در گفت‌وگو با «شرق» مطرح شد
ناگفته‌های مطهری از رای «عدم‌اعتماد»
آمنه شیرافکن
«علی مطهری»، نماینده تهران که در چهار روز رای‌اعتماد به کابینه اغلب گامهای مثبتی در رای‌آوری وزرای پیشنهادی «حسن روحانی» برداشته، یک روز پس از اعلام نتایج نهایی رای‌اعتماد به کابینه یازدهم جمع‌بندی نهایی خود از فرآیند رای‌اعتماد به کابینه را در گفت و گو با روزنامه شرق شرح می‌دهد. حرف‌هایی که می‌تواند به‌خوبی در تحلیل آنچه در بهارستان اتفاق افتاده و برای بسیاری مغفول مانده تاثیرگذار باشد.
متن این گفت و گو به شرح زیر است:
افتادن آقای نجفی خیلی‌ها را متعجب کرد، پیشبینی شما چه بود؟
کمتر کسی فکرش را می‌کرد، ایشان رای‌اعتماد نیاورند، به‌هرحال مخالفان تلاش برای افتادن وزیر آموزش را ادامه دادند و سرانجام موفق شدند.
خیل نامه‌ها یا شبنامه‌های پخش‌شده میان نمایندگان در این وضعیت تاثیرگذار بود، فکر نمی‌کنید هیات‌رییسه باید به پخش این شبنامه‌ها در صحن تذکر می‌داد؟
به‌هرحال پخش این نامه‌ها خلاف آیین‌نامه داخلی مجلس است و هیات‌رییسه باید با آن برخورد می‌کرد.
خبرهای رسیده از «فراکسیون رهروان» نشان از آن داشت که به‌طور غیرمستقیم نام دو وزیر؛ میلی‌منفرد و سلطانی‌فر، مورد تایید نبوده، فکر می‌کنید اعلام نام این دو از سوی فراکسیون چه تاثیری در افتادن این دو وزیر داشت؟
درست نبود، نباید میگفتند به میلی‌منفرد و سلطانی‌فر رای نمی‌دهیم. به‌نظرم فراکسیون رهروان هم به افتادن این دو وزیر کمک کرد. اصلا نام آوردن از این دو ضرورتی نداشت. البته به‌طور رسمی مخالفت با این دو وزیر اعلام نشده، اما به هر شکل در آخرین جلسه درباره این دو حرف زده‌اند و به تبع آن حرفها هم دهان‌به‌دهان می‌چرخد.
مگر قرار نبود، بنای رهروان بر همراهی با کابینه باشد؟ سخنان کاظم جلالی به‌عنوان رییس این فراکسیون در روز نخست رای‌اعتماد، این تلقی را ایجاد کرده بود که رای رهروان به کابینه مثبت است؟
البته رای رهروان خیلی هم منفی نبود، برای نمونه اصولگرایان مصمم بودند که شش وزیر را حذف کنند، در مورد آخوندی و زنگنه هم خیلی اصرار داشتند و آخر موفق نشدند، اما بنا بر این بود تا «فراکسیون رهروان» به حداقل مخالفتها اکتفا کند و اسمی اعلام نشود، اما بدون شک نام‌بردن از دو وزیر در روز پنجشنبه در رای نهایی نمایندگان تاثیرگذار بوده است.
فکر نمی‌کنید که اصولا فراکسیون رهروان رای یکدستی ندارد؟
بله، «فراکسیون رهروان» از نظر گرایش فکری و سیاسی یکدست نیست، ما در فراکسیون از تیپ اصلاح‌طلب داریم تا افرادی نزدیک به جبهه پایداری. حلقه پیوند اینها در واقع شخص آقای لاریجانی است، در برخی موقعیت‌ها اینها نمی‌توانند تصمیم واحد بگیرند، مثلا در بین فراکسیون رهروان افرادی بودند که به اندازه اصولگرایان روی تبری‌جستن از فتنه تاکید داشتند و عدهای بودند که این مساله را اساسا یک مساله ضروری نمی‌دانستند.
