خاورمیانه در سالی که گذشت تغییرات و حوادث غیرقابل پیش‌بینی زیادی را شاهد بود. تحلیلگران پیش‌بینی‌ها آمیخته با ترس و امید خود را برای سال جدید میلادی بیان کرده‌اند. تجربه سالیان اخیر نشان می‌دهد که حوادث خاورمیانه فراز و نشیب‌های زیادی دارد و‌گاه شدت تغییرات چنان زیاد بوده است که کمتر کسی توانایی پیش‌بینی آن‌ها را داشته است. این گزارش مروری بر ۲۷ پیش‌بینی افراد فوق است.
به گزارش «تابناک»، جمعی از تحلیلگران و کار‌شناسان مسائل منطقه خاورمیانه که نوشته‌های آن‌ها در وب سایت ال مانیتور منتشر می‌شود پیش‌بینی‌های خود برای سال آینده را به رشته تحریر در آورده‌اند.
تجربه سالیان اخیر نشان می‌دهد که حوادث خاورمیانه فراز و نشیب‌های زیادی دارد و‌گاه شدت تغییرات چنان زیاد بوده است که کمتر کسی توانایی پیش‌بینی آن‌ها را داشته است. این گزارش مروری بر ۲۷ پیش‌بینی افراد فوق است.
۱- مصطفی اکیول؛ روزنامه‌نگار اهل ترکیه
یک ضرب‌المثل عربی، هزار روز حکومت ظلم را بهتر از یک روز آنارشی و بی‌حکومتی می‌داند. این روز‌ها بعضی کشورهای منطقه دچار همین حالت بد شده‌اند. مردم بعضی از کشور‌ها موفق شده‌اند حاکمان ظالم خود را ساقط کنند ولی در رسیدن به شرایط مطلوب ناموفق بوده‌اند و دچار تفرقه زهرآگینی شده‌اند. سوریه و مصر این روز‌ها روزگار سختی را می‌گذرانند. حتی ترکیه نیز که به تازگی از شر دیکتاتوری نظامی‌ها خلاص شده هنوز به یک جامعه هماهنگ نرسیده است. نخبگان در بسیاری کشورهای منطقه با یکدیگر درگیرند تا قدرت بیشتری به دست آورند. فکر می‌کنم این روند در سال ۲۰۱۴ نیز تعیین‌کننده باشد. هیچ کس نباید به خاطر رفتن دیکتاتور‌ها غصه بخورد ولی منطقی این است که به دنبال واقع‌گرایی عقلانی باشیم.
۲- اسما الغول؛ روزنامه‌نگار و فعال فلسطینی
آیا غزه الگویی برای یک بهار دیگر خواهد بود؟ غزه همیشه الگوی پیش‌بینی‌های صادق و کوچک بوده است. هر چه که در غزه رخ دهد مدتی بعد در کشورهای مجاور نیز اتفاق می‌افتد. غزه اولین شهر عربی بود که انتخاباتی عادلانه در آن و در سال ۲۰۰۶ برگزار شد اولین کودتای سیاسی در سال ۲۰۰۷ در غزه حادث شد. چند سال بعد این حوادث در جاهای دیگر تکرار شد. این روز‌ها غزه در شرایط سخت اقتصادی به سر می‌برد. آیا بحران‌های اقتصادی حکومت‌های دیگری را در کشورهای عربی ساقط خواهد کرد؟
۳- مصطفی الکاظمی، نویسنده و تحلیل‌گر عراقی
ایران و سوریه بازیگرانی مهم در ثبات عراق هستند. عراقی‌ها منتظر انتخابات در ماه آوریل ۲۰۱۴ هستند. انتخابات کلمه‌های مهم در اختلالات امنیتی و سیاسی اخیر عراق است. امید‌ها به سالی موفق و آرام برای عراق به محیط منطقه‌ای وابسته است؛ به خصوص با توجه به علائم مربوط به کاهش تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران و نیز درک غرب از اینکه مساله سوریه باید از راه گفتگو حل شود. منطقه در آستانه مرحله‌ای تاریخی است و عراقی‌ها امیدوارند که این مرحله به نفع امنیت و ثبات در کشورشان باشد.
۴- فارع المسلمی؛ تحلیل‌گر یمنی
بن‌بست سیاسی در یمن ممکن است وخیم‌تر شود. مانند همیشه مسائل اصلی یمن در پتاه خشونت و درگیری‌های بی‌نتیجه سیاسی در پایتخت مغفول مانده است. دوره رئیس جمهور فعلی یمن به روش خاصی تمدید شد. تنش‌های فرقه‌ای در شمال کشور تشدید خواهد شد و جنبشی در جنوب کشور در حال تقویت است و دولت مرکزی نیز توانایی خود در کنترل آن منطقه را از دست می‌دهد. بحران انسانی در یمن که همین حالا هم وحشتناک است وخیم‌تر خواهد شد و کابینه فعلی در استفاده از کمک‌های خارجی همچنان با بی‌کفایتی عمل می‌کند.
۵- مضاوی الرشید استاد عربستانی دانشگاه‌های لندن
حکومت عربستان با درخواست‌های بیشتری برای اصلاحات مواجه خواهد شد. عربستان مجبور خواهد شد دلارهای بیشتری را برای حفظ موقعیت خود در جهان عرب در خارج از کشور هزینه کند. سایر کشور‌ها ممکن است ظاهرا با عربستان همراهی کنند ولی در پشت صحنه نمی‌خواهند گروگان منافع عربستان باشند. عربستانی‌ها انرژی خود را برای پیروزی در سوریه و نیز در مورد ایران متمرکز خواهند کرد. در داخل کشور نیز بحران جانشینی بعد از مرگ عبدالله وجود خواهد داشت. این شرایط فرصتی برای درخواست‌های داخلی برای اصلاحات است در حالی که کشور تحت فشار شدید اقدامات امنیتی، قانون ضد ترور و نیز تبلیغات دولت در مورد دخالت‌های خارجی است.
۶- عبیر ایوب؛ تحلیل‌گر و روزنامه‌نگار فلسطینی
سال ۲۰۱۴ نیز سال جوانان منطقه خواهد و آن‌ها سیاست را شکل خواهند داد. ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ سال جوانان منطقه بود. سال ۲۰۱۴ هم همین طور خواهد بود. اما نمی‌دانیم که آیا بهار عربی شاهد بهاری در خود خواهد بود یا خیر؟
۷- ژان عزیز؛ تحلیل‌گر لبنانی
رابطه ایران و غرب دوره جدیدی را برای منطقه خلیج فارس رقم خواهد زد. دو مساله در سال ۲۰۱۴ در منطقه مهم خواهد بود؛ گشایش در روابط ایران و غرب و رقابت اسلام سیاسی و دیگران در داخل کشور‌ها. موضوع اول می‌تواند نقشه سیاسی منطقه را تغییر دهد و باعث تغییراتی در عربستان شود. موضوع دوم در مورد مصر به عنوان الگوی جهان عرب صادق است. وی با مرور وضعیت چند کشور سال ۲۰۱۴ را سال تغییر بین فرصت‌ها و چالش‌ها می‌داند.
۸- چنگیز کندار تحلیل‌گر اهل ترکیه
نزدیکی بین ایران و آمریکا بازی را در منطقه عوض خواهد کرد. این مساله نه تنها اوضاع منطقه را تغییر خواهد داد بلکه بر نظام بین‌الملل نیز تاثیر خواهد گذاشت و اثری فوری بر مساله سوریه خواهد داشت. غرب به ادامه موقت حکومت اسد در سوریه رضایت خواهد داد. تصمیم برای آینده سوریه به سال ۲۰۱۵ موکول خواهد شد. بعد از سلسله انتخابات سال ۲۰۱۴، ترکیه آینده خود را در دوران پس از اردوغان تعیین خواهد کرد.
۹- بن کاسپیت؛ تحلیل‌گر اسرائیلی
گروه‌های سیاسی اسلام‌گرا در مسیر افول و نزول خواهند بود. مردم مصر به جای «اسلام راه حل است» (شعار مشهور اخوان)، خواهند گفت «به اندازه‌ای که فکر می‌کردیم راه حل خوبی نیست» و یا حتی ممکن است بگویند «اسلام راه حل نیست». از تونس تا مصر و حتی احتمالا ترکیه، گروه‌های اسلام‌گرا در مقابل کسانی تضعیف می‌شوند که هنوز به خوبی معین نشده‌اند. مهم‌ترین نشانه این تغییر ژنرال السیسی ناصر جدید مصر است. آیا السیسی راه حل است؟ مثل دیگر کشورهای عربی، عمر این گزینه برای مصری‌ها ۵ ماه تا ۵ سال است تا اینکه یک ستاره جدید ظاهر شود.
