ايران امروز

نشريه خبری سياسی الكترونيك

Iran Emrooz (iranian political online magazine)

iran-emrooz.net | Wed, 10.11.2010, 12:08
آئین‌نامه دولت برای ساماندهی رسانه‌های دیجیتال

دویچه وله: هیات دولت اوایل آبان ماه سال جاری «آیین‌نامه توسعه رسانه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال» را ابلاغ کرد که بر اساس آن همه رسانه‌های دیجیتال پیش از آغاز فعالیت خود باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقاضای مجوز کنند.

با اجرای آیین‌نامه ۲۴ ماده‌ای جدید که «ایجاد و فعالیت هر واحد فرهنگی دیجیتال و انتشار هر رسانه دیجیتال» را منوط به «اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» کرده، حتی کسانی که قصد «انجام فعالیت‌های تبلیغاتی، روابط عمومی و معرفی کالا یا خدمات برای فروش از قبیل مشاوره، تهیه و انتشار محتوای تبلیغاتی» دارند نیز باید پیش از هر چیز مجوز فعالیت خود را از وزارت ارشاد دریافت کنند.

در متن این نامه به صراحت تاکید شده است که «هرگونه فعالیت تجاری در زمینه تولید، تکثیر، توزیع و عرضه کالای شامل آثار دیداری و شنیداری به هر طریق، از قبیل حامل‌های دیجیتال یا شبکه داده» منوط به اخذ مجوز از وزارت ارشاد است.

این آیین‌نامه توسط وزارت ارشاد و با استناد به اصل ۱۳۸ قانون اساسی ارائه شده است. به این ترتیب همه‌رسانه‌های دیجیتال موظف شده‌اند تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه از وزارت ارشاد مجوز دریافت کنند. رسانه‌هایی که اقدام به اخذ مجوز نکنند تعطیل شده و تحت پیگیرد قرار خواهند گرفت.

این آیین‌نامه باید ضمن ابلاغ برای اجرا، به اطلاع علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی برسد «تا در صورتی که آنها را بر خلاف قوانین بیابد، با ذکر دلیل برای تجدید نظر به هیات وزیران بفرستند.»

هدف: نشر «برخط» و رسانه «برخط»

در متن این آیین‌نامه به جای واژه‌ی «آنلاین» از معادل فارسی «برخط» استفاده شده است. رسانه‌های «برخط» این‌‌گونه تعریف شده‌اند: «هر سامانه‌ای که امکان قراردادن محتوای دیجیتال در معرض دسترس عموم یا بیش از یک‌هزار مخاطب مشخص یا نامشخص از طریق بستر شبکه نظیر شبکه گسترده جهانی، شبکه‌های محلی، شبکه‌های مبتنی بر فناوری بلوتوث، شبکه‌های تلفن ثابت و همراه را فراهم می‌آورد.»

دولت هم‌چنین رسانه‌های کاربر ساخته، اعم از شبکه‌های اجتماعی و سایر رسانه‌های نوین را در این آیین‌نامه «رسانه‌های کاربر محور» خوانده و در تعریف آن گفته است: «رسانه برخطی که بستر قراردادن محتوای دیجیتال در معرض دسترسی عموم یا بیش از یک‌هزار مخاطب مشخص و همچنین تعامل و تشکیل گروه‌ها و شبکه‌های مجازی را برای کاربران فراهم آورد.»

تبصره ۲ ماده ۴ این آیین‌نامه می‌گوید: «تولید، تکثیر، توزیع و عرضه کالاهای شامل آثار دیداری و شنیداری از طریق سامانه‌های برخط، اعم از آن که کالا، به صورت برخط بارگیری گردد یا پس از سفارش متقاضی، به وسیله پست، پیک یا سایر روش‌ها برای وی ارسال گردد» بدون اخذ مجوز از وزارت ارشاد ممنوع است. منظور از «بارگیری» همان دانلود فایل‌ها در اینترنت است.

انحصارطلبی در دهکده جهانی

فعالیت نظارت‌گریز رسانه‌های نوین در جهان مجازی، در سال‌های اخیر مقامات جمهوری اسلامی را به تکاپو انداخته تا با مجموعه‌ای از اقدامات سلبی و ایجابی، راه فعالیت آزادانه آنها را سد کنند. به‌رغم فیلترینگ گسترده وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها، تلاش‌هایی نظیر تصویب «آیین‌نامه توسعه رسانه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی دیجیتال» نیز صورت می‌گیرد تا همه فعالیت‌های احتمالی در اینترنت از فیلتر نظارت دولتی بگذرد و عرصه بر فعالان مستقل و یا مخالف رسانه‌‌ای، تنگ‌تر از گذشته شود.

در مقابل، دولت به شیوه‌های گوناگون از حامیان خود حمایت و به گسترش فعالیت آنان کمک می‌کند. به‌عنوان مثال در ماده ۱۴ این آیین‌نامه، دولت همه دستگاه‌های اجرایی را مکلف کرده که از «تهیه و انتشار محتوای فرهنگی دیجیتال مربوط به حوزه وظایف قانونی خود که مروج فرهنگ اسلامی ـ ایرانی است» حمایت کنند. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور، منابع لازم برای اعطای تسهیلات حمایتی را تامین خواهد کرد.

اولویت‌ها و سازوکارهای انتخاب محتوای فرهنگی مورد حمایت، توسط کارگروهی انجام می‌شود که نمایندگان ۵ وزارت‌خانه و نیز سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه قم و موسسه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در آن حضور خواهند داشت.

تصویب این آیین‌نامه دومین اقدام دولت احمدی‌نژاد برای ساماندهی محتوا در فضای مجازی است. پیش از این نیز در سال ۱۳۸۵، دولت نهم آیین‌نامه‌ای با عنوان «ساماندهی فعالیت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و سایت‌های ایرانی» را به تصویب رسانده بود که بر اساس آن دارندگان سایت‌های ایرانی موظف شده بودند آدرس وبلاگ و مشخصات شخصی خود را در مراکز دولتی ثبت کنند. با شروع این طرح در دی ماه ۱۳۸۵ وبلاگ‌نویسان ایرانی کمپینی تبلیغاتی با عنوان "من وبلاگم را ثبت نمی‌کنم" راه‌اندازی کردند. این کمپین با استقبال گسترده وبلاگ‌نویسان و کاربران آنلاین مواجه شد و در عمل «طرح ساماندهی» بی‌‌نتیجه ماند.