ايران امروز

تحولى تازه در برخورد جهان با رژيم‌هاى ديکتاتوری

اتحاديه عرب در نشست فوق‌العاده خود که بدون حضور نماينده ليبى برگزار شد، با ايجاد منطقه پرواز ممنوع بر آسمان لیبی موافقت کرد و شوراى ملى مخالفان در اين کشور را به رسمیت شناخت.

ديپلماسى ايرانى: تا امروز اين پرسش وجود داشت که جهان از چه موضعى با بحران انسانى و سياسى در ليبى مواجه مى شود و از چه راهکارهايى براى حذف ديکتاتور ليبى از عرصه سياست و حوزه بين الملل استفاده مى کند. هنوز هيچ اثرى از دخالت نظامى در اين کشور يا حمايت مستقيم و بى واسطه از انقلابيون ديده نمى شود اما تصميمات ديروز اتحاديه عرب که با هماهنگى اتحاديه اروپا و هم راستايى با غرب اتخاذ شد نشان داد که گام هاى تدريجى براى کنارگذاشتن حاکميت فعلى ليبى از محيط بين الملل و محيط داخلى به نقطه پايانى نزديک مى‌شود.

ديروز در نشست فوق‌العاده اتحاديه عرب که بدون حضور نماينده ليبى برگزار شد، مساله ايجاد منطقه پرواز ممنوع و به رسميت شناختن شوراى ملى مخالفان در اين کشور بررسى شد و مورد حمايت قرار گرفت. بيانيه پايانى اين نشست فوق العاده نيز حاکى از آن بود که کار ليبى از منظر اتحاديه عرب، اتحاديه اروپا، سازمان کنفرانس اسلامى و مجموع نهادهاى منطقه‌اى و فرامنطقه‌اى تمام است و انفعال دولت‌هاى سوريه و سودان و الجزاير نيز در اين قضيه خنثى و بى‌تاثير خواهد بود.

دو موضوع ايجاد منطقه پرواز ممنوع و به رسميت شناختن دولت انتقالى مخالفان به رياست مصطفى عبدالجليل وزير دادگسترى سابق ليبى، اهم مسائل مورد بحث در اتحاديه عرب را تشکيل مى داد که در صورت اجراى فورى، حکومت قذافى را در تنگنايى دشوار قرار مى دهد و ديگر حاکمان مستبد را نيز بر تخت هايشان به لرزه مى اندازد.

به رسميت شناختن دولت انتقالى مخالفان به معناى از کف رفتن مشروعيت همه جانبه حکومت قذافى و لزوم کناره گيرى او در اسرع وقت است؛ چه اگر او همچنان به سرکوب و حمله به مخالفان ادامه دهد، پرونده خود را سنگين تر خواهد کرد و برخوردهاى قانونى و قضايى با وى شدت عمل بيشترى خواهد داشت.

چنين اجماعى پيشتر مى‌توانست در قبال لوران باگبو رئيس جمهورى خودخوانده ساحل عاج نيز پديد بيايد اما بحران در ساحل عاج و اختلاف بر سر نتيجه و تقلب انتخاباتى در اين کشور، مساله را در قواره قاره اى نگه داشت و کشمکش ها ميان باگبو و واتارا را به فاجعه اى بين المللى تبديل نکرد. شايد تداوم منازعات داخلى در اين کشور و سوق داده شدن اختلافات به سمت جنگ داخلى، مى توانست پيش از ليبى به حضور نيروهاى خارجى در ساحل عاج يا شکل گيرى اجماعى جهانى در مقابل باگبو بينجامد. البته بحران در ساحل عاج همچنان پابرجاست و بسيارى از دولت هاى آفريقايى و غربى اعلام کرده اند که رئيس جمهور خودخوانده اين کشور را به عنوان رئيس جمهور نمى شناسند.

اگرچه سلب مشروعيت از معمر قذافى پيش از اينها و حتى پيش از نشست فوق العاده اتحاديه عرب مبرز و محرز بود اما اعلام رسمى به رسميت شناختن دولت انتقالى يا همان شوراى ملى مخالفان ليبى از سوى جامعه عرب و حمايت امريکا و اروپا از اين تصميم، پيروزى بزرگى براى مردم ليبى به حساب مى آيد.

