ايران امروز

زلـزله در سرزمین فراعنه

کلمه- جاوید قربان اوغلی: سونامی تونس پس از سرنگون کردن نظام زین العابدین بن علی به مصر رسیده و این کشور در آستانه تحولی بنیادین قرار گرفته است.

بگزارش خبرگزاریها حسنی مبارک محمد حسین طنطاوی وزیر دفاع خود را به واشنگتن اعزام کرده است تا اوباما و دیگر زعمای قوی‌ترین حامی خود را از وضعیتی خطرناکی که بر این کشور حاکم است مطلع نماید. واکنش کشورهای بزرگ در قبال تحولات مصر نمایانگر سردرگمی آنان است.

مقامات انگلیس بصراحت اعلام کرده اند که وضع در این کشور تاسف بار است و در حال حاضرقادر به ارائه راه حلی که متضمن خروج مبارک از این مخمصه باشد، نیستند. باراک اوباما گزارش تحولات مصر را لحظه به لحظه دنبال می کند وهیلاری کلینتون که دو روز قبل از اطمینان آمریکا از استحکام رژیم مبارک و توانایی او در کنترل اوضاع سخن گفته بود امروز از مبارک خواست «اصلاحات جدی و فوری» را اجرا نماید.

مبارک در تمام کشور حکومت نظامی اعلام کرده و با اعزام ارتش به خیابانها در تلاش برای کنترل اوضاع است ولی مردم بدون توجه به حکومت نظامی در خیابانهای شهرهای مختلف حضور دارند. مقر حزب حاکم به تصرف نیروهای مردمی در آمده و بر اساس برخی گزارشات تعدادی از نیروهای امنیتی به مردم پیوسته و اسلحه های خود را تسلیم کرده‌اند.

در تحلیل سونامی تونس و تاثیر آن بر جهان عرب و بخصوص پیش بینی اوضاع و آینده خیزش مردم مصرباید موارد ذیل را در نظر داشت.

۱) با اطمینان می توان گفت که حتی قویترین حامیان بن علی علیرغم آگاهی از فساد حاکم بر حکومت زین العابدین بن علی، پیش بینی قیام مردم، فرار بن علی و پیروزی قیام در این مدت زمان اندک را نمی کردند. به سخن دیگر سونامی تونس همه را غافلگیر کرد. همه چیز در کمتر از یک ماه تمام شد. فاصله جرقه این قیام- خود سوزی محمد بوعزیز در ۱۷ دسامبر - تا فرار بن علی در ۱۴ ژانویه حکومت تونس و حامیان او در خارج را غافلگیر کرد. ولی مهمتر از تحول سیاسی در تونس - که ممکن است برای غرب قابل هضم باشد- تاثیرات بسیار سریع تحولات تونس بر دیگر کشورهای عربی است.

۲) بلحاظ جغرافیای سیاسی تونس نزدیکترین کشور شمال آفریقا- بلحاظ جغرافیایی و فرهنگی - به اروپاست و لذا سیاست در این کشور بیشتر به شمال مدیترانه پیوند خورده است در حالیکه مصر امتداد جهان عرب و قلب خاورمیانه و متحد استراتژیک غرب و بخصوص آمریکاست. تحولات تونس حتی در صورت تغییر ساختارها غرب را دچار بحران استراتژی نمی کند در حالیکه تحول در مصر-در صورتیکه خارج از کنترل و مدیریت غربیها باشد قلب استراتژی آنان را نشانه خواهد رفت. بنا براین هر تحول بینادین در مصر که ساختارهای حکومت را دگرگون کند تاثیرات غیر قابل انکاری بربحران خاورمیانه و منازعه اعراب و اسراُئیل که قلب سیاست آمریکا در منطقه است خواهد گذاشت. مصر با ۸۰ میلیون جمعیت و برخوردار از بزرگترین و نیرومندترین ارتش جهان عرب است لذا هر گونه تغییر در حاکمیت سیاسی این کشور می تواند همه معادلات منطقه منجمله نزاع دیر پای اعراب و اسراییل را تغییر دهد.مصر در سال ۱۹۷۸ با امضاء موافقتنامه کمپ دیوید و صلح با اسراییل عملا خود را از منازعه خاورمیانه کنار کشید.بر اساس همین موافقتنامه است که آمریکا سالیانه۳/۱ میلیارد دلار به این کشور کمک نظامی می کند.

۳) غربیها در کوران حوادث تونس و پس از فرار بن علی سه کار را در دستور کار قرار دادند.

* مدیریت بحران وتحولات تونس که هم اکنون در جریان است.

* برنامه ریزی برای مواجهه با عوارض و پیامدهای این سونامی در کشورهای دیگر عربی.

* کنترل و مدیریت این سونامی در کشورهایی که برای غرب خط قرمز است.

تلاش غرب به رهبری آمریکا برای مدیریت بحران مصر در همین راستا قابل تفسیر است. اینکه در این کار موفق شوند یا خیر به چند عامل بستگی دارد که حسنی مبارک در راس این عوامل قرار دارد.

۴) تردید نباید کرد که سمت و سوی تحولات مصر هر چه باشد در آینده نزدیک –و شاید کمتر از چند روز - سرنوشت حسنی مبارک همان سرنوشت شاه ایران –خروج ظاهرا داوطلبانه و بزعم خود آبرو مندانه -و یا زین العابدین بن علی –فرار از کشور- خواهد بود.

به نظر می رسد غرب هم آماده است مبارک را قربانی کند تا شاید بتواند بحران مصر و بخصوص آینده تحولات را در اختیار داشته باشد. چون هم تاریخ مصرف مبارک پایان یافته و هم وجود او عامل اصلی قیام مردم و پیوند همه جناحها و احزاب برای خلاصی از حاکمان فاسد کنونی است.

نگرانی غرب از توانایی ارتش و نیروهای امنیتی در کنترل اوضاع پس از مبارک است. مشکل کنونی قیام مردم در مصر مساله رهبری است. احزاب سیاسی در دوره حکومت ۳۰ ساله مبارک تار و مار شده‌اند. اخوان المسلمین بعنوان بزرگترین تشکیلات سیاسی با گرایش دینی از مقبولیت فراگیر برخوردار نیست مضافا اینکه مشی محافظه کارانه این حزب در آغازین روزهای قیام علامت سوال بزرگی را پیش روی قدیمترین تشکیلات سیاسی این کشور قرار داد.

البرادعی با بازگشت به کشور وحضور در میان تظاهر کنندگان در روز خشم و شرکت در نماز جمعه خود را در قامت رهبر سیاسی نهضت نمایان ساخته است. با توجه به سابقه بین المللی البرادعی بعنوان مدیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای، رویارویی و مخالفت سیاسی با حسنی مبارک، وجاهتش در بین برخی نخبگان ملی و سکولار و بخصوص اطمینان نسبی غرب به او می تواند آینده ای را برای در آینده سیاسی مصر متصور شد.