نفت در برابر غذا؛ نام برنامه‌ای است که با نام کشور عراق پیوند خورده است. در سال ۱۹۹۵ میلادی بنا بر قطعنامه ۹۸۶ شورای امنیت سازمان ملل متحد، به عراق اجازه داده شد که برای برآوردن نیازهای روزمره مردم این کشور و به دلیل تحریم‌های غرب علیه این کشور، نفت بدهد و برای مردمش غذا بگیرد؛ برنامه‌ای که تا زمان حکومت صدام حسین همچنان برقرار بود و سرانجام در سال ۲۰۰۳ با حمله آمریکا به عراق به صورت دوژوره (غیر رسمی) و نهایتا سال ۲۰۱۰ به صورت دوفاکتو (رسمی) لغو شد!
به گزارش «تابناک»، نفت در برابر غذا، اکنون دیگر تنها یک برنامه معمول یا غیرمعمول سازمان ملل نیست، بلکه نمادی از موفقیت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه یک کشور است.
اما اینک برنامه نفت در برابر غذا به ایران رسیده است؛ آن هم نه بر پایه قطعنامه سازمان ملل متحد و نه حتی توسط رسانه‌های یا سیاستمداران غربی، بلکه نخستین بار، روز گذشته مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران از آغاز فروش نفت ایران در برابر غذا سخن گفت!
به گزارش خبرگزاری مهر، احمد قلعه‌بانی، معاون وزیر نفت ایران، روز یک‌شنبه، یکم اردیبهشت، با اظهار این که حجم مطالبات نفتی ایران از کشورها و شرکت‌های مختلف خارجی حدود ۴ میلیارد دلار است افزود: «در شرایط فعلی علاوه بر فروش نفت با ارزهای رایج امکان تهاتر نفت خام با دارو و غذا و کالاها فراهم شده است.»
در پی تحریم‌های غرب علیه صادرات نفت ایران، مقام‌های جمهوری اسلامی امید داشتند تا از طریق مشارکت بخش خصوصی بتوانند این تحریم‌ها را دور بزنند، اما احمد قلعه‌بانی در سخنان روز یک‌شنبه خود از ناموفق بودن این طرح خبر داد.
معاون وزیر نفت با ذکر این که «بسیاری از محدودیت‌ها را پیش روی بخش خصوصی برای فروش نفت برداشته‌ایم»، تاکید کرد: «اما با وجود همه این سیاست‌های حمایتی، بخش خصوصی موفق به صادرات نفت ایران نشده است.»
به نوشته خبرآنلاین، احمد قلعه‌بانی روز یک‌شنبه در سخنان خود آمار صادرات و تولید نفت کشور را محرمانه دانست و متذکر شد: «برخی از آمارها برای هر کشوری محرمانه است و به همین دلیل نمی‌توانیم این رقم‌ها را اعلام رسمی کنیم.»
روز شنبه، ۳۱ فروردین، رستم قاسمی، وزیر نفت ایران، خبر داد که شرکت نفتی رویال داچ شل بدهی‌های دو میلیارد دلاری خود به ایران را «به زودی» می‌پردازد و اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد نیز «مجوزهای لازم» را برای بازپرداخت این بدهی صادر کرده‌اند.
پیش از این خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشته بود که شرکت نفتی رویال داچ شل در تلاش است بدهی میلیاردی خود به ایران را در قالب محموله‌های بزرگ گندم از طریق یک کمپانی بزرگ آمریکایی پرداخت کند.
به نوشته روزنامه بهار، پیشتر حمید صافدل، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، از «شکل‌گیری کمیته تهاتر در ستاد وزارت صنعت، معدن و تجارت» خبر داده و حتی گفته بود که «به تازگی بعضی از کالاها با روش تهاتر وارد کشور شده است».
شانزدهم دی‌ماه گذشته محمدحسن آصفری، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، هشدار داده بود که تحریم‌های آمریکا علیه ایران به سمت «برنامه نفت در برابر غذا» پیش می‌رود.
مبادلات غیر شفاف و پر از فساد
سایت «تابناک» از اعتراف عریان مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران به دچار شدن ایران به اوضاع مشابه عراق پیش از حمله آمریکا به این کشور دلخور شده اما این واقعیت را می‌پذیرد که هم اینک برخی کشورها در پرداخت پول نفت ایران به دلیل تحریم بانک مرکزی، دچار مشکل شده‌اند و طبیعتا یکی از راهکار‌ها در چنین شرایطی، تهاتر کالا و همچنین اقلامی مانند داروست.
اما «تابناک» در عین‌حال تهاتر نفت در برابر کالا را عرصه‌ای غیرشفاف و پر از فساد می‌داند و توصیه می‌کند «دیوان محاسبات و سازمان بازرسی نیز در اوضاع کنونی و دوران تهاتر نفت در برابر کالا، باید جدی به این ماجرا وارد شوند، چرا که یکی از فساد خیز‌ترین عرصه‌های اقتصادی در ایران، هنگامی است که پول نفت، غیر نقدی و توسط عوامل یا نهادی غیر از بانک مرکزی دریافت شود».
به نوشته تابناک، در زمان اجرای برنامه نفت در برابر غذا در عراق، سازمان‌های حسابرسی کشورهایی که نفت از عراق دریافت می‌کنند و به جای آن غذا در اختیار آن کشور می‌‌گذارند، در گزارش‌های متعدد، از موارد گوناگون فساد اقتصادی توسط بنگاه‌های اقتصادی درگیر این معاملات خبر می‌دادند. سازمان بازرسی و دیوان محاسبات به گوش باشند. اگر احساس مسئولیتی در این نهاد‌ها نسبت به کشور باشد، این روز‌ها، این ماه‌ها و این سال‌ها، سال‌های سختی برای آنان در راستای محافظت از بیت‌المال مردم است!
منابع: رادیو فردا، تابناک