حسن بهشتی‌پور / وبلاگ خبرآنلاین
در مطلب پیش رو کنکاشی در باره صحت یا سقم خبر نحوه اعدام شوهر عمه رهبر کره شمالی ارائه شده است که تصور می‌شود برای تحلیل کلیه خبرهای مهم روز دنیا می‌تواند مفید باشد.
پنج‌شنبه سیزدهم دی ماه ۱۳۹۲ یک خبر بر روی خروجی‌های خبرگزاری‌های جهان قرار گرفت که در کمتر از دو ساعت بازتاب وسیعی در بیش از ۱۲۰ منبع خبری بین‌المللی و منطقه‌ای داشت.
خلاصه این خبر به شرح ذیل بود:
۱- شبکه امریکایی «ان بی‌سی» به نقل از «ون وی پو» روزنامه چاپ هونگ کنگ مدعی شد:
«جانگ سونگ تائک» شوهرعمه «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی، که تا همین چند ماه قبل فرد شماره دو این کشور، محسوب می‌شد؛ توسط نیروهای دولتی عریان شده و سپس به همراه پنج تن از معاونانش در قفسی که ۱۲۰ سگ گرسنه در آن نگهداری می‌شد، انداخته شده است.
۲- این روزنامه نزدیک به حزب حاکم کمونیست چین فاش کرد که «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی شوهر عمه خود و پنج نفر از همدستانش را طعمه تعداد زیادی سگ گرسنه کرده است.
۳- خورده شدن جانگ سونگ تائک و همدستانش توسط سگ‌های گرسنه یک ساعت به طول انجامید. سگ‌های وحشی به مدت پنج روز گرسنه نگه داشته شده بودند تا عملیات اعدام به خوبی انجام شود. بنا به نوشته این روزنامه چینی پس از یک ساعت جانگ و همدستانش کاملا خورده شده بودند.
۴- کیم جونگ اون حکم اعدام وی را به علت تلاش برای براندازی دولت در دسامبر ۲۰۱۳ صادر کرد.
۵- هنوز هیچ یک از مقامات دولتی کره شمالی در خصوص نحوه کشته شدن تائک اظهارنظر نکرده‌اند.
۶- همچنین این روزنامه گزارش داد که کیم جونگ اون و برادرش کیم جونگ چول به همراه برخی از سران حزب حاکم نحوه اعدام مرد شماره دو کره شمالی را نظاره می‌کردند.
۷- حدود ۳۰۰ تن از مقامات کره شمالی نیز این اعدام منحصر به فرد را از نزدیک مشاهده کردند.»
اما فردای آن روز گزارش روزنامه واشنگتن پست چاپ آمریکا سوم ژانویه ۲۰۱۴ در مورد این خبر خواندنی است:
«شنیدن نام کیم جونگ اون این روز‌ها خیلی‌ها را هراسان می‌کند؛ رهبر تندروی کره شمالی در یکی از آخرین تصمیم‌هایش دستور داده بود تا جانگ سونگ تائک، شوهر عمه‌اش را اعدام کنند. اما خبر هولناک‌تر مربوط به شیوه اعدام شوهر عمه بود که گفته می‌شود او را لخت جلوی ۱۲۰ سگ گرسنه انداخته‌اند. خبری که خیلی زود در رسانه‌های مختلف دنیا بازتاب پیدا کرد و تی‌تر بسیاری از خبرگزاری‌ها شد. بعد از شنیدن این خبر بود که خیلی‌ها عنوان «ترسناک‌ترین فرد روی زمین» را برای کیم جونگ اون در نظر گرفتند. نکته عجیب‌تر اینکه خبر این نوع اعدام در ۱۲۰ شبکه تلویزیونی در سراسر دنیا هم منتشر شد و یکی از سیاه‌ترین روزهای تاریخ را برای کره شمالی رقم زد. با این حال تنها مشکل اینجاست که این خبر صحت ندارد. چرا؟»
روزنامه واشنگتن پست در ادامه پنج دلیل اصلی را برای صحت نداشتن این خبر ذکر کرده است که در اینجا با توضیحات خبر به ده عنوان به شرح ذیل بسط یافته است
۱- انتشار این خبر بصورت فراگیر در روز پنج شنبه دوم ژانویه درجهان صورت گرفت در حالی که اصل ماجرا در روز ۱۲ دسامبر ۲۱۰۳ منتشر شده است. یعنی یک ماه از انتشار آن می‌گذرد و هرگز مورد تأیید واقع نشده است. جالب است هیچ منبعی هم برای این خبر در این روزنامه ذکر نشده است. اما رسانه‌های غربی روز پنج شنبه دوم ژانویه بصورت وسیع آن را منتشر می‌کنند.
۲- منبع این خبر ساختگی، روزنامه هنگ کنگی «ون وی پو» است که در بین رسانه‌ها معروف به رعایت نکردن اصل صحت خبر است. رسانه‌های هنگ‌کنگی، به استثنای دو آژانس خبری، به انتشار خبرهای مبتنی بر احساس که معمولاً هم درست نیستند، شهرت دارند. روزنامه «ون‌وی‌پو» حتی طبق استانداردهای خود هنگ‌کنگ هم رسانه‌ای کاملاً غیرموثق قلمداد می‌شود. این روزنامه در یک تحقیق جدید در بین ۲۱ روزنامه هنگ‌کنگی، از لحاظ قابلیت اعتبار، رده نوزدهم را به خود اختصاص داده است.
۳- مورد دیگری که در این میان تردید جدی در باره صحت این خبر ایجاد می‌کند این است که هیچ خبرگزاریی در چین که ارتباط مستقیمی با اهالی کره شمالی دارند، این خبر را منتشر نکرده است. این موضوع را درنظر بگیرید که هیچ یک از دیگر رسانه‌های چینی‌زبان، بعد از گذشت یک ماه از اعدام شوهرعمه رهبر کره شمالی به آن نپرداخته‌اند.
۴- برخی به این دلیل این داستان را معتبر می‌دانند که این روزنامه هنگ‌کنگی نزدیک به دولت چین قلمداد می‌شود. اگر قرار بود کسی از آنچه در پیونگ‌یانگ می‌گذرد با خبر باشد، دولت چین است. با این حال، این روزنامه به هیچ عنوان مانند خبرگزاری شینهوا یا روزنامه چاینا دیلی به منابع قدرت در چین نزدیک نیست. درحالی که سایر رسانه‌های چینی ماجرا را اینطور بازتاب داده‌اند که شوهر عمه رهبر کره شمالی با مسلسل یا تفنگ‌های ضد هوایی اعدام شده است. چین اخیراً آشکارا از اقدامات کره شمالی انتقاد کرده است، اما اینکه روزنامه ون وی پو در روایت «خورده شدن توسط سگ‌های گرسنه» تنها بوده، تردیدهای جدی برای مخاطبان ایجاد می‌کند.
۵- هیچ رسانه‌ای در کره جنوبی هم که تمام اتفاقات همسایه شمالی‌اش را به دقت زیر نظر دارد و برای بد جلوه دادن رژیم کره شمالی از کوچک‌ترین خبر‌ها هم نمی‌گذرد به این مورد اشاره نکرده‌اند و چنین خبری را جدی نگرفته‌اند.
۶- این واقعیت که رسانه‌های غربی داستانی را قبول کرده‌اند که اگر مربوط به هر کشور دیگری بود آن را رد می‌کردند چیزهای زیادی درباره نحوه پوشش خبری اخبار کره شمالی و اینکه چطور درباره این کشور سوء برداشت می‌شود، به مخاطبان کنجکاو منتقل می‌کند.
