ايران امروز

نظرات موسوی درباره مسائل قومی و دینی

«نوروز» به مناسبت دوم اسفند، روز جهانی زبان مادری مرور می‌کند:
اصول فراموش شده قانون اساسی درباره حقوق اقلیت های نژادی و زبانی
نگاهی اجمالی به موضوع رفع تبعیض های نژادی، زبانی و مذهبی در برنامه های و سخنرانی های مهندس موسوی


در روزهای پیش و در آستانه دوم اسفند، ۲۱ فوریه، روز جهانی زبان مادری، مباحثی پیرامون لزوم حمایت جنبش سبز و سران آن از حقوق اساسی و انسانی اقوام ایرانی و اجرای اصول اجرایی نشده ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی مبنی بر حق تحصیل و تحریر به زبان های محلی (ترکی، کردی، لری، عربی و …) در سطح جامعه مطرح می شود.

با توجه به تاکید دائمی جنبش سبز به رعایت حقوق بشر و حقوق شهروندی از جانب حاکمیت، رفع هرگونه تبعیض جنسیتی، نژادی و مذهبی و لزوم اجرای اصول فراموش شده قانون اساسی؛ در این گزارش، متن اصول ۹ ، ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی که جزوی از اصول نادیده گرفته شده توسط حاکمیت در ارتباط با حقوق اقوام هستند، را بررسی و اشاره ای خواهد شد به تاکیدات مهندس میرحسین موسوی بر رفع تبعیض های نژادی، زبانی و مذهبی در برنامه ها و سخنرانی های ایشان.

اصل نهم قانون اساسی:

در جمهوری اسلامی ایران، آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت اراضی کشور از یکدیگر تفکیک ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه دولت و آحاد ملت است. هیچ فرد یا گروه یا مقامی حق ندارد به نام استفاده از آزادی، به استقلال سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و تمامیت ارضی ایران کمترین خدشه‏ای وارد کند و هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادیهای مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب کند.

اصل پانزدهم قانون اساسی:

زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.

اصل نوزدهم قانون اساسی (برابری قومی):

مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.

در ادامه خلاصه ای از برنامه ها و سخنرانی های مهندس موسوی را که به لزوم رفع هرگونه تبعیض نژادی و مذهبی، اجرای اصول ۹، ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و لزوم تلاش جهت تامین حقوق اقوام ایرانی پرداخته است، آورده شده است :

سخنرانی مهندس موسوی در جمع نمایندگان اقوام ایرانی:

● بنیاد حفظ و گسترش زبان های اقوام ایرانی را تاسیس می کنم.

● پیگیری اجرایی کردن اصل ۱۵ قانون اساسی یکی از وظایف بنیاد حفظ و گسترش زبان های اقوام ایرانی خواهد بود.

● نگاه مناسب به اقوام و مطالبات آنها اگر به سیاستی در سطح ملی تبدیل شود و در کنار آن نهادهایی ایجاد شود که این نگاه را دغدغه اصلی خود قرار دهد، هم می تواند نگاه امنیتی نسبت به اقوام را از بین ببرد و هم مطالبات آنها را پی گیری کند و من این کار را خواهم کرد.

● قومیت های ما با افتخار لباس های محلی خود را می پوشند و به زبان محلی خود صحبت می کنند و ما باید این فضا را در سطح ملی گسترش دهیم و سو ظن ها را از بین ببریم.

● دولت چه در مورد اقوام و چه در رابطه با کل کشور باید قویا از آزادی های مصرح در قانون اساسی دفاع کند و همه باید در جهت کم کردن اثرات سو رقابت های درون اقوام کمک کنند.

● توزیع عادلانه ثروت، امکان مشارکت در اداره کشور و حفظ منزلت از مطالبات اقوام ایرانی هستند.

● اهمیت دادن به یک قوم یا زبان یا پی گیری مطالبات آنها را باید به یک وجدان عمومی در سطح جامعه تبدیل کنیم.

● اگر با نگاه فرصت به قومیت ها نگاه شود، اقوام مختلف می توانند تبدیل به فرصتی شوند که ما با اطراف خود محکم تر و عمیق تر ارتباط برقرار کنیم.

