ايران امروز

نشريه خبری سياسی الكترونيك

Iran Emrooz (iranian political online magazine)

iran-emrooz.net | Mon, 22.10.2012, 22:12
واکنش‌ها به درگذشت احمد قابل

اطلاعیه خانواده قابل درباره تشییع و ترحیم

بسم الله الرحمن الرحیم

«من المومنین رجال صدقوا ما عاهدو الله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و مابدلو تبدیلاً»

دانشمند فرزانه، مجتهد نو اندیش، پژوهشگر ژرف اندیش، منادی اسلام رحمت، مدافع حقوق ملت، آزاد مرد دلیر استاد احمد قابل به دیدار معبودش شتافت. با قلبی آکنده از غم و اندوه و دیدگانی اشکبار پیکر رنجورش را به سوی حرم رضوی (علیه السلام) و آرامگاهش تشییع خواهیم کرد. مراسم ساعت 8:30 صبح روز چهارشنبه 1391/8/3 در صحن آزادی با قرائت خطبه و نماز شروع و سپس در ورودی بهشت رضا تا مزارش تشییع خواهد شد.

همچنین مراسم ختم ایشان روز پنجشنبه صبح از ساعت 9 تا 11 و عصر از ساعت 14:30 تا 16:30 در مسجدالنبی واقع در خیابان کوهسنگی، و جمعه صبح از ساعت 9 تا 11 درحسینیه انصار الحسین واقع در خیابان امام خمینی، میدان ده دی برگزار میگردد.

از همه ی بستگان و علاقه مندان تقاضا داریم از آوردن تاج گل، پرده و تراکت خودداری نمایند و بنا به توصیه ی مادر و همسرِ ایشان، عزیزان در کلیه ی مراسم ها آرامش خود را حفظ کرده و به بهانه جویان میدان ندهند.

خانواده مرحوم قابل


پیام تسلیت شورای هماهنگی راه سبز
در پی درگذشت احمد قابل

شورای هماهنگی راه سبز امید در پیامی، فوت استاد برجسته آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفت.

در این بیانیه آمده است: “ همراهی فقیه آزادی‌خواه، زنده‌یاد احمد قابل، با اعتراض میلیون‌ها ایرانی برآشفته از نتایج انتخابات دروغین ۱۳۸۸، نارضایتی شدید او از خشونت‌های غیرانسانی و سرکوب خونین هم‌وطنان، و همدلی او با جنبش سبز، در تاریخ مبارزه‌ی مردم ایران برای دموکراسی، و در یاد و خاطره‌ی تمامی آزادی‌خواهان منصف و ملی، ثبت و ضبط خواهد ماند.”

متن کامل این نامه  بدین شرح است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن یَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا
از میان مومنان مردانى‏اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند برخى از آنان به شهادت رسیدند و برخى از آنها در همین انتظارند و هرگز عقیده خود را تبدیل نکردند.(سوره احزاب، آیه ۲۳)

استاد فاضل، جناب آقای احمد قابل، آزاده‌ی متقی، ایران‌دوست مومن، و دین پژوه نواندیش، پس از تحمل هفته‌ها درد و رنج ناشی از بیماری اوج گرفته، و سال‌ها صبوری در برابر مصائب گوناگون، ازجمله جراحت‌های مانده از حضور در دفاع مقدس، دار فانی را وداع گفت.
تلاش‌های انسانی آن عالم دینی برای تبیین شریعت عقلانی و تبلیغ دین رحمانی از چشم منصفان و آگاهان پنهان نبود. چنان‌که کوشش‌های وطن‌دوستانه‌اش در ستیز با خودکامگی و استبداد دینی برای تمامی آزادی‌خواهان ایران مشهور بود.
پاداش حقیقت‌طلبی و حق‌گویی این پژوهشگر وارسته و دلسوز ایرانیان و دغدغه‌دار منافع ملی اما، زندان بود و تبعید و تهدید و خشونت‌های گونه‌گون اعمال شده از سوی اقتدارگرایان.
استاد احمد قابل، به‌مثابه‌ی «فقیه»ی حقیقی در دین، برای دفاع از مکارم اخلاق و حقوق انسانی شهروندان ایران‌زمین، هراسی از هیچ‌کس و هیچ‌چیز به دل راه نداد و بی‌پروا، خودکامگی به‌نام دین و اقتدارگرایی و خشونت علیه ایرانیان را به نقد کشید. او همان مسیری را پی گرفت که استاد آزاده‌اش آیت‌الله منتظری.
همراهی فقیه آزادی‌خواه، زنده‌یاد احمد قابل، با اعتراض میلیون‌ها ایرانی برآشفته از نتایج انتخابات دروغین ۱۳۸۸، نارضایتی شدید او از خشونت‌های غیرانسانی و سرکوب خونین هم‌وطنان، و همدلی او با جنبش سبز، در تاریخ مبارزه‌ی مردم ایران برای دموکراسی، و در یاد و خاطره‌ی تمامی آزادی‌خواهان منصف و ملی، ثبت و ضبط خواهد ماند.
شورای هماهنگی راه سبز امید ضمن تقدیم صمیمانه‌ترین مراتب تسلیت و همدردی خود به خانواده‌ی محترم قابل، حامیان و همراهان جنبش سبز، و نیز مردم آگاه ایران، امیدوار است روش و منش آن فقیه آزاده و مسلمان وطن‌دوست، چونان مشعلی برای تمامی دغدغه‌داران آبادی و آزادی ایران، فروزان ماند و دیدگاه‌های گران‌قدر و انسانی آن دین‌پژوه دموکراسی‌خواه، مددرسان کوشندگان اجتماعی وطن‌دوست و جنبش سبز مردم ایران شود.

والعاقبه للمتقین
شورای هماهنگی راه سبز امید
اول آبان ۱۳۹۱

*****

پیام تسلیت جبهه مشارکت

جبهه مشارکت نیز  با صدور اطلاعیه ای درگذشت احمد قابل را به خانواده، و برادر او که از اعضای شورای مرکزی این حزب است، تسلیت گفت.
به گزارش تارنمای نوروز، متن این اطلاعیه به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم
انالله و انالیه راجعون
با تاسف و اندوه فراوان عالم ربانی استاد احمد قابل, جانباز جنگ تحمیلی, دین پژوه روشن ضمیر و از شاگردان برجسته فقیه عالیقدر مرحوم آیت الله العظمی منتظری به دیار باقی شتافت.

مرحوم قابل فقیهی بود که ضمن احاطه به علوم اسلامی و شناخت مقتضیات زمان، درد و تعهدی راستین و بدور از تظاهر به دین محمدی داشت و دغدغه همیشگی او زدودن زنگار تعصب و خرافات از دین رحمت و صلح بود.

تاسف بارتر آنکه این مرد خدا به دلیل حق خواهی و استبداد ستیزی در پی تحولات سیاسی و اجتماعی سال های اخیر چندین بار بازداشت و دچار حبس های ناروا شدد و در زندان دچار عارضه مغزی شد و متاسفانه بدلیل معالجه دیرهنگام، کسالت او به وخامت گرایید و نهایتا این انسان شریف، عالم و آزاده از خیل دوستداران و علاقمندانش جدا شد و به دیار ابدیت پرواز و به لقای حق پیوست.

جیهه مشارکت ایران اسلامی ضمن عرض تسلیت رحلت اندوهبار این عالم ربانی و متفکر نواندیش و سبز به جامعه اخلاقی و ترقی خواه و سبز کشور، خصوصا خانواده شریف، مبارز و خدوم “قابل” ، بویژه برادر مبارز و متعهدمان، حجت الاسلام هادی قابل عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت، همسر محترمه و فرزند شریف آن مرحوم، از خداوند متعال برای ایشان غفران و آمرزش واسعه و برای خانواده مکرم ایشان صبر و اجر آرزومند است.

