گفت‌وگوی «شرق» با سفير گرجستان در تهران:
با فروپاشی شوروی، اقتصاد مطلقا دولتی، میراث جمهوری شوراها برای کشورهای تازه استقلال یافته بود. شادی استقلال خیلی زود در این کشورها فرونشست چراکه تلاش برای رهایی از اقتصاد دولتی و حرکت به سوی خصوصی‌سازی، شکل جدیدی از فساد و ناکارآمدی را عیان ساخت به گونه‌ای که حتی به رواج پدیده تبهکاری و مافیای اقتصادی در این کشورها منتهی شد.
گرجستان نیز در این خصوص راهی پرفراز و نشیب را پیمود. پس از فروپاشی شوروی، گرجستان تا مدت‌ها درگیر فساد گسترده و حتی ناامنی بود. گرجستان اما در سال ۲۰۰۳ و با پیروزی آقای «ساکاشویلی» در انتخابات، اصلاحاتی جدید را پایه‌گذاری کرد و درخصوصی‌سازی و آزادسازی و همچنین کاهش فساد به موفقیت‌های بزرگی دست یافته است.
قصد این گفت‌وگو نگاهی به تجربه گرجستان است، هر چند پاسخ‌های آقای «جورج جان‌گاوا» کاملا دیپلماتیک بود. در انتها اما آقای سفیر مقداری تعارفات دیپلماتیک را کنار گذاشت و به‌صراحت گفت شرط توسعه روابط اقتصادی میان ایران و کشورهای منطقه به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران با کشورهای ۱+۵ است.
گرجستان پس از فروپاشی شوروی وارث یک اقتصاد دولتی شد. اقتصاد گرجستان در دوران ریاست‌جمهوری آقای شوارد نادزه به ناکارآمدی، فساد و تبهکاری دچار شد. لطفا در ابتدا به تشریح وضعیت اقتصادی گرجستان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بپردازید!
فروپاشی شوروی تاثیرات بسیار زیادی داشت. مشکلات سیاسی ایجاد شد. ما جزو اولین ملت‌هایی بودیم که از اتحاد جماهیر شوروی مستقل شدیم و برای آن هزینه پرداختیم. یعنی در گرجستان تظاهرات و درگیری بود. بعد از استقلال هم بیشترین مشکل ما با فدراسیون روسیه بوده است. در سال ۲۰۰۸ هم جنگی میان ما و روسیه رخ داد. در نتیجه آن جنگ الان ۲۰ درصد سرزمین گرجستان اشغال شده است. از نظر اقتصادی وقتی که شوروی فروپاشید وضع اقتصادی گرجستان بسیار بد بود. بخش خصوصی اصلا در اقتصاد گرجستان وجود نداشت. اما به تدریج به سوی یک سیستم جدید حرکت کردیم. یعنی به سوی گسترش آزادی‌های اقتصادی.
بعد از فروپاشی شوروی، در دوران شوارد نادزه هم در گرجستان گامی به سوی اقتصاد آزاد برداشته شد؟
بله، دوران شوارد نادزه مرحله اول حرکت به سوی اقتصاد آزاد بود و آقای شوارد نادزه آغازگر این مسیر بودند. از وقتی که استقلال پیدا کردیم تغییرات و جابه‌جایی سیستم اقتصادی آغاز شد.
یعنی می‌توان گفت که پایه‌گذار اصلاحات اقتصادی آقای شوارد نادزه بودند؟
قبل از شوارد نادزه، آقای کامسا خوردیا اولین رییس‌جمهوری گرجستان بودند. ما بعد از آنکه استقلال خودمان را پیدا کردیم به ادامه سیستم سوسیالیستی پاسخ منفی دادیم.
یعنی به سوی کاپیتالیسم حرکت کردید؟
خیر، نمی‌توان گفت به سوی کاپیتالیسم رفتیم. ما بیشتر به سوی الگوی اقتصادی اروپا حرکت کردیم.
