دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده آمریکا دیپلمات شماره ۲ خود را طی اقدامی غافلگیر کننده به ژنو فرستاده تا با دیپلماتهای ایرانی مذاکره کند. این نشانهای از نگرانیهای فزاینده دولت اوباما در مورد عدم پیشرفت درمذاکرات بین المللی بر سر برنامههای هستهای ایران به شمار میرود.
در حالی که ایران و گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) باید تا ۲۰ جولای (۲۹ تیر) به یک توافق هستهای نهایی دست یابند، ویلیام برنز، معاون وزیر خارجه آمریکا به همراه دو مقام عالی آمریکایی دیگر شامل وندی شرمن دستیار دولت در امور سیاسی و جاکوب سولیوان، معاون جو بایدن، مشاور امنیت ملی اوباما در ژنو در حال مذاکره با دیپلماتهای ایرانی هستند.
آمریکا و ایران خبر انجام این مذاکرات را تنها مدت کوتاهی قبل از آغاز این مذاکرات اعلام کردند و این در شرایطی است که هفته آینده پنجمین دور از مذاکرات هستهای ایران و گروه ۱+۵ در وین برگزار میشود. اما حضور برنز در مذاکرات دوجانبه با ایران حاکی از فوریت و اضطرار به نتیجه رساندن گفت و گوها با ایران است.
این برنز بود که در سال ۲۰۱۳ با مقامات ایرانی مذاکره محرمانه انجام داد و زمینه را برای توافق هستهای مقدماتی قراهم کرد. پیام برنز در مذاکرات محرمانه با ایران بر این مبنا بود که آمریکا برنامه غنی سازی ایران را با مقادیری از غنی سازی داخلی میپذیرد اما تا زمانی که جامعه بین المللی بتواند اطمینان حاصل کند که تهران نمیتواند قطعات سلاح هستهای را مونتاژ کند.
این معامله زمینه را برای توافق هستهای مقدماتی ایجاد کرد و پس از آن وندی شرمن به طور علنی هدایت مذاکرات هیات آمریکایی با ایران را بر عهده گرفت. این در حالی است که در زمان مذاکرات محرمانه برنز با دیپلماتهای ایرانی، جیک سولیوان نیز حضور داشت.
اما اکنون در فاصله اندکی بیش از یک ماه مانده به پایان فرجه شش ماهه برای دستیابی به توافق جامع، به نظر میرسد که مذاکرات به مانع برخورد کرده است. برخی گمانه زنیها حاکی از آن است که ایران درخواستهای جدیدی را برای حصول توافق نهایی مطرح کرده و در صورتی که چنین باشد، سخت تر شدن موضع تهران میتواند کنگره را برای اعمال تحریمهای مضاعف علیه تهران تحریک کند. تحریمهای بین المللی جاری هم اکنون پیامدهایی برای اقتصاد ایران به همراه داشته است و تهران و واشینگتن تاکید دارند تحریمهای بیشتر به منزله پایان دیپلماسی خواهد بود.
در چنین شرایطی پاسخ دولت اوباما با این مشکل این است: دیپلمات برنز با تجربه زیادی که در مصالحه با ایران دارد، باید این توافق هستهای را نجات دهد.
یکی از موضوعات کلیدی که باید بین دو طرف حل شود تعداد سانتریفوژهای است که پس از توافق نهایی میتوانند در ایران فعالیت داشته باشند. همچنین میزان اورانیوم غنی شده تولیدی از این سانتریفوژها نیز موضوعی برای بحث است. یک نگرانی عمده دیگر برای قدرتهای بین المللی درخواستی است که ایران در جریان چهارمین دور از مذاکرات هستهای در وین مطرح کرد و آن تولید اورانیوم غنی شده به منظور تامین سوخت برای راکتور بوشهر بود.
به موجب قراردادی که این راکتور طبق آن ساخته شده است، روسیه باید برای ۱۰ سال سوخت مورد نیاز راکتور بوشهر را تامین کند. برخی دیپلماتها و منتقدان برنامههای هستهای ایران ادعا میکنند خواسته ایران در مورد تامین سوخت راکتور بوشهر غیر قابل پذیرش است زیرا به ایران اجازه میدهد مقادیر زیادی اورانیوم غنی شده تولید کند که در صورت فرآوری بیشتر میتواند مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هستهای را تامین کند.
یک مساله دیگر نیز مدت زمان اجرای توافق هستهای نهایی است. ایران میخواهد این توافق را در بازه زمانی کوتاه تر اجرا کند که احتمالا سه سال است اما آمریکا و متحدان اش میخواهند این قرار داد در زمانی طولانی تر اجرا شود که به طور حتم بیش از 5 سال خواهد بود.
هرچند در توافق هستهای مقدماتی، تمدید مذاکرات برای شش ماه دیگر پیش بینی شده است اما برخی دیپلماتها میگویند تمدید این مذاکرات میتواند به معنی دشوار و پیچیده تر شدن روند دیپلماتیک باشد. از آنجایی که انتخابات میان دورهای کنگره پیش رو است، سناتورها روز به روز تردید بیشتری در مورد ابتکار عمل دیپلماتیک دولت اوباما در مورد ایران پیدا میکنند و این احتمال وجود دارد که اگر مذاکرات تا 20 جولای به امضاء توافق نهایی منجر نشود، بار دیگر برای تصویب تحریمهای بیشتر دست به کار شوند.
منبع: کریستین ساینس مانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی