ايران امروز

۸۰۰ نفر در زندان‌های ۱۰۰نفره

شرق: وضعیت رفاهی زندان‌ها مناسب نیست. برخی از نمایندگان مجلس معتقدند که زندان‌ها چند برابر ظرفیت، زندانی در خود جا داده‌اند. یکی از اعضای کمیسیون قضایی مجلس می‌گوید: ساختمان بعضی از زندان‌ها قابل استفاده نیست و امکان بیماری زندانیان در وضعیت نامناسب بهداشتی زندان‌ها بالاست.

چندی پیش بود که یونس موسوی، نماینده فیروزآباد در مجلس گفت: تعداد زندانیان در برخی زندان‌ها آنقدر زیاد است که تا روی پله‌ها می‌خوابند. وقتی او در صحن علنی مجلس گفت که بودجه سازمان زندان‌ها کفاف لباس و غذای زندانیان را هم نمی‌دهد و آنقدر در زندان‌ها مشکل هست که بعضا به هر دو نفر یک پتو می‌رسد، مهدی کوچک‌زاده نماینده اصولگرای مجلس به سخنان او اعتراض کرد و گفت: اگر شما یک زندان را دیده‌اید، من از زندان‌های زیادی بازدید کرده‌ام و این‌گونه نیست که در زندان‌های ما به هر دو زندانی یک پتو برسد. چرا شأن نظام را کاهش می‌دهید؟

اما سخنان رییس سازمان زندان‌ها اظهارات موسوی را تایید می‌کند. او پیش از این گفته بود که ظرفیت اسمی زندان‌های کشور ۵۵ هزار نفر است اما بیش از ۲۲۰ هزار نفر زندانی داریم.

او همچنین گفته بود: در دوره مسوولیت یک سال و نیمه بنده در سازمان زندان‌ها ۵۵ هزار نفر به آمار زندانیان اضافه شده و این در حالی است که حتی ۵۵ متر هم به فضای زندان‌ها اضافه نشده است.

یوسفیان، عضو کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی درباره بازدید نمایندگان از زندان‌ها و نتیجه پیگیری‌ها در این‌باره، به «شرق» می‌گوید: فکر می‌کنم نیازی به بازدید نباشد؛ زیرا آمار‌ها نشان‌دهنده وضعیت زندان‌هاست. فضای موجود تکافوی این تعداد زندانی را نمی‌دهد. الان چهار برابر ظرفیت موجود، زندانی داریم و در بعضی جا‌ها تا هشت برابر هم رسیده است؛ یعنی زندانی که ظرفیت صد زندانی را دارد، هشتصد زندانی را در خود جا داده است؛ این وضعیت را می‌توان در برخی شهرستان‌ها نیز مشاهده کرد.

او می‌گوید که نیازمند فضای جدید برای زندان‌ها هستیم اما در عین حال می‌پرسد: آیا با متحول شدن قوانین در جهان، نیاز هست که این همه زندانی داشته باشیم؟ در اینکه نیاز به توسعه زندان‌ها وجود دارد شکی نیست اما قوانین ما طوری است که اگر ۱۰ برابر زندان بسازیم، باز هم زندان‌ها پر است. از این رو باید مجازات‌های جایگزین را در نظر بگیریم.

یوسفیان به قوانین سایر کشور‌ها اشاره می‌کند: الان دنیا می‌رود به سمت مجازات‌های جایگزین زندان مثل جزای نقدی و سلب آزادی از طریقی جز زندان، مثل تبعید و غیره. قوه قضاییه، قوه‌ای فهمیده است و می‌تواند این موضوع را بررسی کند. مجازات‌ها البته باید با توجه به شرایط شخص هم باشد چرا که برای برخی حبس راحت‌تر از پرداخت جریمه نقدی است.