با موافقت اين اتحاديه و کشورهاى عضو شوراى همکارى خليج فارس از دو تصميم "ايجاد منطقه پرواز ممنوع" و "عدم مشروعيت نظام قذافى"، نقشى تازه از سازمان‌ها و نهادهاى منطقه‌اى و بين‌المللى به منصه ظهور رسيده است. نهادهاى منطقه‌اى جدا از زمينه هاى تعامل و همکارى در حوزه هاى امنيتى و اقتصادى، حالا قدرت خود را در حذف رژيم هاى نامشروع و نامطلوب نشان داده‌اند و فصلى تازه را در حيات خود رقم زده‌اند.

اکنون منطقه منتظر است تا سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه‌اى، تصميمات مورد توافق همسايه ها را به اجرا درآورد و در نخستين گام منطقه پرواز ممنوع را در ليبى ايجاد کند. اگرچه مصر و تونس هنوز داراى ساختارهاى کامل و تازه اى نيستند و از وخامت اوضاع و دخالت عوامل بيرونى در ليبى هراس دارند اما هرگونه تصميم ضرورى در اين باره را منطبق با منافع عمومى منطقه عنوان کرده اند.

در اين ميان موضع کشورهايى چون سوريه و سودان و الجزاير که خود بيم وقوع حوادثى مشابه را در سر دارند و از عرف و معمول شدن تصميم سازى هاى بين المللى در قبال بحران هاى داخلى استقبال نمى کنند، موافق دخالت نظامى غرب در ليبى نيستند و آن را بدعتى غربى و مخالف منافع منطقه مى دانند.

ديروز "يوسف احمد" سفير سوريه در قاهره و نماينده دائم اين کشور در اتحاديه عرب در گفتگو با الشرق الاوسط موضع دولتش را در نشست فوق‌العاده اتحاديه عرب در مورد ليبى فاش نکرد اما گفت سوريه با هرگونه دخالت در امور داخلى همه کشورهاى عربى مخالف است.

در مقابل بيشتر اعضا به اهميت و ضرورت ايجاد منطقه پرواز ممنوع و حمايت از خواسته‌هاى مردم ليبى تاکيد کردند و از شوراى امنيت خواستند به مسئوليت‌هاى خود در قبال ليبى عمل کند و هرچه زودتر مانع پرواز هواپيماهاى نظامى ليبى در آسمان اين کشور شود.

اتحاديه عرب تاکيد کرد که دولت ليبى مشروعيت خود را از دست داده است. اين مهم‌ترين پيام و کاراترين تصميم براى حذف ديکتاتورى قذافى از محيط سياست و آخرين هشدار به او در صورت ادامه حکومت و کشتار مخالفان در ليبى است. وزيران خارجه کشورهاى عربى، شوراى ملى انتقالى مخالفان را به رسميت شناختند و اين مسئله سرآغاز تغييرات سياسى جديد در ليبى و منطقه خواهد بود؛ حتى اگر قذافى ديوانه وار به تاخت و تاز خود به سمت انقلابيون ادامه دهد و وقعى به تصميم هاى بين المللى نگذارد.

تصميم‌هاى اتحاديه عرب و هماهنگى سويه‌هاى آن با سازمان ملل و اتحاديه اروپا، نشان دهنده تحولى تازه در نظام تصميم سازى بين المللى، دخالت در امور رژيم هاى ديکتاتورى و احترام به جنبش‌هاى مردمى به حساب مى‌آيد. کم کم اتحاديه‌ها و مجامع منطقه‌اى و جهانى شکل و ساختار تازه‌اى به خود مى‌گيرند و وظايف و چارچوب هاى وسيع‌ترى براى خود تعريف مى‌کنند. تغييرات اخير خاورميانه و شمال آفريقا زمينه ساز تحرک و تغيير در نهادهاى بين‌المللى و منطقه‌اى شد و قدرت و حياتى تازه به آنها بخشيد. آنچه قابل پيش بينى نيست، ظرفيت هاى همچنان نهفته اى است که مى‌تواند در آينده نزديک و با دستمايه قرار دادن تهديدها و تحولاتى ديگر در منطقه، خود را به ظهور برساند.