جبهه مشارکت ایران اسلامی
1/8/1391


****

بیانیه کنشگران ملی - مذهبی خارج از کشور

دریغ که زود هنگام رفت …
کنشگران ملی- مذهبی خارج از کشور به مناسبت در گذشت مرحوم احمد قابل بیانیه ای صادر کردند. در این بیانیه ضمن تسلیت به خانواده و آشنایان و همفکران او آمده است: او در عمر نسبتا کوتاه خود راه درازی را طی کرد؛ از حوزه قم برآمد، اما رخت روحانی را برنتافت و آگاهانه آن را به کناری نهاد، با این حال در قلمرو دانش حوزوی و فقهی باقی ماند و راه بازاندیشی در برخی متون و منابع اسلامی (روایی- فقهی) را در پیش گرفت و در سالیان اخیر به نتایج مثبت و درخشانی به ویژه در حوزه پوشش زنان (حجاب) دست یافت و در بازاندیشی و اعلام نظردلیرانه در این حوزه پیشگام گردید.
متن کامل این بیانیه به گزارش سایت ملی – مذهبی چنین است :
به نام او که همه از اوییم و به سوی او باز می گردیم
درگذشت نا بهنگام عالم دینی وارسته، پژوهشگر دانشور، نویسنده متعهد و مبارز دلیر، زنده یاد “احمد قابل” موجب تأثر و تأسف گردید. بی گمان در میان برآمدگان از حوزه های علمیه معاصر، “احمد قابل” از نوادری بود که دینداری را با آگاهی ودانش، پژوهشگری را با تعهد اجتماعی، نواندیشی را با دلیری دراعلام نظر و مبارزه را با اخلاق و معنویت به گونه ای سازگار درآمیخته بود.
او در عمر نسبتا کوتاه خود راه درازی را طی کرد؛ از حوزه قم برآمد، اما رخت روحانی را برنتافت و آگاهانه آن را به کناری نهاد، با این حال در قلمرو دانش حوزوی و فقهی باقی ماند و راه بازاندیشی در برخی متون و منابع اسلامی (روایی- فقهی) را در پیش گرفت و در سالیان اخیر به نتایج مثبت و درخشانی به ویژه در حوزه پوشش زنان (حجاب) دست یافت و در بازاندیشی و اعلام نظردلیرانه در این حوزه پیشگام گردید.
گرچه احمد قابل از شاگردان زنده یاد آیت الله منتظری و تأثیر پذیرفته از مکتب فکری-فقهی وی بود، اما در تحقیق و واکاوی منابع، شجاعت اعلام نظر مستقل داشت و خردورزی و عقلانیت در روش شناسی و تحقیقات مذهبی او نقش مهمی داشت.
احمد قابل در کنار تحقیقات مستمر علمی خود، در عرصه مبارزات سیاسی و آزادی خواهانه اخیر مردم ایران حضوری مستقیم و فعال پیدا کرد. او از طریق نوشتن و گفتن و نامه نگاری های دلیرانه به عالی ترین مقام سیاسی و دینی کشور حضور خود را در جنبش سبز تثبیت کرد و این امر موجب بازداشت و زندانی شدنش گردید.
وی شجاعانه در بیدادگاه های حکومت از مواضع خود دفاع کرد و نقاب از چهره ریاکارانه استبداد دینی حاکم برگرفت. او همواره از موضع عمدتا دینی، گفتارها و رفتارهای ریاکارانه حاکمیت را نقد می کرد و به چالش می کشید.
احمد قابل از سرمایه های بازاندیشی اسلامی زمان ما بود و می توانست گام های مهم تری در این زمینه بردارد، اما دریغ که زودهنگام از میان ما رفت.
کنشگران ملی-مذهبی خارج از کشور این ضایعه را به خانواده محترم و معزز قابل و به ویژه برادر دلیر و همراه و همگام وی و نیز دوستان و هم فکران آن رادمرد صمیمانه تسلیت و تعزیت می گوید.

کنشگران ملی-مذهبی خارج از کشور
دوشنبه اول آبان ماه ۹۱

***

پیام تسلیت همسر و فرزندان مهدی کروبی به خانواده قابل

همسر و فرزندان مهدی کروبی در پی درگذشت احمد قابل پیام تسلیتی را منتشر کردند.