۱۰- یاسمین کنگار؛ تحلیل‌گر اهل ترکیه
مردم خواهان شفافیت بیشتری هستند. عصر عصر شفافیت است و دوره پنهان‌کاری تمام شده است. قدرت از دست مخفی‌کنندگان حقیقت به سوی جویندگان حقیقت در حال انتقال است. مردم خواهان علنی بودن و شفافیت بیشتر هستند. مردم فهمیده‌اند که آنچه که مخفی می‌شود معمولا به فساد کشیده می‌شود ولی هر فسادی سرانجام علنی خواهد شد. از مثال اسنودن تا مثال ترکیه همه می‌بینیم که حجاب‌ها در حال کنار رفتن است.
۱۱- تولین دال اوغلو، نویسنده روزنامه‌های ترکیه و آمریکا
حزب اردوغان در حالت دفاعی به سوی انتخابات می‌رود. سال ۲۰۱۴ برای ترکیه سال انتخابات است. انتخابات محلی در مارس و اولین دور انتخابات ریاست جمهوری در ژوئن خواهد بود. حزب عدالت و توسعه شهرت خود به پاکی را از دست داده است. استراتژی اردوغان برای حل این مشکل ایراد اتهام به اسرائیل در مورد زمینه‌چینی اتهام فساد در حزب بوده است. این مساله باعث می‌شود روابط دو طرف به این زودی عادی نشود. بازسازی سیاست خارجی شکست خورده ترکیه در سال ۲۰۱۴ کار سختی خواهد بود.
۱۲- ادوارد دارک؛ تحلیل‌گیر مسائل سوریه
افراطی‌گری و فرقه‌گرایی ممکن است افزایش یابد. اگر افراطی‌گری و فرقه‌گرایی در کشورهایی که در معرض تحولات اخیر کشورهای عربی بوده‌اند همچنان در ذیل رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان افزایش یابد، بار دیگر روزهایی مانند روزهای شدت گرفتن تروریسم در عراق را البته این بار در سطح گسترده‌تر منطقه‌ای شاهد خواهیم بود. سوریه و لبنان از اصلیترین صحنه‌های چنین اتفاقی خواهند بود. عراق نیز که از قبل چنین تجربه‌ای دارد. یمن و حتی بعضی کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز ممکن است با شگفتی شاهد چنین صحنه‌هایی باشند.
۱۳- آکیوا الدار؛ تحلیل‌گر اسرائیلی
منطقه باید از بین آرامش یا جنگ‌های بیشتر یکی را انتخاب کند. ظاهرا روند به سوی کاهش تنش‌ها است. تحریم‌های غرب علیه ایران و سپس دیپلماسی روحانی سایه جنگ را از منطقه دور کرد. در سال ۲۰۱۴ معلوم خواهد شد که مساله هسته‌ای ایران به کدام سوی می‌رود. آیا دولت موقت ۲۰ ساله فلسطینی‌ها دائمی خواهد شد یا اینکه دود شده و از بین می‌رود.، خشونت در منطقه ادامه می‌یابد و اسرائیل منزوی خواهد شد. در سال ۲۰۱۴ دنیا باید تکلیف خودش با ادامه خونریزی در سوریه را نیز روشن کند.
۱۴- شلومی الدار؛ تحلیل‌گر اسرائیلی
تنها جان کری است که می‌تواند روند بایکوت اسرائیل را کند کند. نویسنده اسرائیلی با مرور روند بایکوت اقتصادی و فرهنگی اسرائیل در اروپا احتمال می‌دهد چنین روندی در آمریکا نیز آغاز شود. یک مجموعه بزرگ علمی در آمریکا این روند را آغاز کرده است و موسسات دانشگاهی دیگری نیز در این مسیر قرار دارند. تنها جان کری است که می‌تواند با به امضا رساندن توافقی بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها این روند را متوقف کند. به گمان نویسنده، همان قدر که ارتش اسرائیل به آمریکا نیاز دارد، دانشگاه‌ها و بخش فرهنگی این کشور نیز به آمریکا نیازمند است.
۱۵- قدری گورسل: تحلیل‌گر اهل ترکیه
بجران سوریه همچنان نقطه کور سیاست خارجی ترکیه است. به نظر می‌رسد حزب حاکم در ترکیه در سال انتخابات به جای یک راه حل جامع برای مساله کرده به دنبال حفط وضعیت پرهیز از درگیری باشد. اولویت دولت احتمالا احیای روابط با اروپا و راهی برای مساله قبرس باشد. مساله سوریه نقطه کور سیاست خارجی ترکیه خواهد بود. تهدید ناشی از گروه‌های وابسته به القاعده و دوره انتقالی در سوریه با حضور اسد چالش‌هایی عظیم برای ترکیه خواهند بود.