● موسوی نسبت به ردصلاحیت های گسترده کاندیداهای اقوام مختلف گفت: ردصلاحیت ها و نظارت استصوابی مساله ای است که فقط گریبانگیر اقوام و اقلیت ها نیست بلکه گریبانگیر کل کشور است و من همیشه مخالفت خود را با این مساله ابراز کرده ام و در آینده هم این مساله را پی خواهم گرفت. ردصلاحیت ها و نظارت استصوابی را به نفع کشور نمی دانم. این مساله در اول انقلاب نبود و با حذف کاندیداها از مجلس چهارم به بعد همواره مخالف این مساله بوده و هستم.

● توسعه نیافتگی در برخی مناطق کشور ما هم به تبعیض ها و هم به ناکارآمدی نظام مدیریتی برمی گردد. ما باید به سمت رفع تبعیض گام برداریم و بهترین راه اجرای آن پرداختن به قانون اساسی و به ویژه اصول ۱۵ و ۱۹ آن است. در کنار اینها باید ذهنیت جامعه را نیز تغییر دهیم.

● موسوی در پایان سخنان خود به زبان ترکی از همه حاضران در همایش گفت وگوی اقوام ایرانی تشکر کرد.

بیانیه مهندس موسوی برای صیانت از حقوق اقوام ایرانی:

● مطالبات اقوام ایرانی از مطالبات تاریخی مردم ایران یعنی استقلال، آزادی، برابری و پیشرفت در پرتو اسلام و معنویت جدا نیست.

● اقوام علاوه بر عقب‌ماندگی‌های اقتصادی و توسعه‌ای، از برخی نابرابریها نیزرنج می‌برند.

● خواسته های اقوام ایرانی در ۳ دسته ی زیر تقسیم بندی می شوند :

● توزیع عادلانه ثروت؛

● امکان مشارکت در قدرت و مناصب مدیریتی کشور؛

● منزلت برابر اجتماعی و فرهنگی.

● یکی از مهم‌ترین عواملی که در اصلاح وضع موجود مؤثر می باشد بازنگری در نوع تفکر مدیریت کشور نسبت به اقوام است. این رویکرد متناسب با اصل نوزدهم قانون اساسی است که با تأسی از آیة ۱۳ سورة حجرات تأکید می‌کند «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ،‌ نژاد، زبان و مانند این‌ها سبب امتیاز نخواهد بود.»

● تصویری از موقعیت کنونی در برخی از مناطق قومی ایران:

● وجود بی‌عدالتی اقتصادی:

برخوردار نبودن از منابع و فرصت‌های اقتصادی برابر نسبت به سایر مناطق کشور؛

● احساس تبعیض‌ منزلتی:

برخوردار نبودن از منزلت اجتماعی برابر با دیگر شهروندان، موضع گیری نامناسب در برخی از رسانه‌های جمعی از جمله برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی،‌ مناسبات اجتماعی؛

● وجود تبعیض سیاسی:

برخوردار نبودن از امتیازات برابر و مساوی با دیگر شهروندان در دسترسی به مناصب (مدیریتی) و اداره امور کشور بویژه در مورد هم‌وطنان سنی مذهب؛

● احساس تبعیض فرهنگی:

تعلل در اجرای کامل برخی از اصول قانون اساسی نظیر اصل ۱۵ و ۱۲

● راهبردها و سیاست‌ها

۱. تأمین مطالبات قانونی اقوام در چارچوب قانون اساسی (اصول ۱۲، ۱۵، ۴۸ و۱۰۰)؛

۲. باور به تنوع قومی در ایران و نگاه فرصت‌محور به اقوام ایرانی به عنوان یک پدیده خدادادی؛

۳. تهیه و تصویب لایحه مربوط به توسعه وظایف شوراهای اسلامی شهر و روستا به نحوی که الگوی مطلوب مدیریت قومی در ایران را امکانپذیر گرداند؛

۴. توسعه متوازن اقتصادی و اجتماعی در مناطق قومی و مرزی طی یک برنامه مشخص جهشی و مدت‌دار همراه بااولوِیت اجرای برنامه بازسازی و توسعه همه جانبه مناطق آسیب دیده از جنگ در غرب و جنوب کشور؛

۵. طرح توسعه محور شرق کشور شامل استانهای سیستان و بلوچستان و هرمزگان با استفاده از فرصت و نعمت مرزهای آبی و خاکی آن خطه

۶. ضرورت تقویت اعتماد،‌ مشارکت و رضایت میان حاکمیت و اقوام از طریق توزیع عادلانه ثروت، قدرت و‌ منزلت؛

۷. پرهیز جدی از تحریک و‌ توهین فرهنگی،‌ اجتماعی و مذهبی اقوام ایرانی ؛

۸. مشارکت اقوام و مذاهب در عرصه‌های تصمیم‌گیری ملی و ایجاد احساس خودی دانستن ایشان و باور به نقش مؤثر آنان در سطح ملی؛

۹. حذف موانع گزینشی برای ورود به نهادها و سازمان های مختلف ؛

۱۰. ایجاد فرصت‌های آموزشی برابر همراه با حمایت‌های ویژه و جلوگیری از طرح‌هایی مانند بومی‌گزینی در دانشگاه‌ها؛

۱۱. ارائه فرصت به شایستگان و تحصیل کردگان اهل سنت برای تصدی مشاغل اداری و مدیریتی در سطوح مختلف .

۱۲. دفاع از استقلال تعلیم و تربیت در مدارس دینی اهل سنت مطابق اصل ۱۲ قانون اساسی.


۲۵ محور اصلی آموزش و پرورش در برنامه مهندس موسوی:

● توجه به تفاوت های فرهنگی-زبانی و قومی در برنامه ها و فراهم نمودن زمینه اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی در مدارس

● استمرار توجه ویژه به آموزش در روستاها و مناطق عشایری و محروم و توسعه آموزش های پیش دبستانی در مناطق روستایی و دو زبانه

منشور ۱۲ گانه مهندس میرحسین موسوی در رابطه با آموزش و پرورش:

● تنوع فرهنگها، قومیتها و زبانها به رسمیت شناخته شود

بیانیه حقوق بشر و حقوق شهروندی مهندس میرحسین موسوی

● حقِ “حیات”، “آزادی”، “مالکیت”، “امنیت”، “حقِ پی‌جویی رشد و سعادت” و “حقِ ایستادگی در برابر ستم”، حقوق طبیعی و سلب ناشدنی افراداند.

● استقرار حکومت قانون را به عنوان شرط لازم تحقق حقوق بشر و حقوق شهروندی، یکی از اهداف اصلی خود قرار دهم و اصلاحات حقوقی لازم را به عمل آورم تا قانون توسط همه مقامات و سازمان‌های حکومتی مورد رعایت قرار گیرد، از قانون استفاده ابزاری نشود و قانون براساس تفسیر‌هایی سازگار با موازین حقوق بشری به اجرا درآید.

● از طریق ایجاد نهادهای مناسب، شرایطی فراهم آورم تا قانون وسیلۀ اعمال خشونت‌های ناروا و موهن قرار نگیرد، خشونت و بی‌عدالتی و تبعیض، قانونی نشود.

● آزادی بیان و اجتماعات را مورد حمایت قرار دهم.

● در توسعه و تقویت شوراها بکوشم، در امور روستا خود را از روستایی داناتر ندانم و امور شهر را به مردم شهر واگذارم. حکمرانی محلی را تقویت کنم.

● هیچ فردی را شهروند دست دوم تلقی نکنم.

● به سنن ملی احترام گذارم و از آثار باستانی و میراث فرهنگی به نحو شایسته محافظت کنم.

● حقوق اقوام را به رسمیت شناسم

● بر اساس الگوی مدیریت غیر متمرکز، اقوام را در ادارۀ امور خود سهیم کنم.

● کرامت انسانی و حقوق شهروندیِ اقلیت‌های دینی و آزادی عقیده و وجدان را به رسمیت شناسم و تفتیش عقاید و سرزنش و عقاب افراد به دلیل مسائل اعتقادی را ناپسند شمارم و از آن جلوگیری کنم.

● با ایجاد معاونت حقوق بشر و حقوق شهروندی ریاست جمهوری، با احیای هیئت پیگیری و نظارت بر قانون اساسی، از طریق تعامل و همکاری سازنده با همۀ دولت‌ها و نهادهای بین‌المللیِ فعال در زمینۀ حقوق بشر، با تصویب و اجرای طرح ملی آموزش حقوق بشر و حقوق شهروندی، از طریق انتخاب وزرا و مدیران متخصص، شایسته و مدبر که به حقوق بشر و حقوق شهروندی متعهد باشند و با جلب همکاری سایر قوا، از حداکثر ظرفیت‌های موجود برای تحقق این اهداف و آرمان‌ها استفاده کنم.

سخنرانی مهندس موسوی در اردبیل:

● نگاه امنیتی را از کشور برخواهیم داشت.

● ما در راستای اجرای اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی اقدام خواهیم کرد.

سخنرانی مهندس موسوی در گیلان:

● زبان یک پدیده فرهنگی زنده است و نمی‌شود آمرانه با آن روبه رو شد.

● زبان پر از نشانه‌ها و نمادهایی است که ارزش‌ها را انتقال می‌دهد و گاهی تصور می‌شود که می‌توان جلوی چنین ظرفیت عظیمی را با دستور گرفت ولی این اشتباه است.

● زبان ترکی یکی از زبان‌های عمیق است همانطور که بسیاری از زبان‌های دیگر چنین حالتی دارند. این زبان‌ها برای خود حیات و سابقه‌ای دارند.

● اگر اصول ۱۲ ، ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی به خوبی رعایت شود، مشکلی نخواهیم داشت.

● من موافق اجرای این اصول هستم و برای اجرای قانون آمده‌ام.

سخنرانی مهندس موسوی در تبریز:

● باید به سمت اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی برویم.

● من معتقدم تدریس به زبان مادری برای کل کشور نه تنها تهدید نیست، بلکه فرصت است.

● اجرای این اصل قانون اساسی نیاز به هماهنگی آحاد مردم و دولت و نهادهای ذیربط و البته مقام معظم رهبری دارد!!

● من میزان اشتیاق و علاقه مردم آذربایجان‌شرقی و تبریز به زبان مادری و اصل ۱۵ قانون اساسی را در طول سفرهای اخیر خود به استان‌های مختلف، مشاهده کرده‌ام و اگر درانتخابات پیروز شوم سعی خود را برای اجرای این اصل به کار خواهم گرفت.

● زبان عنصری زنده و پویاست که نمی‌شود با آن آمرانه برخورد کرد.

● لازم است برای احیای جایگاه گذشته اقتصادی آذربایجان تلاش‌های فراوانی دراین زمینه صورت بگیرد.

● باید پذیرفت که آذربایجان عقب مانده است، درحالی که با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیک این خطه و نزدیکی به اروپا و ترکیه می‌توان از آن برای رشد و توسعه این استان بهترین بهره‌ها را گرفت.

● قول میدهم اصول ۱۵، ۱۹ و ۱۲ قانون اساسی را اجرا و به مسائل اقلیت‌ها و زبان‌های مختلف در کشور توجه کنم.

● آذربایجان باید نقش سرنوشت‌سازش را در سطح ملی احیا کند.

● سرانه تولید ناخالص ملی در آذربایجان در سالهای گذشته کاهش یافته و این استان فقیرتر شده که و این وضع باید عوض شود، چراکه هر نوع سرمایه‌گذاری دراین استان نه تنها برای آذربایجان، بلکه برای کل کشور نتیجه مثبت دارد.

سخنرانی مهندس موسوی در زنجان:

● زبان، نظامی از نمادها و نشانه‌هاست و ارزش‌ها و اسطوره‌ها را حفظ می‌کند. زبان یک پدیده‌ زنده است و نمی‌توان با آن آمرانه برخورد کرد.

● زبان ترکی هم یک زبان زنده است که ادبیات وسیعی دارد.

● من موافق اجرای اصولی هستم که در مورد زبان‌ها و فرهنگ‌ها در قانون اساسی آمده است.

● من هیچ نوع تحقیری در خواندن، نوشتن و آموزش متون ترکی احساس نمی‌کنم و از آن لذت هم می‌برم.

سخنرانی رییس کمیته فرهنگیان ستاد مهندس موسوی در سنندج:

● یکی از برنامه های مهندس موسوی اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی و تدریس ادبیات اقوام ایرانی در مدارس و دانشگاههاست.

● کشور ایران از اقوام و فرهنگهای مختلف تشکیل شده و آموزش و پرورش در این شرایط می تواند محور انسجام جامعه ایرانی باشد.

