نشست نقد و بررسی منشور حقوق شهروندی
مدرسه فمینیستی: «کانون شهروندی زنان» در ادامه تلاش‌های مدنی خود، جلسه نقد و بررسی اصلاحیه ارائه شده‌اش بر منشور حقوق شهروندی را با حضور ۶۰ نفر از زنان فعال و علاقمند مسائل زنان در عصر پنج شنبه نوزدهم دیماه ۱۳۹۲ در مؤسسه رخداد تازه برگزار کرد. این جلسه که در راستای نقد و بررسی بیشتر اصلاحیه قبلا منتشر شدۀ کانون شهروندی زنان [۱] برگزار شد، در واقع در ادامه مجموعه تلاش‌های مختلف این تشکل مدنی برای توسعه گفتگوی عمومی در مورد حقوق شهروندی زنان است.
«کانون شهروندی زنان» با درک ضرورت فرا رفتن از پرداخت عام و کلی نسبت به منشور حقوق شهروندی، با دعوت از سخنرانانی از گروههای مختلف فعال اجتماعی همچون گروههای کارگری، قومیتی، حقوقی، حقوق کودک و دانشجویی، پرداختی خاص به زنان در منشور حقوق شهروندی را به بحث و تبادل نظر گذاشت.
در ابتدای جلسه مریم نورائی‌نژاد ضمن خوشامدگوئی به حضار، از سالروز تولد «سیمون دوبووار»، فیلسوف، نویسنده و فمینیست نام آشنای فرانسوی یاد کرد و همزمانی برگزاری این نشست و چنین رخداد بزرگی را به فال نیک گرفته و آرزو کرد تا زمین انسان‌ها، نمونه‌هایی همچون سیمون دوبووار را که جسارت اندیشیدن و انتقاد کردن و همزمان با آن، ارائه راهکار برای بهبود زندگی زنان و به تبع آن انسان‌ها را دارند، هرچه بیشتر به خود تجربه کند.
سیمون دوبووار، در ۹ ژانویه ۱۹۰۸ (مصادف با نوزدهم دی ماه امسال) در پاریس به دنیا آمد و امسال صد و ششمین سالگرد تولد این زن برجسته و خالق کتاب «جنس دوم» است که اندیشه‌هایش جنبش جهانی زنان را تحت تاثیر بسیار قرار داد.
مریم نورائی‌نژاد پس از این خوشامدگویی، با معرفی کوتاهی از تلاش «کانون شهروندی زنان» برای تهیه اصلاحیه گفت: گروهی از فعالان زنان با توجه به ضرورت پرداخت خاص به زنان در چنین سند مهمی؛ با برگزاری جلسات متعدد، ضمن تهیه این اصلاحیه، از گروههای مختلف اجتماعی هم دعوت کردند تا از زاویه دید مسائل خودشان به این اصلاحیه بپردازند و با ارائه نقطه نظراتشان بر این اصلاحیه، زمینه بحث و گفتگو در این مورد را گسترش دهند. وی سپس با معرفی کوتاهی از سخنرانان حاضر از خانم‌ها: سمانه معظم به عنوان جامعه‌شناس، لیلی ارشد فعال حقوق کودک، شهلا انتصاری فعال زنان و مسایل کارگری، فرانک فرید فعال زنان و مسایل قومیتی، شیما قوشه حقوقدان و وکیل دادگستری، و نفیسه زارع کهن، روزنامه نگار و فعال دانشجویی دعوت کرد تا به ارائه نقطه نظراتشان بپردازند.
نوید برگزاری پرسش و پاسخ پس از پایان سخنرانی مدعوین نیز داده شد و پس از آن سمانه معظم به عنوان جامعه‌شناس و یکی از نمایندگان کانون شهروندی زنان گفت: «جمعی از فعالان زن در کانون شهروندی زنان، تمرکز اولین حرکت مدنی خود را بر روی منشور حقوق شهروندی گذاشته‌اند و با برگزاری جلسات متعدد، از صاحبنظران مختلف اجتماعی و حقوقی به عنوان مشاور، نظرخواهی کردند. ما در واقع از همان ابتدا بر این باور بوده‌ایم که منشوری که با عنوان منشور حقوق شهروندی ارائه می‌شود باید تدوین‌اش هم با مشارکت فعالان مدنی و نمایندگان گروههای مختلف اجتماعی انجام شود. همه ما متفق القول در کانون شهروندی زنان، درخواست نظرخواهی عمومی از سوی دولت، حتی پس از تدوین منشور را به فال نیک گرفتیم و بر آن شدیم تا با ارائه نظر اصلاحی خود به شفاف‌ترین شکل ممکن، در این مرحله، در تدوین منشور حقوق شهروندی نقش داشته باشیم. با چنین نگاهی ما اصلاحیه‌مان را به شکل حداکثری تدوین کردیم و به عنوان مثال این نکته را در نظر نگرفتیم که اصلاحیه ما ممکن است در نقاطی با قانون مدنی در تعارض باشد یا با قوانین جاری کشور همسویی نداشته باشد.»