رییس‌جمهوری کنونی، آقای ساکاشویلی، وزیر دادگستری دولت آقای شوارد نادزه بودند. آیا می‌توان گفت که اصلاحات در دوران شوارد نادزه توسط وزرای جوان و تحصیلکرده دولت ایشان پایه‌گذاری شد؟
نه فقط ساکاشویلی بلکه وزرای دیگر هم شروع کردند به اصلاحات. اما در گرجستان بعد از انقلاب رز در سال ۲۰۰۳ مرحله جدیدی از اصلاحات به رهبری خود ساکاشویلی آغاز شد.
در سال ۲۰۰۳ و بعد از پیروزی ساکاشویلی در انتخابات، اقتصاد گرجستان گام‌های بزرگ‌تر و جدی‌تری در مسیر آزادسازی و خصوصی‌سازی و مبارزه با فساد برداشت. به گونه‌ای که امروز گرجستان از نظر اقتصادی بسیار آزادتر از گذشته است و رتبه شفافیت نیز از ۱۱۲ به ۱۲ رسیده است. جزییات این اقدامات اصلاحی در حوزه اقتصاد چیست؟
ما به سمت تقویت و گسترش بخش خصوصی حرکت کردیم. البته خصوصی‌سازی از سال ۲۰۰۳ آغاز نشد بلکه قبل از آن و از همان زمانی که از شوروی مستقل شدیم شروع شد. البته بخشی از اصلاحات از سال ۲۰۰۳ آغاز شد. مثلا اصلاحات در پلیس، در سیستم نظامی، در سیستم آموزشی و همین‌طور در سیستم اقتصادی. بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌هایی که در اختیار دولت بود به بخش خصوصی واگذار شد. بسیاری از فعالیت‌های خدماتی هم که در گذشته دولت انجام می‌داد را اینک بخش خصوصی انجام می‌دهد. بانک‌ها هم خصوصی شد. البته این فرآیند از همان سالی که استقلال پیدا کردیم شروع شد و تا به حال ادامه دارد.
آیا آقای ساکاشویلی به نوعی کاتالیزور و سرعت‌دهنده به روند خصوصی‌سازی نبودند؟
سیستم که با آمدن آقای ساکاشویلی عوض نشده است. آقای ساکاشویلی اصلاحات را تداوم دادند و اقدامات ایشان به پیشرفت کشور منجر شده است.
امروز قوانین گمرکی گرجستان بسیار سهل شده است و گویا این مساله در کاهش فساد موثر بوده است. اصلاحات در حوزه گمرک چه بود؟
بله نقش بسیار مهمی داشت. امروز تعرفه‌ها و عوارض گمرکی بسیار کاهش پیدا کرده. امروز سیستم گمرکی گرجستان بسیار شفاف است. مثلا اگر قصد واردات یک اتومبیل به گرجستان را داشته باشید، تا در گمرک مقداری استراحت کنید و یک چای بنوشید، همه کارهای گمرکی انجام و خودرو ترخیص می‌شود. سیستم بسیار شفاف و مکانیزه است و احتیاجی به رشوه دادن و چانه‌زنی و ... نیست. همه چیز به صورت رسمی و به سرعت انجام می‌شود.
یکی از اقدامات دولت، جراحی در پلیس گرجستان بود، به گونه‌ای که تقریبا بیش از ۸۰ درصد از نیروهای پلیس اخراج و نیروهای جدید بعد از شش ماه استخدام شدند. گویا نیروهای قبلی با باندهای تبهکاری و فساد در ارتباط بودند. این اقدام چه تاثیری در کاهش مفاسد اقتصادی داشت؟
بله، نیروهای پلیسی که با همان تفکر دوران اقتصاد دولتی کار می‌کردند کنار گذاشته شدند و نیروهای جوان و با استعداد به کار گرفته شدند. این کار مرحله به مرحله انجام شد و سیستم کنونی پلیس ایجاد شد. نیروهای پلیسی که با تفکر سیستم قبلی کار می‌کردند یکی از دلایل وجود فساد در پلیس بود و بعد از این تغییرات در پلیس، رشوه‌گیری بسیار کاهش پیدا کرد و این تاثیر بسیار مثبتی در ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری، امنیت کسب و کار و کاهش فساد اقتصادی داشت.
