شرق: در شرایطی که طی چندروز گذشته یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای گازی میان چین و روسیه به امضا رسیده است آمریکا و انگلیس نیز تلاش کرده‌اند تا ایران را از حضور در یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های توسعه‌ای دریای خزر کنار بگذارند.
هرچند که کنارگذاشتن شرکت نیکو ایران از این پروژه کار چندان آسانی نخواهد بود و در این زمینه رییس‌جمهور آذربایجان نیز قول‌های مساعدی را به ایرانی‌ها داده اما به نظر می‌رسد فشارهای انگلیس و آمریکا در نهایت چاره‌ای جز خروج ایرانی‌ها از این میدان نداشته است. این درحالی است که برخی از کارشناسان معتقدند به‌دلیل توجه اتحادیه اروپا به دریای خزر در جهت تامین گاز از محلی غیر از روسیه این پروژه را از اهمیت ویژه‌ای برخوردار کرده و همین امر منجر به کنارگذاشتن ایران شده است.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که مقامات نفتی ایران بارها بر تمایل خود مبنی بر انتقال گاز به اروپا خبر داده‌اند و چندی پیش نیز معاون امور بین‌الملل وزارت نفت نیز سه‌راه ویژه را برای انتقال گاز به این قاره تشریح کرده بود.
بر اساس این گزارش، شرکت نیکو در سال ۸۸ با هدف مشارکت فعال‌تر در بهره‌برداری از بزرگ‌ترین میدان گازی جمهوری آذربایجان در دریای خزر، سرمایه‌گذاری در بخشی از فاز دوم توسعه این میدان را به ارزش 7/ 1میلیارددلار در اختیار گرفت. نیکو قبل از این سرمایه‌گذاری نیز 10درصد از سهم این میدان را در اختیار داشت که به این شرکت اجازه می‌داد، تا سال 2035 از این میدان میعانات گازی برداشت کند.
سهام کنسرسیوم توسعه این طرح گازی در اختیار شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار)، بریتیش پترولیوم انگلیس، استات اویل نروژ، شرکت نیکو از ایران، توتال فرانسه، لوک اویل روسیه و شرکت تپائو از ترکیه بوده است.
شرکت نیکو در حالی به بهانه تحریم‌های گازی اتحادیه اروپا از فاز دوم این پروژه عظیم کنار گذاشته شده است که پیش از این به دلیل اهمیت راهبردی متنوع‌سازی مبادی تامین گاز اروپا، دولت آمریکا شرکت‌های ایرانی حاضر در طرح گازی «شاه دنیز» جمهوری آذربایجان را از تحریم‌های خود معاف کرده بود.
با این وجود خروج ایران از فاز دوم توسعه شاه‌دنیز به راحتی امکان‌پذیر نیست و با چالش‌های حقوقی و قراردادی مهمی روبه‌رو است، چنانکه شرکت نیکو بخشی از منابع سرمایه‌گذاری7/ 1 میلیارددلاری در این میدان را پرداخت کرده است و برای کنارگذاشتن نیکو از این طرح، یک شرکت خارجی باید سهم ایران در این پروژه را خریداری کند. اگرچه شرکت‌های آمریکایی در پروژه‌های نفت و گاز خزر به‌ویژه در جمهوری آذربایجان نقش چندان فعالی ندارند، اما نام چند شرکت آمریکایی برای خرید سهم ایران از این پروژه مطرح شده است.
دلیل پررنگ‌ترشدن نقش آمریکایی‌ها در دریای خزر
بالاخره قرارداد گازی میان روسیه و چین به امضا رسید تا این‌بار نیز رقابت اقتصادی میان واشنگتن و پکن گسترده‌تر شود و چشم بادامی‌ها بتوانند با نگاهی ویژه به کشورهای تحریم‌شده به سودهای اقتصادی بالایی دست یابند تا این تحلیل را به واقعیت بیشتر نزدیک کند که خطری که هم‌اکنون اقتصاد آمریکا را تهدید می‌کند این است که چین قصد دارد از واحد پولی خود علیه دلار بهره‌برداری کند و صادراتش را ارتقا بخشد؛ اقدامی که اگر به واقع اجرا شود، اعلان جنگی اقتصادی علیه آمریکا خواهد بود.