مجلس نخستین تجربه پخش مستقیم جلسه‌های صحن را پشت‌سرگذاشت، البته برخی مردم از سطح ادبیات به‌کاررفته در نشست‌ها و برخی نطق‌ها گله داشتند، ارزیابی شما چیست؟
در مجموع خوب بود، مطالب مفید بود و نطق‌های قوی کم نداشتیم، اما برخی نطق‌ها گاهی ارتباط زیادی با موضوع نداشت و گاهی ضعیف بود. البته در مواردی هم تعبیرهای به‌کاربرده‌شده، تعبیرهای خوبی نبود. به‌ویژه اینکه هنوز برخی اتهامات ثابت نشده ما از آن به‌عنوان «جرم» یاد کنیم که امری کاملا غیرقانونی است.
چقدر نطق‌ها را علمی و در راستای تحلیل برنامه وزرای کابینه دیدید؟
در برخی موارد تعصبات گروهی و کینه‌های شخصی هویدا بود و این نقطه‌ضعف برخی نطق‌ها و موضعگیری‌ها بود. معلوم بود ملاک تنها منافع مردم و نظام نیست، بلکه گاهی تسویهحسابهای سیاسی بر حق و عدالت غلبه می‌کرد.
خیلی از ساعات جلسه‌های علنی بر تحلیل مساله «فتنه» متمرکز بود، آیا پرداختن به این مساله در جلسه‌های علنی صحن را مناسب می‌دانید؟
به‌نظرم اینکه بیش از حد بر مساله تکیه شد، نقطه‌ضعف جلسه‌ها بود. گاهی مساله کارآمدی و صلاحیت و توان مدیریتی وزیر پیشنهادی مغفول مانده و بیشتر به این پرداخته می‌شد که این فرد نقشی در فتنه داشته یا نداشته. یعنی تفتیش عقاید می‌کردند و اعترافگیری داشتند و می‌خواستند افراد را وادار به توبه کنند.
متاسفانه حتی وقتی شخص در برخی جلسه‌های فراکسیون هم اعلام می‌کرد که نقشی در حوادث بعد از انتخابات ۸۸ نداشته، آنها باز هم قبول نکرده و کاری می‌کردند که منجر به تخریب وزیر پیشنهادی می‌شد، این روش‌ها درست نیست، چون اگر اینها جرمی مرتکب شده بودند، مراجع «ذی‌صلاح» از وزارت اطلاعات گرفته تا دادگستری مساله را به رییس‌جمهوری اعلام می‌کردند و لازم نبود که تفتیش عقاید صورت بگیرد.
تحلیلتان از وزیرنشدن نجفی چیست؟
ما جامعه را از یک مدیر کارآمد محروم کردیم، آن هم به بهانه‌های واهی. اینکه ایشان با نامگذاری «۹ دی» مخالفت کردند، فرض کنید ایشان مخالفت کردند نظر شخصی ایشان به‌عنوان عضو شورای شهر بوده یا اینکه مطرح کردند، ایشان به دیدار خانواده‌های آسیب‌دیدگان سال ۸۸ رفته است. خب نفس این کار اتفاقا قابل تحسین و یک عمل انسانی بوده. اگر امثال اینها از برخی دلجویی نمی‌کردند، این خانواده‌ها جذب گروه‌های سلطنت‌طلب و منافقان می‌شدند، اما برخی در مجلس تبلیغ می‌کردند که این دیدارها از طرف موسوی و کروبی بوده و اینکه آنها خانواده‌ها را تحریک می‌کردند. البته این مسایل جز از طریق دسترسی به اسناد وزارت اطلاعات امکان‌پذیر نیست.
یعنی می‌فرمایید که برخی نماینده‌ها به اسناد محرمانه دسترسی داشته‌اند؟
بله، واضح است که افرادی از برخی نهادها با تعدادی از نمایندگان همکاری داشتند. اینکه نماینده‌ها، برگه بازجویی یک وزیر را کپی کرده و آن را در کازیه نمایندگان قرار دهند، غیرقانونی بوده و برای همه سوال‌برانگیز است.