۱۶- سمیح ایدیز، تحلیل‌گر اهل ترکیه
شکاف سیاسی در ترکیه تشدید خواهد شد. مساله سوریه لاینحل باقی خواهد ماند و بر منطقه تاثیر منفی خواهد گذاشت. بعید است ۲۰۱۴ سال صلح و آرامش باشد. افزایش تنش فرقه‌ای روند حاکم خواهد بود. چشم‌انداز رسیدن به توافق بین فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها روشن نیست. با توجه به انتخابات برنامه‌ریزی شده برای سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ شکاف سیاسی در ترکیه همچنان جدی خواهد بود
۱۷- داود کتاب؛ روزنامه‌نگار فلسطینی- آمریکایی
مذاکرات با اسرائیل نه ماه دیگر تمدید خواهد شد و هیچ توافقی در سال ۲۰۱۴ حاصل نمی‌شود. انتخابات فبسطینی برگزار می‌شود. مروان برغوثی از زندان اسرائیل آزاد نمی‌شود و محمود عباس یکی از اطرافیان خود را نامزد ریاست بر تشکبلات خودگردان خواهد کرد. عباس رهبری سازمان آزادیبخش فلسطین و مسئولیت مذاکرات را در دست خود حفظ می‌کند. بایکوت، تحریم و منع سرمایه‌گذاری در اسرائیل از سوی اروپا و آمریکا تشدید خواهد شد. اسرائیلی‌ها مجبور می‌شوند در اواخر سال ۲۰۱۴ انتخابات زودرس برگزار کنند. اولمرت هم در ان شرکت خواهد کرد.
۱۸- فیودور لوکیانوف؛ تحلیل‌گر روس
روسیه با خواسته‌ای مبنی بر ایفای نقش در رهبری مسائل منطقه مواجه خواهد شد. روسیه نیاز خواهد داشت که در سال ۲۰۱۴ انتظارات فراوان ناشی از سیاست‌های موفق خود در سال ۲۰۱۳ در منطقه را بر آورده کند. این وضعیت ناشی از شکست اروپا در منطقه و نیز شیوه عمل امریکایی‌ها است. البته نقش‌آفرینی روسیه در چارچوب محدوده امکانات اقتصادی و نیز سیاست عدم مداخله این کشور قرار می‌گیرد. خلع سلاح شیمیایی سوریه موضع روس‌ها را تقویت کرده است. برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه جنگ داخلی در این کشور را تشدید می‌کند. روسیه از ادامه گشایش در روابط ایران و آمریکا حمایت می‌کند. هیچ انقلاب جدیدی در منطقه در راه نیست.
۱۹- علی معموری: استاد سابق دانشگاه در ایران و استاد حوزه در ایران و عراق
همزمان با انتخابات در عراق، بحران فرقه‌ای تشدید می‌شود. انتخابات پارلمانی مهم‌ترین اتفاق پیش رو در عراق است. همه از مدت‌ها پیش انتظار این زورآزمایی سیاسی را می‌کشند تا در نظام سیاسی حاکم بر عراق تغییر ایجاد کنند. ائتلاف‌های بزرگ به احزاب کوچک‌تر تقسیم شده‌اند. مالکی همچنان در کمین دوره سوم نخست‌وزیری است هر چند حمایت‌های زیادی را در داخل و خارج کشور از دست داده است. بحران فرقه‌ای در عراق به دو عامل بستگی جدی دارد: نوع تقسیم قدرت در نتیجه انتخابات پیش رو و آینده تحولات در سوریه
۲۰- مزال معلم؛ تحلیل‌گر روزنامه‌های اسرائیلی
نوع دیپلماسی با فلسطینی‌ها، آینده سیاسی اسرائیل را تعیین می‌کند. با توجه به ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی آمریکا برای مذاکرات، در صورت عدم پیشرفت در آن، لاپید و لیونی نمی‌توانند در دولت نتانیاهو باقی بمانند. نتانیاهو نیز به سمت احزاب افراطی خواهد رفت.
۲۱ – سامی نادر کار‌شناس مسائل لبنان
خلا قدرت در لبنان می‌تواند به مصیبت‌ها و ترور بیشتر منجر شود. برای لبنان انتخابات ریاست جمهوری در ماه می‌برنامه‌ریزی شده است ولی هنوز روشن نیست که این انتخابات برگزار شود. وضعیت سوریه هم که بحرانی است. وضعیت حکومت سوریه، مخالفان مسلح و نیز رفتار دولت اوباما در کنار کشیدن از مسائل منطقه خلا قدرت را جدی‌تر کرده است.