این نماینده مجلس تصریح کرد: در رابطه با وضعیت زندان‌ها یک نظر این است که زندان، هتل نیست و اگر قرار باشد مثل بیرون باشد چرا اسمش زندان است، اما یک نظر هم می‌گوید در زندان صرفا بحث، سلب آزادی است که با وجود همه امکانات، آزادی خارج از زندان وجود ندارد.

به گفته یوسفیان، همه قرارهایی که ظهر پنجشنبه صادر می‌شود، به بازداشت ختم می‌شود چرا که همه اداره‌ها و بانک‌ها برای سپردن سند و کارهای اداری بسته هستند اما همین قرار اگر چهارشنبه صادر شود منجر به بازداشت نمی‌شود.

او می‌گوید که برخی از زندان‌ها حتی ساختمانشان هم قابل استفاده نیست و بیش از حد قدیمی هستند. سیستم بهداشتی برخی زندان‌ها قابل استفاده نیست و امکان بیماری زندانیان در شرایط نامناسب بهداشتی زندان وجود دارد. عضو کمیسیون قضایی مجلس تاکید می‌کند: ما در رابطه با ملاقات و مرخصی از زندان، آیین‌نامه داریم. ملاقات و مرخصی حق زندانی است. البته گاهی یک ملاقات متهم منجر به اخلال در پرونده و فرار متهمی دیگر می‌شود یا با توجه به امکان تبانی یا فرار زندانی، نباید به او مرخصی داده شود. اما مرخصی حق مسلم هر زندانی است و هر زندانی حق دارد از آن استفاده کند. قبلا مرخصی در قانون نیامده بود و چیزی تحت عنوان خروج از زندان برای موارد خاص وجود داشت اما الان به صراحت مرخصی به عنوان حق زندانی در قانون آمده است.

پیش از این برخی از نمایندگان شورای شهر تهران نیز خواستار پاسخگویی رییس سازمان زندان‌ها در مورد گزارش‌های خانواده زندانیان از وضعیت نامناسب زندان‌ها شده بودند. برخی گزارش‌ها از نبود آب گرم در بعضی زندان‌ها برای استحمام و مشکلات دیگر حکایت می‌کند. در حال حاضر بیشترین زندانیان کشور مربوط به جرایم مواد مخدر، سرقت و ایراد ضرب و جرح است و زندانیان جرایم مهریه، نفقه و محکومیت‌های مالی غیرکیفری در زندان‌های کشور حدود ۱۰ هزار نفر هستند. در حال حاضر ۱۹۰ زندان در کشور داریم و حدود ۴۶ درصد زندانیان کشور مربوط به جرایم مواد مخدر هستند و همچنین، بیش از سه ‌درصد زندانیان کشور را زنان تشکیل می‌دهند.

حقوق زندانیان در سازمان ملل

در بخشی از کنوانسیون حقوق زندانیان مصوب سازمان ملل متحد آمده است که خوابگاه‌های زندان باید مجهز به تمامی تجهیزات بهداشتی و درمانی، با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و آب و هوایی، دارای امکانات تهویه هوا، گرم‌کننده و خنک کننده، حداقل فضای طبقات و روشنایی و نور کافی باشند. همچنین تاسیسات بهداشتی کافی و متناسب با نیازهای طبیعی هر زندانی باشد و به‌گونه‌ای پاکیزه و مطلوب به آن‌ها ارایه شود. پنجره‌های زندان نیز باید به اندازه کافی بزرگ و به‌گونه‌ای باشد که زندانی بتواند با نور طبیعی کار یا مطالعه کند.

یکی از شاخص‌های توسعه حقوق بشر در اروپا بررسی وضعیت زندانیان است. در برخی کشورهای اروپایی زندانی نه به عنوان یک «شهروند» در یک محیط خاص در نظر گرفته می‌شود بلکه استانداردهای مربوط به رعایت بهداشت عمومی شامل حال زندانیان هم می‌شود و حتی مسایل مربوط به بیمه همگانی و تامین اجتماعی به زندانیان نیز تعمیم داده شده است.