امروز بخش خصوصی چه جایگاهی در اقتصاد گرجستان دارد و نگاه دولت گرجستان به بخش خصوصی چگونه است؟
سرمایه‌گذاری در گرجستان بسیار آسان شده است. نظام بانکی بسیار پیشرفت کرده است. ثبت شرکت در گرجستان بسیار ساده است و به ارایه مدارک زیاد، احتیاجی نیست. قوانین مالیاتی هم خیلی ساده و آسان است. بنا بر گزارش‌های موسسات معتبر بین‌المللی، امروز گرجستان جزو ۱۰ کشوری است که بسیار از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی (چه داخلی و چه خارجی) حمایت می‌کند. این اقدامات زمینه خوبی ایجاد کرده که سرمایه‌گذاران در گرجستان سرمایه‌گذاری کنند و ما در جذب سرمایه خارجی موفق بوده‌ایم.
آیا دولت گرجستان ميان سرمایه‌گذار داخلی و سرمایه‌گذار خارجی تفاوتی قایل است؟
خیر، دولت هیچ تفاوتی قایل نیست. چه سرمایه‌گذار گرجی و چه خارجی. هر دو شرایط یکسان و مساوی دارند.
گرجستان در یک منطقه استراتژیک واقع شده است. گرجستان دروازه اروپا به منطقه قفقاز است. مجاورت با دریای سیاه، روسیه و ترکیه باعث شده گرجستان از نظر اقتصادی به کشوری مهم بدل شود. نگاه گرجستان به منطقه قفقاز و گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای چیست؟ تاکنون چه اقداماتی در این خصوص صورت گرفته است؟
ترکیه الان یکی از همکاران اقتصادی ماست. همین‌طور جمهوری آذربایجان و ارمنستان. همچنین ما ظرفیت‌های اقتصادی بزرگ و مهمی برای همکاری اقتصادی با اروپا داریم. لوله‌کشی نفت و گاز دریای خزر هم از خاک گرجستان عبور می‌کند.
الان یک پروژه ساخت راه‌آهن هم بین ترکیه و گرجستان وجود دارد که با انجام آن، راه‌آهن چین به اروپا متصل می‌شود. این اقدامات باعث گسترش روابط اقتصادی کشورهای منطقه می‌شود اما الان روابط اقتصادی و تجاری بین ایران و گرجستان خیلی بزرگ نیست. اگرچه به سمت رشد روابط رفته‌ایم اما در سال ۲۰۱۲ میزان مبادلات تجاری بین ما و ایران ۱۲۵ میلیون‌دلار بود. الان روابط تجاری ما با ترکیه ۵/ ۱ میلیارد دلار است. در حال حاضر ما و ایران در حال بررسی و بازاریابی هستیم تا ببینیم در چه زمینه‌هایی می‌توانیم همکاری داشته باشیم.
آیا گرجستان قصد پیوستن به سازمان اکو را دارد؟
خیر، قصد پیوستن به اکو را نداریم.
آیا سطح فعلی مناسبات اقتصادی بین ایران و گرجستان را مناسب ارزیابی می‌کنید؟ برای ارتقای این روابط چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
درخصوص روابط اقتصادی ایران و گرجستان باید در نظر گرفت که ایران الان تحریم شده است. به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 شرطی برای توسعه روابط اقتصادی ما در آینده است و این به توسعه روابط اقتصادی و تجاری ایران در منطقه کمک می‌کند.
قصد گرجستان این است که در آینده عضو ناتو و سایر نهادهای اروپایی شود و این یک هدف استراتژیک برای ماست و همه احزاب و جناح‌های سیاسی گرجستان بر سر این موضوع اتفاق‌نظر دارند. شما هم اهداف دیگری برای خودتان دارید. اگر امکان‌پذیر باشد که در این مسیر با هم همکاری کنیم که چه خوب!