۷- روایت دقیق‌تر از سوی منابع موثق‌تر و متعددی درباره نحوه اعدام شوهر عمه قدرتمند رهبر کره شمالی وجود دارد. رسانه‌های خبری معتبر‌تر که به منابع معتبرتری دسترسی داشته‌اند و به کره شمالی هم نزدیک ترهستند، همواره گفته‌اند که وی تیرباران شده است. این روش، با آنچه تاکنون درکره شمالی روال اعدام بوده است، همخوانی بیشتری دارد.
۸- پیش‌تر خبرهایی مبنی بر اینکه کیم همسر سابقش را به خاطر یک فیلم پورنو اعدام کرده است هم به بیرون مخابره شده بود که این خبر هم صحت نداشت.
۹- کره شمالی به علت قطع ارتباط با سایر کشورهای دنیا در انزوا قرار گرفته و تصمیم‌های عجیب و غریبی هم که کیم این اواخر گرفته به شایعاتی مبنی‌بر قساوت این رهبر افزوده است.
۱۰- خبرهای منفی در باره کشورهای دیکتاتور زده هرچند هم دروغ باشند به خوبی مورد استقبال افکار عمومی قرار می‌گیرند. از جمله خبرنگار روزنامه واشنگتن پست در پی رد این شایعه بازتاب چنین وقایعی را این طور توضیح داد:
«یکی از دوستانم که سال‌ها است خبرهای کره شمالی را پوشش می‌دهد برایم ماجرایی تعریف کرد که خیلی سرگرم کننده است. او به من گفت به عنوان خبرنگار آمریکایی هرچیزی که بخواهیم در مورد کره شمالی بنویسیم را بقیه به راحتی باور می‌کنند.»
شاید بشود ده‌ها دلیل دیگر نیز در باره صحت نداشتن این خبر ارائه کرد:
ازجمله آنکه اصولا می‌شود ۱۲۰ سگ را به مدت پنج روز گرسنه تحت کنترل نگه داشت بدون آنکه همدیگر را بخورند؟
گردهم‌آوری ۳۰۰ تن از رهبران کره شمالی که نزدیک تعداد اعضای کمیته مرکزی حزب کار این کشور هستند برای نگاه کردن به خورده شدن شش نفر از همکاران سابق خود چقدر به وفاداری آن‌ها به رهبر ۲۸ ساله کره شمالی کمک می‌کند؟
اما بجای ادامه دادن این فهرست بی‌نتیجه باید دید که چگونه در غرب برای خراب کردن چهره رهبر یک کشور یک خبر ساخته می‌شود و چقدر به راحتی در همان غرب این خبر را نقد و رد می‌کنند!!
به باور من کسانی می‌توانند ازاین نوع آفت‌های خبری خود را ایمن سازند که به ده نکته ذیل توجه کنند:
۱- در باره صحت یا نادرستی یک خبر زود قضاوت نکنند
۲- با روش تحلیل خبر آشنا باشند.
۳- به منابع گوناگون خبر دسترسی داشته باشند تا ببینید آیا این خبر را چند منبع خبری منتشر کرده و یا همه خبر را از یک منبع نقل کرده‌اند.
۴- منبع و منشاء انتشار خبر و منافع آن‌ها را از انتشار این خبر به خوبی مورد توجه قرار گیرد.
۵- منافع کسانی را که این خبر را منتشر کردند به ویژه اولین منتشر کنندگان را خوب بشناسند و در قضاوت خود در نظر بگیرند.
۶- اطلاعات خوب و مستندی در باره مکان وقوع خبر و زمان آن داشته باشند.
۷- از گذشته موضوع خبر به اندازه کافی مطلع باشند.
۸- عوامل ایجاد کننده و عناصر تشکیل دهنده خبر را خوب از یکدیگر تفکیک و تجزیه کنند.
۹- دارای هوش و نکته سنجی تحلیلی باشند.
۱۰- به قوانین علت و معلول و احتمالات و استدلال صحیح احاطه کافی و لازم داشته باشند.