بنا به گزارش سحام، خانواده کرویی در این پیام از احمد قابل با عنوان “جانباز بی ادعا و اندیشمند ظلم ستیز” یاد کرده اند و این واقعه اسفناک را به مادر، همسر و فرزند این بزرگوار تسلیت گفته اند.

این شاگرد برجسته آیت الله منتظری از روز سه شنبه(۲۵ مهر ۱۳۹۱) در کما فرو رفته بود و ظهر امروز دوشنبه فوت نمود.

احمد قابل سال گذشته به دنبال تشخیص تومور مغزی از زندان به بیمارستان منتقل شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت. او اوایل تیر ماه سال جاری نیز بار دیگر برای در آوردن ترکش دوران دفاع مقدس تحت عمل دیگری قرار گرفت و اواخر تیر نیز بعد از عمل دشوار جراحی مغز دوران نقاهت، در بیمارستان میلاد تهران بستری شده بود.

بنا به گزارش سحام، متن کامل این پیام بدین شرح است:

إِنَّا للهِ وإِنّا إِلَیهِ رَاجِعُونَ
خبر درگذشت برادر مبارز، جانباز بی ادعا، اندیشمند ظلم ستیز و پژوهشگر نواندیش دینی، آقای احمد قابل موجب تاسف و تاثر بسیار گردید. این ضایعه را به خانواده محترم قابل بویژه والده گرانقدر، همسر و فرزند این عزیز، خواهران و برادران و نیز سایر بستگان آن مرحوم تسلیت عرض می نمائیم. از ایزد یکتا برای این عزیز رحمت و مغفرت و برای بازماندگان که این روزها در سوگ از دست دادن دومین عزیز خود هستند صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت می نماییم.

همسر و فرزندان مهدی کروبی
یکم آبانماه ۱۳۹۱

****

سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی:
خبر درگذشت احمد قابل، سختی ها را دوچندان می کند

متن پیام تسلیت سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی به نقل از سایت امروز به این شرح است:

انا لله و انا الیه راجعون
تسلیت در گذشت عالم آزاده احمد قابل

خبر در گذشت عالمی آزاده و مجتهدی آزاداندیش در روزگاری که بیش از پیش به بزرگان و آزادگان نیازمندیم، سختی ها را دوچندان می کند. احمد قابل، پژوهشگر و روشنگر دینی بی شک از بزرگترین سرمایه های ایران به حساب می آمد که نظرات و اندیشه های او هدایتگر آزادیخواهان و سیاستمداران دینی ما بوده است.

تربیت و پرورش در محضر مرجعی عظیم القدر همچون آیت الله منتظری و حرکت در مکتب آزاداندیشی و دین مداری که در نظریات و روشنگری های منتقدانه وی ظهور کرد، بی شک از بزرگترین نیازهای امروز جامعه دینی ماست. متاسفانه، عدم تحمل و آستانه تحمل پایین اقتدارگرایان حاکم و به بند کشیدن وی نشانه ی تاثیر و نفوذ بالای اندیشه های وی در جامعه دانشگاهی و دینی ماست. تحمل بیش از ۱۰۰ روز زندان انفرادی تاوانی بود که وی برای اندیشه ها و نظراتش پرداخت. امروز نیز پس از تحمل بیشترین سختی ها، فشارها و بیماری وی با رفتن خود، جایی دیگر در حرکت آزادیخواهانه دین مدارانه ایران خالی کرد.

سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، درگذشت احمد قابل پژوهشگر دینی و از شاگردان مرحوم آیت الله حسین‌علی منتظری را تسلیت گفته و خاطرنشان می کند که پایداری و مقاومت وی که همراه با نواندیشی و روشنگری بود بی تردید نام وی را در تاریخ جاودانه خواهد کرد و اجر آزادگی خود را نیز خواهد گرفت.

سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی
شاخه خارج کشور
اول آبان ۱۳۹۱

*****

پیام عبدالله نوری

إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ
“إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي‏ كُنْتُمْ تُوعَدُونَ”
“سوره ی مبارکه فصلت – 30”   
دانشمند مجاهد، فقید سعید مرحوم احمد قابل، پس از تحمل دورانی سراسر رنج و درد جانکاه، جان به جان آفرین تسلیم کرد و جسم مجروح و رنج دیده اش  برای همیشه از زجر مدام و اندوه بی پایان رهایی یافت.
مرحوم احمد قابل در طول عمر با برکت خویش، منشا برکات و خدمات و مجاهدت های علمی و فقهی ارزنده بود. ایمان و اراده سترگ او همواره پشتوانه حرکت، حق طلبی و مسئولیت شناسی قاطبه ی دوستانی بود که از شمع فروزان وجودش بهره ها می گرفتند.
برادر مجاهد ما تمامی ظرفیت فکری و عملی و ارادی خویش را بسان مفسری سختکوش و نستوه و پرامید، با پرهیز از هرگونه افراط و تفریط، در راه تقویت عنصر عقلانیت و عدالت و جهاد و اجتهاد بکار بست و بی هیچ واهمه ای، شجاعانه حقیقت را پاس داشت.
فقید سعید احمد قابل  در اخلاص، صداقت، صفای باطن، سختکوشی، مجاهدت علمی و زبان گویای حق طلبی، بیشترین شباهت ها را به استاد گرانقدر و ارجمندش، فقيه عاليقدر حضرت آیت الله العظمی منتظری رحمة الله عليه داشت و نزد او، جان همواره ارزان ترین غرامتی بود که در طبق اخلاص، در را ه پاسداری از حقیقت و عدالت بذل می کرد.
ایمان بلند و اراده خلل ناپذیر و جسارت کلامش، او را به شخصیتی نمونه و زبانزد تبدیل کرده بود. صلابت روح و استواری ایمان  و “سیره ابوذر گونه ” و “سعی سلمانی” او، از او نمادی وجیه و نامدار ساخته بود که آلایش دنیا در برابر تهذیب نفس اش صرفه ای نداشت.
عروج سیمای روحانی و فقدان غم انگیز و حزن آور آن عزیز قلب دوستداران را غرق در ماتم و اندوه نمود و ثلمه ای بود که به سادگی جبران نخواهد شد.
اینجانب رحلت ناباورانه و پرواز عارفانه فقید سعید آقای احمد قابل را به کلیه فرهیختگان و دوستان و بستگان، خصوصا مادر دلسوخته، همسر رنج دیده، فرزند عزیز، خواهران و برادران محترم  ایشان به ویژه برادر مجاهد و فاضل ایشان حجة الاسلام و المسلمين آقاي هادي قابل و برادر عزیز و ارجمند حجة الاسلام و المسلمین آقای سیدابوالفضل موسویان تسلیت می گویم و از خداوند تبارک و تعالی برای آن عزیز رحمت واسعه الهی و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت دارم.
یکم آبان ماه 1391
عبدالله نوری

**********

بیانیه اعضا و علاقمندان نهضت آزادی ایران در خارج از کشور

ندای آزادی: در پی درگذشت زنده یاد احمد قابل، اعضا و علاقمندان نهضت آزادی ایران در خارج از کشور بیانیه ای صادر نمودند.
متن این بیانیه بشرح زیر است:

إنا لله و انا إلیه راجعون
مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدیلاً

احمد قابل پژوهشگر و از زمره نواندیشان دینی بعد از یک دوره بیماری مزمن و طاقت فرسا به دیار باقی شتافت.

او از شاگردان برجسته فقیه فقید، زنده‌یاد آیت الله منتظری بود و عمر خود را به ارایه قرائتی عقلانی از اسلام و مبارزه در راه آزادی و تحقق حقوق و حاکمیت ملت ایران صرف کرد، و در این راه متحمل زندان‌ها و مرارتهای بسیاری شد،.

اعضا و علاقمندان نهضت آزادی ایران در خارج از کشور، این ضایعه را به خانواده و علاقمندان آن مرحوم تسلیت گفته و ضمن درخواست علو درجات برای آن مرحوم از درگاه باریتعالی، صبر و توکل برای خانواده آن عزیز و به ویژه برادر اندیشمندشان جناب آقای هادی قابل را آرزو می‌کنند.