یعنی در همین چند روز کپی برگه بازجویی یک وزیر در اختیار نماینده‌ها قرار گرفته؟
برای من که آمده بود.
محتوای آن چه بود؟
آن فرد به موضوعی اعتراض داشت و اینکه در جاهایی خشونت به خرج داده شده. این متن مکتوب که البته متنی محرمانه در اختیار افراد خاص و نهادهای امنیتی است، برای همان وزیر تبدیل به یک جرم بزرگ می‌شود، بر مبنای همین برگه بازجویی، برخی نماینده‌ها اعلام کردند نباید به این افراد رای داد.
آنچه مسلم است برخی مسوولان چنین نهادهایی در این قضایا با نمایندگان همکاری داشتند، این رویه خوبی نیست. مسوولان نامرتبط نباید در این ماجرا دخالت کنند، آنها نباید پشت صحنه ساقط کردن وزرا باشند و برخی نمایندگان را هدایت کنند.
مصداقی هم در هدایت نماینده‌ها از سوی برخی افراد در نهادهای امنیتی دارید؟
بله، یکی از نماینده‌ها وقت گرفته بود تا در موافقت وزیر علوم و تحقیقات صحبت کند اما منصرف شد، بعد هم گفت که از جایی دستور دادند.
یعنی انصراف داد یا وقتش را به نماینده دیگری سپرد؟
خیر به او گفته بودند؛ نباید وقتش را به دیگری بدهد و باید انصراف دهد. اسم نفر بعدی که درآمد ما از او وقت گرفتیم. البته آن نماینده هم نباید قبول می‌کرد، اما خب شاید به فکر دور بعدی است، خلاصه اینکه تاثیر برخی از بیرون در ماجرای رای‌اعتماد به کابینه یازدهم بسیار آشکار بود، این یک آسیب است و باید تلاش کنیم که برچیده شود. یکی از کارهایی که آقای علوی باید انجام دهد، تصحیح رویه‌های غلطی است که باب شده و باید تغییر کند.
***
پشت پرده کارت‌های قرمز
شرق: سه وزیر کابینه یازدهم افتادند، یکی با رای ناپلئونی، یکی با ۳۸ رای و دیگری با ۲۶ رای کمتر از حد نصاب. اما افتادن این وزرا داستان خودش را دارد. یکی قربانی شبنامه‌های روز آخر شد و دو وزیر دیگر از تصمیم دقیقه ۹۰ فراکسیون رهروان ولایت متاثر شدند. البته تلاش‌های جبهه پایداری و فراکسیون اصولگرایان و روحانیون مجلس نیز در این زمینه بی‌تاثیر نبوده است.
آخرین نشست «فراکسیون رهروان ولایت» به پایان رسیده و در نهایت زمزمه‌هایی از مخالفت با وزیر علوم و ورزش به گوش می‌رسد. البته خبر رسمی منتشر نمی‌شود اما نمایندگان تلویحا به تصمیم دقایق پایانی فراکسیون اشاره دارند. جعفر قادری، نماینده شیراز تاکید دارد که «رهروان در مقایسه با فراکسیون اصولگرایان، توان اقناع اعضای خود را ندارد و به همین خاطر نمی‌توان انتظار داشت تصمیم فراکسیونی از سوی اعضا، به صورت تمام و کمال اجرا شود؛ گاهی «رهروان» به جای کیفیت به کمیت می‌پردازد.»
افتادن «مسعود سلطانی‌فر»، علاوه بر همه تلاش‌های فراکسیونی، ریشه در یک مساله قومیتی داشت، خیلی از نمایندگان کرد، از همان روز اول تاکید کردند که نخواهند گذاشت سلطانی‌فر از مجلس رای‌اعتماد بگیرد. این مساله برخلاف نگاه فراکسیون‌های اصولگرای مجلس، ریشه در علقه‌های جناحی او ندارد و این بار پس‌لرزه‌های مسایل قومیتی در این رای عدم‌اعتماد، تاثیرگذار است.