لیلی ارشد به عنوان اولین سخنران مدعو، ضمن تشکر از کانون شهروندی زنان برای ترتیب دادن جلسه نقد و بررسی منشور گفت: «قرار گرفتن کودکان در کنار زنان و کهنسالان اولین ایراد فعالان حقوق کودک به این منشور است. در حالی که طبق اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، ما سه میلیون کودک محروم از تحصیل داریم، هیچ اشاره‌ای به کیفیت تحصیل و آموزش کودکان نشده است. تحصیل کودکان دختر در مناطق محروم که معمولا با دلایل فرهنگی و سختی راه به امری عادی تبدیل شده و چگونگی پرداختن به امر آموزش کودکان در این منشور نیامده است. برداشتن حد نصاب ۱۵ نفری برای داشتن مدرسه در روستا‌ها باید در منشور بیاید. کودکانی که در شرایط دشوار هستند مثل کودکان کار، در این منشور دیده نشده‌اند. در این منشور پایان کودکی تعریف نشده، بالاخره این کودکان چه کسانی هستند؟ نه ساله‌اند، چهارده ساله‌اند، بالاخره چه کسانی هستند؟»
لیلی ارشد در انتهای سخنان خود با اشاره به اینکه هر چند کنوانسیون حمایت از حقوق کودک در نوشتن این منشور مورد توجه قرار گرفته اما تنها بندهایی از آن مورد اشاره قرار گرفته که بسیار ملایمند، گفت: «در مورد کودکان اشاره‌ای به اعدام کودکان و کاهش عناوین مجرمانه در مورد آنان نشده و تکلیف شهروندی کودکان دوملیتی که از مادری ایرانی و پدری عمدتاَ مهاجر متولد می‌شوند روشن نشده است. اگر منشور حقوق شهروندی یک چیز آرمانی است که فقط باید خوانده شود خب این خوب است اما اگر قرار است در روابط مردم و سازمانهای پاسخگو شرایط متفاوت از حال حاضر شود پس نیاز است تا به این موارد به شکل روشن پرداخته شود.»
شهلا انتصاری سخنرانی بعدی این نشست و از کنشگران مسایل زنان کارگر، سخنان خود را با پرداختن به ضرورت تدوین منشور حقوق شهروندی آغاز کرد و گفت: «مهم این است که ما زنان منشوری داشته باشیم از آن خود که این می‌تواند به انسجام جنبش زنان کمک کند و جنبش زنان را از پراکندگی درآورَد. این منشور حقوق شهروندی نشان می‌دهد که زنان هنوز هم در تعیین سرونوشت خودشان نقشی ندارند. زنان برای پرداختن به منشور حقوق شهروندی و برای تدوین منشور زنانه باید به تجربیات جهانی و بومی توجه داشته باشد.» وی با مثال آوری از المپ دوگوژ به عنوان یک نمونه جهانی موفق در تلاش برای تدوین منشور حقوق شهروندی زنان، اضافه کرد: «منشور نوشته شده زنان ایران در سال ۸۵؛ چون نمونه‌ای کامل و نظرسنجی شده از تمام گروههای زنان هست، می‌تواند همان نگاه همه جانبه نگر در اصلاح منشور حقوق شهروندی را داشته باشد و این نمونه یک تجربه داخلی موفق است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
فرانک فرید به عنوان فعال زنان و مسایل قومیتی؛ سخنران بعدی این جلسه نقد و بررسی، در ابتدای سخنان خود به مشکلات عدم همزبانی زنان ترک، اشاراتی کرد و گفت: «پیش زمینه مسایل قومیت‌ها در منشور حقوق شهروندی مطرح نشده البته این نشست با دعوت از من نشان داده که تلاش دارد نگاه قومیتی هم در تدوین اصلاحیه خود، داشته باشد و این یک روزنه است که حالا ما باید تلاش کنیم به پنجره تبدیلش کنیم.» وی سپس با اشاراتی به مسایل اقلیت‌ها و تبعیض‌های مضاعف و چند لایه برای آنان اضافه کرد: «کم انگاشتی قومیت‌ها در متون رسمی وجود دارد و تنها با آوردن دو تا کلمه نمی‌شود این کشور بزرگ که جزو ده کشور متکثر جهانی هست را با حقوق شهروندی واقعی تداعی کرد. البته بخشی از این قضیه به کم کاری خود قومیت‌ها بر می‌گردد و این علت بزرگش قهر کردن و نادیده گرفته شدنمان هست. پرسش من این است که من به عنوان یک زن ترک زبان در کجای این منشور دیده شده‌ام؟»