● زبان فارسی حلقه واسط همه اقوام ایرانی است اما برای تکمیل این انسجام باید ادبیات و زبانهای محلی ایران در مراکز آموزشی تدریس شود و یکی از برنامه های مهندس موسوی در این زمینه اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی است

برنامه سیاست داخلی مهندس موسوی:

● اهتمام به اجرای کلیه اصول قانون اساسی و نهادینه کردن فرهنگ قان نپذیری و قانون گرایی در سطح نظام سیاسی؛

● حفظ حرمت و کرامت انسانی و برابری قانونی همه شهروندان و پیروان ادیان و مذاهب

● حفظ حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی در چارچوب قانون اساسی و گسترش مشارکت اجتماعی

● توجه به نیروهای محلی که توانایی مشارکت و اداره امور منطقه ای را دارند؛

● تأکید بر نگاه غیر امنیتی و غیر سیاسی به پدید ه های اجتماعی و نارضایتی های عمومی؛

● فراهم ساختن زمینه های تحقق عینی و عملی حقوق اقلیت های دینی، مذهبی، نژادی و سیاسی، متناسب با ظرفیت های موجود قانون اساسی.

● تأکید بر اجرایی شدن اصول ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی در ارتباط با حقوق اقوام.

● ایجاد امکان مشارکت مؤثر اقوام مختلف در فرآیند توسعه کشور.

● توزیع عادلانه ثروت، قدرت، منزلت در حوزه اقوام و اقلیتها

● تلاش برای کاهش فاصله های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

● توجه به مواریث و ار شهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی خرده فرهنگ های ایرانی

برنامه حوزه فرهنگ و هنر مهندس موسوی:

● اصلاح ساختارهای دوگانه ساز و مقابله جدی با تقسیم بندی افراد، استعدادها، مفاخر و سرمایه های انسانی کشور به شهروند درجه ۱ و۲

● توجه بیش از پیش به تنوع فرهنگی در کشور به عنوان یک مزیت نسبی و سرمایه ملی.

سخنرانی مهم مهندس موسوی در بین دانشجویان ( ۱۹ بهمن ۱۳۸۸) و دیدگاه های وی در مورد مسئله اقوام:

● قانون اساسی وقتی به مسئله اقوام، زنان، حقوق مردم باز می‌گردد، فکر می‌کنم معدل نتایج و چالش‌هایی است که در دهه‌های قبل از انقلاب اسلامی در کشور ایجاد شده و به این دلیل، هیچ دلیلی ندارد که ما را قانع کند، که ما از بخشی از این اصول صرف‌نظر کنیم.

● اول انقلاب بحث بود که کشور ما با توجه به تنوع اقوام و قومیت‌ها و فرهنگ‌ها نمی‌تواند به سمت یک حکومت فدرالی پیش برود ولی عدم تمرکز را در اصول مربوط به شوراها در نظر گرفته شد واقعاً چنین ظرفیتی در این اصول وجود دارد.

● اصل شوراها شاید زمانی به دلیل نپختگی و شرایط جنگ و سایر دلایل، اجرای آن به عقب افتاد. سه بار در دهه اول انقلاب، ما طرح هایی را در مورد شوراها به مجلس دادیم. ولی متأسفانه به تدریج دامنه اختیارات کم شد و منجر به همین شوراهای شهر و روستا شد که البته شوراهای شهر هم باز غنیمت است و به نظر من یکی از قوانین خوب ما همین قانون شوراها است. ولی چرا به این اصول نمی‌پردازیم، محل سؤال است و فکر می‌کنم جای سؤال برای همه ما باید باشد. من نمی‌خواهم بگویم سوء‌نیتی وجود دارد، ولی یکی از بحران‌های رایج و مسائلی که در کشور پیش آمده به نوعی نتیجه این تفکر است که بسیاری از این اصول قانون اساسی که ظرفیت فراوانی دارند را به کنار گذاشته‌ایم.

● از اقوام و گویش های مختلف نترسیم.

● هیچ کشوری به پیشرفت نرسیده مگر اینکه در دوره‌هایی از این مسائل را داشته و بسیار خوش‌بین هستم که خداوند نتیجه این تلاش‌ها را به ثمر می‌رساند و ما وضعیت بهتری را برای ملت خواهیم داشت تا از اندیشه‌ها، از اقوام و از گویش‌های مختلف نترسیم.

● هند با صدها زبان و مذهب و تنوع قومیتی به عنوان بزرگ‌ترین دموکراسی ایستاده است و این تجارب وجود دارد. آیا زبان برای این کشور مشکلی ایجاد کرده که ما این‌قدر برای این موضوع مسئله ساخته‌ایم.

● در انتخابات هر جا می‌رفتیم، می‌گفتند، اینجا با موضوع زبان این‌گونه برخورد کردند.