ملاله یوسف‌زی، دختر شانزده ساله پاکستانی که به دلیل فعالیت در جهت آموزش دختران هم‌میهنش هدف ترور نافرجام طالبان قرار گرفت، جایزه آزادی اندیشه پارلمان اروپا را دریافت کرد. اسنودن و بیالیاتسکی هم نامزد دریافت این جایزه شده بودند.
پارلمان اروپا نیمروز پنجشنبه (۱۰ اکتبر/ ۱۸ مهر) برنده “جایزه ساخاروف” ۲۰۱۳ را معرفی کرد. این جایزه که برای آزادی اندیشه اعطا می‌شود، امسال به ملاله یوسف‌زی، دختر ۱۶ ساله پاکستانی رسید.
یوسف‌زی که در کشور خود برای آموزش دختران تلاش می‌کرد، در اکتبر ۲۰۱۲ (یک سال پیش) توسط طالبان ترور شد اما از این حمله جان سالم به در برد. طالبان پاکستان حمله‌ی تروریستی به وی را توجیه کردند و این فعال حقوق بشری را “جاسوس غرب” و “سزاوار مرگ” خواندند.
این نوجوان پاکستانی در دره‌ی سوات از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت؛ به شدت مجروح شد، ولی زنده ماند. وی را برای مداوا به بریتانیا منتقل کردند. گلوله‌ای که به سوی ملاله شلیک شده بود، پس از عبور از ناحیه‌ای در سر وارد شانه‌ی او شده و در آنجا گیر کرده بود.
قتل دگراندیشان توسط اسلام‌گرایان افراطی، بخشی از زندگی روزمره در پاکستان است. ولی تاکنون هیچ سوء‌قصدی مانند نمونه‌ی ملاله یوسف‌زی نتوانسته بود افکار عمومی در این کشور را چنین تحریک کند و به واکنش علیه طالبان وادارد.
جایزه ساخاروف همچنین به نسرین ستوده، حقوقدان و فعال ایرانی حقوق بشر، و جعفر پناهی، کارگردان، اعطا شده است. این دو نیز در زمان اعلام رأی در زندان بودند و جایزه‌شان روی صندلی خالی قرار داده شد.
جایزه ساخاروف برای آزادی اندیشه که به افتخار آندره ساخاروف دانشمند و مخالف و ناراضی شوروی سابق تحت این عنوان نامگذاری شده، در دسامبر سال ۱۹۸۸ توسط پارلمان اروپا بنیان نهاده شد. این جایزه نشانی است که به افراد یا سازمان‌هایی که زندگی خود را وقف دفاع از حقوق بشر و آزادی اندیشه می‌نمایند، اهدا می‌شود. لیست نامزدها توسط کمیته‌های امور خارجه و توسعه استخراج و تهیه می‌گردد و برندگان جایزه در ماه نوامبر معرفی و اعلام می‌شوند. جایزه ساخاروف از سال ۲۰۱۰ با جایزه نقدی ۵۰ هزار یورو توام شده‌است.
اولین جایزه در سال ۱۹۸۸ به‌طور مشترک به نلسون ماندلا از آفریقای جنوبی و آناتولی مارچنکو از روسیه اهدا شد. آخرین جوایز نیز در سال ۲۰۱۲ به دو دگراندیش ایرانی، نسرین ستوده و جعفر پناهی اهدا شده‌است. همچنین جایزه ساخاروف در طول تاریخ خود به سازمان‌های مختلفی اهدا شده که برای اولین بار در سال ۱۹۹۲، سازمان مادران پلازا د مایو از آرژانتین موفق به کسب این جایزه گردید.
جایزه ساخاروف معمولاً سالانه در تاریخ ۱۰ دسامبر که مصادف با است با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر توسط مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۴۸ و مقارن با روز جهانی حقوق بشر اهدا می‌گردد.