امضای قرارداد گازی میان چین و روسیه با حضور پوتین در پکن پررنگ شد اما ساعاتی پس از مذاکره خبر از عدم‌توافق گازی رسید و درنهایت تاکید شد علت عدم توافق گازی میان دو کشور قیمتی بوده که از سوی روسیه مطرح شده و مورد توافق چشم‌بادامی‌ها نیست.
پوتین در حالی در تلاش بوده که گاز خود به‌ازای هر بی‌تی‌یو را 11دلار به‌فروش برساند که چینی‌ها تنها با 9دلار آن یعنی برابر با قیمت گاز وارداتی از ترکمنستان موافق بوده‌اند. اما اگرچه مسوولان چینی از ادامه روند مذاکرات توسط کارشناسان در هفته‌های آتی خبر می‌دادند اما ساعتی بعد حضور پوتین در جمع خبرنگاران خبر از امضای یکی از بزرگ‌ترین قراردادهای گازی دنیا می‌داد.
شرکت گازپروم روسیه و شرکت نفت و گاز ملی چین «CNPC»، روز چهارشنبه هفته گذشته قراردادی را به امضا رساندند که به موجب آن، ۳۸میلیاردمترمکعب از گاز روسیه سالانه از شرق سیبری به چین به‌مدت ۳۰سال صادر خواهد شد. این قرارداد ۴۰۰میلیارددلاری در روز دوم دیدار رسمی رییس‌جمهور روسیه از چین به امضا رسید.
واکنش سریع آمریکا به این قرارداد
امضای این قرارداد واکنش آمریکا را به‌همراه داشت. وزیرخارجه آمریکا اعلام کرد قرارداد گازی ۴۰۰میلیارددلاری که روز چهارشنبه روسیه و چین به امضا رساندند، نتیجه 10سال مذاکرات است و ارتباطی با تنش‌های دیپلماتیک در اوکراین ندارد. این موضوع جدیدی نیست. این واکنشی ناگهانی به آنچه روی می‌دهد، نیست.
کری خاطرنشان کرد واشنگتن این موضوع را که روسیه به تعهد خود برای بازگرداندن نظامیانش از نزدیک مرز اوکراین به پایگاه‌هایشان عمل خواهد کرد، با دقت پیگیری می‌کند. وزیرخارجه آمریکا افزود: «در صورتی که چنین اتفاقی روی دهد - در حالی که ما آن را به‌دقت زیرنظر داریم- بسیار سازنده خواهد بود. این رویدادی مثبت خواهد بود.» یک تحلیلگر آمریکایی تاکید کرد توافق گازی میان روسیه و چین می‌تواند تنش میان آمریکا و روسیه را افزایش دهد.
به گزارش شبکه تلویزیونی پرس‌تی‌وی، بیل دورس در گفت‌وگو با این شبکه درباره بحران اوکراین گفت: به نظر من توافقنامه تجاری و گازی میان دو کشور همسایه چین و روسیه که بر اساس دوستی امضا شد می‌تواند اتفاق بسیار خوبی برای همه باشد. اما مشکل این است که آمریکا از این توافقنامه راضی نیست زیرا بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ آمریکا یک سنت هم از این توافقنامه گیرشان نمی‌آید. باید توجه داشت چندین دهه است آمریکا علیه کشورهای مختلف جنگ راه می‌اندازد و هدف از این جنگ‌ها این است که شرکت‌های آمریکایی و بورس وال‌استریت همیشه در کانون اقتصاد جهان باشند. پیش‌بینی می‌شود این توافقنامه به تشدید تنش میان روسیه و غرب به‌ویژه آمریکا منجر و در نتیجه اوضاع اوکراین در آستانه انتخابات بیست‌وپنجم ماه می وخیم‌تر شود.
