست معاون طرفین برای ادامه نگارش پیش‌نویس توافق جامع می‌تواند نشانه‌یی باشد از اینکه مذاکرات هسته‌یی ایران و گروه ۱+۵ از بن‌بست خارج شده است.
پشت این تلاش‌ها و «اتفاق‌های خوب» البته هنوز «اختلافات جدی» هم خودنمایی می‌کنند. آنقدر جدی که سبب شد برای نخستین‌بار وزیر امور خارجه ایران از احتمال تمدید مذاکرات حرف بزند، این یعنی شاید ۲۹ تیر آخر بازی نباشد و دو طرف به جای ختم مذاکره در ۲۹ تیر، از زمان دوباره‌یی برای گفت‌وگو حرف بزنند.
حل «اختلاف‌های جدی دو طرف که در گزارش‌های این چند روز اعتماد به آن‌ها اشاره شده، نیازمند زمان است و این می‌تواند مذاکرات را کش بدهد. تاکید طرفین بر وجود «اختلاف‌های اساسی» همزمان با سخن گفتنشان از امیدواری، هم حکایت از این دارد که به احتمال فراوان باید افق زمانی بلندمدت‌تری نسبت به ۲۹ تیر برای سرانجام پیدا کردن مذاکرات متصور بود، همین‌که ظریف پس از آخرین دیدارش با جان کری به این موضوع اشاره‌یی ضمنی داشته، نشان می‌دهد که تیم ایرانی هم به این موضوع فکر می‌کند که در کنار تلاش برای دست یافتن به توافق در موعد مقرر تعیین شده، باید نیم نگاهی هم به احتمال تمدید مذاکرات داشت؛ احتمالی که البته روز به روز در حال افزایش است.
اکنون به تقریب به هر سمتی از مذاکرات که نگریسته شود، این «پیشروی کند» قابل رصد است.
پیشنهاد ظریف روی میز اوباما
همین دیروز جاش ارنست، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا مدعی شد که «ایرانیان در مذاکرات جامع در یک راه جدی وارد شده‌اند و در محتوای مذاکرات انعطاف‌پذیری‌هایی از خود نشان داده‌اند» و ادامه داد «روند مذاکرات پیشرفت داشته است اما هنوز اختلاف‌های مهمی میان طرف‌های مذاکره‌کننده باقی مانده است. ما مشاهده کرده‌ایم که مذاکره‌کنندگان به سختی کار می‌کنند تا بتوانند راه‌حلی بیابند یا پلی برای رفع اختلاف‌های مهم ایجاد کنند.»
هیل، نشریه تخصصی کنگره امریکا هم بر مبنای سخنان سخنگوی کاخ سفید نتیجه‌گیری کرد واشنگتن گزینه تمدید مهلت مذاکرات هسته‌یی بعد از ۲۹ تیرماه را رد نخواهد کرد. هیل در حالی چنین برداشتی از سخنان سخنگوی کاخ سفید کرده است که برداشت‌های دیگری هم از این سخنان وجود دارد از جمله آنکه دو طرف توانسته‌اند به راه‌حل‌های بینابینی دست پیدا کنند. این موضوع آنجا پر رنگ‌تر می‌شود که یک مقام ارشد وزارت خارجه امریکا خبر داد که جان کری ساعاتی پیش از ترک وین به‌طور غیرمنتظره دیدار کوتاه دیگری نیز با محمدجواد ظریف داشته است اما این مقام از جزییات این دیدار اطلاعات دیگری ارائه نداد. محمدجواد ظریف بعد از تمام این تحولات گفته که «نیازمند مباحث جدی در سطح مدیران سیاسی هستیم.»
این گفته ظریف به همراه سفر همزمان حسین فریدون و جان کری از وین به تهران و واشنگتن کاملا بیانگر این موضوع که مباحث به سطحی رسیده که نیازمند اتخاذ تصمیماتی در دو پایتخت است. از همین مورد می‌توان این برداشت را داشت که احتمالا بحث رسیدن به گزینه‌های بینابینی بسیار جدی‌تر از یک گمانه‌زنی باشد. هر چند احتمال تمدید مدت مذاکرات می‌تواند در نگاه اول یک تحول منفی به نظر برسد اما نباید از یاد برد عمق اختلافات بین ایران و ۱+۵ قبل از نشستن بر سر میز مذاکره وین ۶ چقدر بوده است.
تمدید مدت مذاکرات هر چند نسبت به رسیدن به نتیجه و توافق نهایی در ۲۹ تیر گزینه غیر سازنده‌تری است اما قطع به یقین در قیاس با اقدامات احتمالی چون ترک مذاکرات که قبلا هم به آن اشاره شده بود، می‌تواند بسیار مثبت‌تر و امیدبخش‌تر باشد؛ امیدی که سخنان دیروز ظریف و کری تا حدودی دریچه آن را رو به آینده گشود.
پیشنهاد ظریف چیست؟
روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش داده مذاکره‌کننده ارشد هسته‌یی ایران روز دوشنبه در گفت‌وگویی به خبرنگاران حاضر در وین گفته است؛ «ایران می‌تواند توافقی را بپذیرد که ظرفیت تولید سوخت هسته‌یی در سطوح کنونی را برای چند سال متوقف کند به شرط اینکه بعد از این مدت با برنامه هسته‌یی صلح‌آمیز این کشور مانند سایر کشور‌ها رفتار شود».
نیویورک تایمز با اشاره به این سخنان می‌نویسد: «این پیشنهاد که در طول نشست‌ها پشت درهای بسته در وین به امریکا و پنج کشور دیگر ارائه شده، به شکل موثر یکسری از امتیازاتی که ایران نوامبر گذشته برای توافقنامه موقت ارائه کرده بود را افزایش می‌دهد. در عوض، ایران خواستار کاهش گام به گام تحریم‌هایی است که اقتصاد ایران را تضعیف کرده‌اند.
محمدجواد ظریف با اشاره‌یی جزیی به مذاکرات سری، پیشنهادی را توصیف کرد که به دنبال تامین هدف واشنگتن برای محدود کردن میزان و خلوص سوخت هسته‌یی است که ایران می‌تواند برای چند سال که البته مشخص نشده است، تولید کند».
نیویورک تایمز ادامه می‌دهد: «تصمیم ظریف برای علنی کردن آنچه او «پیشنهاد ابتکاری» خواند، ظاهرا برای دستیابی به دو هدف بوده است؛ دشوار کردن کناره‌گیری کاخ سفید از توافقی که بازرسی‌های سرزده و توقف برنامه ایران را ممکن می‌سازد و به علاوه به اندازه کافی مواردی را برای دو طرف پیشنهاد می‌دهد تا مذاکرات را فرا‌تر از ضرب‌الاجل تعیین‌شده افزایش دهند.
مقامات امریکایی می‌گویند ظریف اکنون از خود انعطافی را نشان می‌دهد که پیش‌تر نبوده اما پیشنهاد او به شکل کنونی، بیشتر نگرانی‌های اصلی امریکایی‌ها را مورد توجه قرار نمی‌دهد، چراکه این پیشنهاد سانتریفیوژهای در حال چرخش را در جای خود نگه می‌دارد و البته ایران ظرفیت «گریز هسته‌ای» را نیز برای خود نگه می‌دارد. ظریف گفته سایر عناصر پیشنهاد وی این مدت را به بیش از یک سال افزایش می‌دهد که جان کری نیز در واکنش به آن گفته این حداقلِ زمان خواهد بود.»