۲۲- وائل نواره- نویسنده و فعال سیاسی مصری
دموکراسی خیابانی مسیر سیاسی مصر را تعیین خواهد کرد. زیرساخت‌های اخوان باز هم تضعیف خواهد شد. تظاهرات دانشجویان همچنان دلیل ناآرامی خواهد بود. قانون اساسی جدید با رای بیش از دو سوم مردم تصویب خواهد شد. نتیجه انتخابات پارلمانی پراکندگی پارلمان خواهد بود. اتحادهای جدید درون پارلمان منشا شکل‌گیری احزاب و ائتلاف‌های سیاسی می‌شود. از نظر اقتصادی اتکا به کمک کشورهای حاشیه خلیج فارس ادامه می‌یابد. در صورت آرامش سیاسی، توریسم و سرمایه‌گذاری رشد خواهد کرد.
۲۳- دنیس ناتالی- کار‌شناس آمریکایی مسائل کرد‌ها
سیاست فرامرزی بین کرد‌ها با چالش‌ها و فرصت‌هایی رو به رو خواهد شد. صادرات نفت اقلیم کردستان از طریق خط لوله به ترکیه آغاز خواهد شد و ترکیه هزینه آن را قبل از انتخابات به حکومت اقلیم خواهد پرداخت هر چند این انتقال نفت و پرداخت هزینه آن با وقفه‌هایی مواجه خواهد شد. شکاف بین هواداران بارزانی و اوجالان در مسائل سوریه، عراق و ترکیه نقش ایفا خواهد کرد. روند صلح در ترکیه متوقف خواهد شد و یا با موانعی مواجه می‌شود ولی درگیری نظامی بعید است.
۲۴- لورا روزن- خبرنگار و کار‌شناس مسائل ایران
توافق جامع هسته‌ای با ایران حاصل خواهد شد. چه کسی در ابتدای سال ۲۰۱۳ پیش‌بینی می‌کرد که روحانی رئیس جمهور ایران شود و توافق اولیه بر سر مساله هسته‌ای امضا شود؟ یا اینکه مرسی از حکومت ساقط شود؟ یا اینکه آمریکا و روسیه خلع سلاح هسته‌ای سوریه را انجام دهند؟ امیدوارم در سال جدید تنش‌ها در منطقه کاهش یابد. جسارت این را دارم که پیش‌بینی کنم توافق جامع با ایران حاصل خواهد شد و اگر خدا بخواهد در مسیر یافتن راه حل سیاسی برای جنگ داخلی در سوریه پیشرفت‌هایی حاصل می‌شود.
۲۵- باسم صبری: تحلیل‌گر مصری
ملی‌گرایان مصری تقویت می‌شوند و جامعه مدنی به عقب رانده می‌شود. پیش نویس قانون اساسی با حضور کم مردم در پای صندوق‌ها تصویب خواهد شد. عناصر رژیم سابق بار دیگر دور هم جمع می‌شوند. قدرت وزارت کشور افزایش خواهد یافت. اخوان همچنان هدف سرکوب خواهد بود ولی احتمالا حضور حداقلی آن در انتخابات پارلمانی تحمل خواهد شد. حزب سلفی النور کرسی‌های زیادی را از دست خواهد داد. عناصر انقلابی شدیدا تضعیف خواهند شد. مسائل داخلی، سیاست خارجی را تضعیف خواهد کرد.
۲۶- باربارا اسلاوین کار‌شناس مسائل ایران
روابط ایران و آمریکا در دو سطح رسمی و غیررسمی عمیق‌تر خواهد شد. علاوه بر موضوع هسته‌ای، ایران قطعا در مذاکرات سوریه نیز حاضر خواهد بود. روابط بین مردم ایران و آمریکا هم باید بیشتر شود. با توجه به لحن سخنان روحانی در دیدار با اندیشکده‌های آمریکایی، روابط دانشگاهی بین دو طرف و تبادل استاد و دانشجو در حال افزایش است. روابط فرهنگی و ورزشی نیز احتمالا رشد می‌کند و به طور کلی کاهش تنش بین دو کشور در جریان خواهد بود.
۲۷- آمبرین زمان – کار‌شناس مقیم ترکیه
تحولات سیاسی در ترکیه می‌تواند گفتگوهای صلح با پ ک ک را از مسیر خارج کند. ۲۰۱۴ می‌تواند سالی پر تنش برای جمعیت ۳۵ میلیونی کرد‌ها در منطقه باشد. مسائل ترکیه حتی می‌تواند واردات نفت از کردستان عراق را دچار مشکل کند. در سوریه کرد‌ها تلاش خود علیه القاعده را ادامه خواهند داد. پیش‌بینی می‌شود که گروه‌های وابسته به پ ک ک درگیری با ایران را از سر بگیرند.