نگاه اروپایی‌ها به روابط گازی چین و روسیه
یک کارشناس انگلیسی تصریح کرد توافق گازی روسیه و چین سبب تنش‌زدایی و ثبات در منطقه می‌شود. به گزارش شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی، منوچهر تکین، کارشناس مسایل نفتی در لندن گفت: «سرانجام چین و روسیه قرارداد گازی با هم امضا کردند. بی‌تردید، با امضا و اجرای این قرارداد 30ساله، ثبات بیشتری بر منطقه حاکم می‌شود. وقتی خط لوله انتقال گاز بین روسیه و چین وجود داشته باشد، هرگاه تنشی بروز کند، دو طرف تلاش خواهند کرد تنش‌ها را کاهش دهند. بنابراین، امضای این قرارداد از منظر بازرگانی و راهبردی بسیار حایزاهمیت است. اولویت اصلی در این قرارداد ملاحظات اقتصادی و تجاری است اما ملاحظات ثانویه‌ای نیز مطرح است که به ثبات و آرامش در منطقه مربوط است.»
تاثیر قرارداد روسیه و چین بر ایران
در حال حاضر ایران تلاش دارد تا بازار گازی خود را به سمت اروپا گسترش دهد. این درحالی است که تا پیش از امضای قرارداد گازی میان چین و روسیه این نگرانی وجود داشت که در صورت امضای قرارداد گازی میان اروپا و ایران، روسیه به‌عنوان یکی از شرکای تهران موقعیت خود را در خطر ببیند و همین امر بر روابط دو کشور تاثیرگذار باشد. اما امضای قرارداد گازی چین و روسیه که از زهر تحریم روسیه کاسته است می‌تواند راهی باشد برای نفوذ ایران در اروپا.
بر اساس اظهارات معاون امور بین‌الملل وزیر نفت، ایران برای صادرات گاز به اروپا سه مسیر را پیش‌رو خواهد داشت. به‌گفته وی، یکی از مهم‌ترین مسیرهای پیش‌روی ایران برای حضور در بازار گاز اروپا ترکیه است و حتی توافق‌هایی هم با این کشور برای ترانزیت و انتقال گاز انجام گرفته است.
معاون امور بین‌الملل وزیر نفت مسیر عراق، سوریه و لبنان و انتقال گاز ایران تا سواحل دریای مدیترانه را به‌عنوان یکی دیگر از سناریوهای صادرات گاز طبیعی کشور یاد کرد و افزود: انتقال گاز از مسیر ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه سومین مسیر انتقال گاز ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپاست.
این مقام‌مسوول با اشاره به محدودیت کشورهای اروپایی برای واردات گاز از روسیه یا واردات محموله‌های ال‌ان‌جی به‌عنوان سناریوهای کشورهای قاره سبز برای واردات گاز اظهار کرد: با این وجود برای ایران، ترکیه اقتصادی‌ترین مسیر برای ترانزیت گاز به کشورهای اروپایی است.
معاون امور بین‌الملل وزیر نفت از صادرات گاز به اروپا به‌عنوان یک معامله برد - برد یاد و خاطرنشان کرد: ایران با توجه به دراختیارداشتن بزرگ‌ترین ذخایر متعارف گاز جهان از پتانسیل تامین بلندمدت گاز کشورهای اروپایی برخوردار است.
در همین حال عزیزالله رمضانی، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی گاز با اشاره به آغاز مذاکرات ایران با چهار کشور عضو اتحادیه اروپا برای صادرات گاز، از ترکیه به‌عنوان یکی از مسیرهای صدور گاز به قاره سبز یاد کرد.
بنابراین به نظر می‌رسد امضای قرارداد گازی میان چین و روسیه عزم ایران برای ورود به بازار اروپا را جزم‌تر کرده است هرچند که بسیاری از کارشناسان نسبت به ادامه روند همکاری میان چین و ایران ابراز نگرانی می‌کنند تا جایی که اخیرا مسوولان نفتی ایران؛ چینی‌ها را از حضور در یک میدان نفتی ایران خلع‌ید کردند و با وجود دیدارهای پی‌درپی میان مسوولان دو کشور و بالاخص سفر اخیر روحانی به چین، تغییری در روابط اقتصادی کلان دو کشور در جهت برد ایران شکل نگرفته است.