البته او نیز مانند محمدعلی نجفی از لطف برخی نامه‌های سری محروم نبود، در همان روز آخر نامه‌ای چهارصفحه‌ای بی‌اسم و عنوان در اختیار نمایندگان قرار گرفت که در آن، درباره رابطه‌اش با یک‌سری آدم‌ها نقد و بررسی شده که پرونده اختلاس دارند و دوتابعیتی هستند. در این نامه همچنین تاکید شده که او (سلطانی‌فر) از زمان استانداری گیلان با یک باند سرمایهدار رفیق است و با هم سفر خارجی می‌رفتند.
اما از این نامه‌ها که بگذریم، افتادن سلطانی‌فر، بدون‌شک رای عدم اعتمادی سیاسی نبوده و مسایل قومیتی در آن تاثیرگذار بوده. او به گفته خودش به شورای شهر بازخواهد گشت تا در شورایی این بار، اصلاح‌طلب مشغول کار شود.
«جعفر میلی‌منفرد» از جمله وزیرانی است که حسن روحانی در معرفی او به صفت اصلاح‌طلب بودنش اشاره دارد. صحن مجلس نوبت به نطق موافق و مخالف او که می‌رسد، دوباره شاهد پخش فیلم بود، فرهاد بشیری از اتاق فرمان می‌خواست تا فیلم را برای حضار پخش کنند و تصاویری از نشستی در مسجد دانشگاه دیده می‌شود، تصاویری که بشیری در آن تلاش داشت نقش میلی‌منفرد در حوادث پس از انتخابات سال ۸۸ و تحریک دیگر استادان را پررنگ کند.
او از جمله وزیرانی بود که در روزهای گذشته زمزمه‌های زیادی از رای عدم اعتماد به او از فراکسیون‌های مختلف مجلس به گوش می‌رسید، اما تصمیم دقیقه ۹۰ فراکسیون رهروان، در کاهش آرای او بی‌تاثیر نبوده. البته مسعود پزشکیان پس از علی مطهری با شور و حرارت همیشگی پشت تریبون می‌رود و در موافقت از وزیر علوم سخن می‌گوید، اما گویا این نطق آتشین هم افاقه نمی‌کند و جوسازی برخی نمایندگان کار خودش را کرده، سه نماینده وقت‌شان را به پزشکیان می‌دهند و او هم خطاب به مخالفان وزیر علوم که مدام بر طبل حوادث پس از انتخابات ۸۸ می‌کوبند، می‌گوید: «بیایید اختلاف‌ها را تمام کنیم، باید جسارت داشته باشیم، الان وقت آن نیست که دنبال مقصر باشیم، نباید نبش قبر کنیم.»
به نهج البلاغه و قرآن گریزی می‌زند و نطقش که به پایان می‌رسد، تازه در پایین تریبون میان برخی اصولگرایان و او درگیری لفظی آغاز می‌شود. علی لاریجانی دعوت به آرامش می‌کند اما پژمان‌فر و سالک مدام به تفسیرهای او از نهج البلاغه و قرآن ایراد می‌گیرند و داد و بیدادشان صحن علنی را فراگرفته. سیدشریف حسینی و تعدادی از نمایندگان میانه‌رو تلاش دارند جمعیت را پراکنده کنند اما درگیری کلامی بالا گرفته. در نهایت با تذکرهای پیاپی رییس مجلس ۲۰ نفری که دور این سه را گرفته‌اند، پراکنده می‌شوند و برای لحظاتی آرامش به صحن بازمی‌گردد.
وزرای اقتصادی روحانی، با رای‌اعتماد بالا به کابینه می‌روند، البته افرادی چون نعمت‌زاده و زنگنه و آخوندی با تراز رای کمتری میهمان دولت یازدهم می‌شوند. این رای‌ها پیام‌های روشنی از آرای فراکسیونی در مجلس نهم دارد. برخی از رهروانی‌ها از آخرین تصمیم فراکسیون گله دارند و زمزمه‌هایی از تشکیل فراکسیون اعتدال به گوش می‌رسد، همان فراکسیونی که پیش‌تر خبر ایجاد آن در صحن پیچیده بود و با برخی لابی‌ها، جلوی آن گرفته شد.