کانون شهروندی زنان در این جلسه نقد و بررسی اصلاحیه خود بر منشور حقوق شهروندی؛ نگاه‌ها و تفسیرهای حقوقی را هم لحاظ کرد بر این اساس، شیما قوشه به عنوان حقوقدان و وکیل دادگستری؛ زوایای حقوقی منشور را مورد مداقه قرار داد. شیما قوشه سخنان خود را این گونه شروع کرد: «نقد اصلی من از زاویه دید حقوقی به منشور حقوق شهروندی زنان در دو محور اصلی سابقه قانونگذاری ریاست جمهوری به عنوان نماینده قوه مجریه و ضمانت اجرایی این منشور شکل می‌گیرد. اینکه آیا قوه مجریه صلاحیت قانون گذاری و تدوین منشور حقوق شهروندی را دارد یا خیر؟ اساتید حقوق عمومی بر این باورند که ریاست جمهوری صلاحیت چنین کاری را ندارد چرا که در این حقوق اصل بر عدم مداخله کارگزاران حکومتی در قانون گذاری است. بنابراین هیچ یک از سازمانهای وابسته به ریاست جمهوری صلاحیت تدوین منشور حقوق شهروندی را نداشته‌اند. بنابراین پیشنهادی که در این زمینه می‌شود ارائه کرد این است که به قوانین موجود کشور بیش از این اهمیت داده شود و ه‌مان‌ها به طور کامل اجرا شود. واقعا اگر قانون اساسی ما و سایر قوانین صد در صد اجرا شود ما مشکل چندانی نخواهیم داشت. بنابراین بهتر بود که ریاست جمهوری یک اعلامیه سازماندهی حقوق شهروندی صادر می‌کرد که در آن به روش‌ها و چگونگی اجرای حقوق و قوانین موجود اشاره می‌شد. بالاخره در مورد این منشوری که ما نمی‌دانیم قرار است چه اتفاقی برایش بیفتد و چقدر اجرایی باشد بهتر بود که دولت پیگیر اجرای قوانین موجود می‌شد که این اتفاقا با وظایف دولت هم همخوانی بیشتری دارد.
نفیسه زارع کهن فعال دانشجویی و روزنامه نگار، آخرین سخنران این برنامه بود. وی با ابراز خرسندی از برگزاری چنین جلسه‌ای؛ نظرات خود را نسبت به تک تک بندهای اصلاحیه کانون شهروندی زنان ارائه کرد که این نشانه‌ای از دقت وی در جزییات و بندهای مد نظر کانون شهروندی زنان بود. وی از لغو سهمیه بندی جنسیتی برای زنان به عنوان نکته برجستهٔ اصلاحیه کانون شهروندی زنان یاد کرد و گفت:» این بند به نظرم خیلی خوب و کاربردی هست و حتی نیاز هست که روی آن بیش از این هم تاکید شود چرا که این سهمیه بندی بر روی سرنوشت زنان علاقمند به تحصیل و رشد آن‌ها تأثیر بسیار زیادی دارد. «وی پس از اشاره به بندهای متفاوت این اصلاحیه، از کانون شهروندی زنان خواست تا نگاه ویژه‌ای به مسایل زنان روزنامه نگار داشته باشند و متوجه مشکلات زنان روزنامه نگار هم باشند و افزود:» یکسری از این خواسته‌ها را نمی‌توان از دولت توقع داشت چرا که ما که تا به حال ندیده‌ایم دولتی توان و قدرت اجرای برخی از این بند‌ها مثل بند انتخاب پوشش را داشته باشد. «
پس از پایان سخنرانی اعضاء و مدعوین؛ تعدادی از حاضران به پرسش و پاسخ با برگزار کنندگان این جلسه پرداختند که از جمله آنان می‌توان به خانم‌ها: سعادت پیرانی، زهره معینی، زهرا شاهرخی، ملوک عزیززاده، مریم نجفی، زهرا صمیمی، و... اشاره کرد.
پانوشت:
[1] http://feministschool.com/spip.php?article7443
- عکس‌ها از شیدا بهرامی راد