اعضا و علاقمندان نهضت آزادی ایران در خارج از کشور
۱ آبان ۱۳۹۱

****

پیام تسلیت احمد منتظری

بسم الله الرحمن الرحیم
إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعونَ

دانشمند توانا و مجتهد شجاع حجه الاسلام والمسلمین آقای احمد قابل فرزند برومند مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد قابل به ملکوت اعلی پیوست.

قابل عزیز و بزرگوار ما همیشه و در همه حال به وظیفه انسانی اسلامی خویش عمل نمود. زمانی در جبهه های جنگ دلاورانه به دفاع از وطن پرداخت و زمانی در جبهه تعلیم و تعلّم و تحقیق کوشش فراوان کرد و همچون استاد خویش آیت الله العظمی منتظری هیچگاه در جبهه امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت و ارشاد کوتاهی نکرد و آسایش و آرامش خود و خانواده محترم و صبور خویش را بر سر این راه نهاد.

امّا با کمال تأسف قدر او را نشناختند و به جای تکریم، وی را از حقوق اوّلیه انسانی محروم ساختند و تا آخرین زمان سلامتی و کارایی در زندان نگاه داشتند.

اینک او به معبود خویش پیوسته است و زندانبانان با هر نفس خود یک گام به مرگ نزدیک تر می شوند.

آن زمان دیر نیست که ظالم و مظلوم در دادگاه عدل الهی محاسبه گردند: «يَوْمَ لا يَنفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ».

زندانیان سیاسی از نظر شرع مبین اسلام و قانون اساسی ایران بی گناهند و نگهداری بی گناه در زندان حتّی برای یک ساعت ظلم است و به نصّ صریح قرآن کریم عذرخواهی آنان در روز قیامت پذیرفته نیست.

امیدوارم زندانبانان او از این فاجعه درس بگیرند و حال که فرصت عذرخواهی و جبران مظالم را در مورد این عزیز مظلوم و راحل از دست دادند در مورد دیگران درک کنند و حقوق از دست رفته زندانیان سیاسی و محصورین و آسیب دیدگان از نابسامانی ها را جبران نمایند.

اینجانب این مصیبت بزرگ را به خانواده محترم و همسر فداکار ایشان و مادر داغدار و صبورش و برادر بزرگوارش حضرت حجه الاسلام والمسلمین هادی قابل و دیگر بستگان و دوستان تسلیت عرض نموده و برای آن مرحوم غفران الهی و حشر با اولیای کرام را آرزو می کنم. والسّلام علی عباد الله الصالحین و رحمه الله و برکاته.

بیت مرحوم آیت الله العظمی منتظری
احمد منتظری
1/8/1391

*****

پیام تسلیت گروه دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال

بامدادخبر – گروه دانشجویان و دانش آموختگان لیبرال دانشگاه‌های ایران (ILSG) در پیامی درگذشت «احمد قابل» پژوهشگر و نواندیش دینی را تسلیت گفته است.

متن پیام گروه دانشجویان و دانش آموختگان لیبرال که به دست بامدادخبر رسیده، به شرح زیر است:

در کمال تاسف مطلع شدیم که پژوهشگر و نواندیش دینی جناب آقای احمد قابل دار فانی را وداع گفته‌اند. ایشان در دوران حیات خود پیوسته در جّد و جهد برای اصلاح تفکر دینی و مبارزه با استبداد مذهبی حاکم بر ایران بودند و همین ویژگی‌ها از ایشان چهره‌ای برجسته و آزادیخواه ساخته بود. امید است میراث نیکوی ایشان که‌‌ همان تلاش برای سازگاری مذهب با مبانی دنیای مدرن است، در میان دیگر عالمان مسلمان نیز رواج یافته و تداوم یابد. گروه دانشجویان و دانش آموختگان لیبرال ایران، درگذشت وی را به خانواده‌ی ایشان تسلیت گفته و برای آن‌ها صبر و بردباری آرزو دارد.