ايران امروز

پیرمرد طناز ادبیات ایران رفت

خبرنگار بخش ادب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در گفت‌وگوهایی با اهالی ادبیات، به بررسی وجوه مختلف كاری احترامی پرداخته است.


نثر منوچهر احترامی مثل شعرش قوی بود

مسعود كیمیاگر معتقد است: منوچهر احترامی تنها شاعر نبود؛ او به اندازه‌ای كه در شعرش تبحر داشت، نثرش هم قوی بود.

این طنزپرداز در پی درگذشت منوچهر احترامی در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، یادآور شد: كیومرث صابری فومنی (گل‌آقا) نوشته‌های احترامی را به ساچمه تشبیه می‌كرد؛ چراكه نثرش آن‌قدر منسجم بود كه نمی‌شد آن را جابه‌جا كرد.

كیمیاگر افزود: منوچهر احترامی شعرش نیز بسیار مستحكم بود؛ هم شعرهایی كه برای بچه‌ها می‌نوشت و هم شعرهایی كه برای بزرگ‌ها می‌سرود، دارای این استحكام بودند. شعر «گربه‌ی مصطفی» سروده‌ی او كه برای كودكان بود، سرشار از ادبیات فولكلور بود.

وی احترامی را ادیبی اهل مطالعه دانست كه به ادبیات كهن و فولكلور اشراف داشت و ادامه داد: او با مطالعه‌ی كامل و اشراف بر ادبیات كهن، اثارش را خلق می‌كرد؛ به این دلیل، استحكام را در آثارش به خوبی می‌توان دید.

كتابش را ندید و از دنیا رفت

سیدعبدالجواد موسوی گفت: منوچهر احترامی طنزپردازی قوی، پژوهشگری دقیق و از همه مهم‌تر، معلمی بسیار خوب و دلسوز بود.

این طنزپرداز متذكر شد: منوچهر احترامی تنها یك طنزپرداز نبود؛ او فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف داشت و كم‌تر طنزپردازی را می‌شناسم كه به اندازه‌ی او، فعالیت كمی و كیفی داشته باشد.

مدیر دفتر طنز حوزه‌ی هنری افزود: احترامی تا روزهای آخر، فعال بود و لحظه‌ای از تلاش و پژوهش دست برنداشت. در حالی رفت كه دو طرح نیمه‌تمام به دفتر طنز حوزه‌ی هنری داده بود؛ یكی مقاله‌ی «چاخان» و دیگری كتاب «ابوتراب جلی» كه روز به روز بر منابع تحقیقاتی‌اش می‌افزود و می‌خواست آن را كامل ارائه دهد.

موسوی همچنین گفت: كتاب پژوهشی «طنز در ادبیات تعزیه» اثر دیگر احترامی بود كه دفتر طنز آن را منتشر كرد؛ اما این اثر مدت‌ها منتظر توزیع بود. ایرادهایی به آن گرفته شد؛ ولی متأسفانه این ایرادها گفته نشد و منوچهر احترامی كتابش را ندید و از دنیا رفت.

یك اتفاق بود

مصطفی رحماندوست گفت: منوچهر احترامی در زمان خود یك اتفاق و آثارش در حوزه‌ی كودكان، حركتی ویژه بود.

این شاعر كودكان و نوجوانان عنوان كرد: خیلی متأسفم كه منوچهر احترامی دیگر در بین ما نیست؛ ولی احترام او همیشه باقی است و امری واجب بر ماست.

وی تصریح كرد: روزی از احترامی پرسیدم چه اتفاقی باعث شد، وارد كار كودك شوی، و او گفت، از سر بی‌كاری! یكی نقاشی كرد و من هم نوشتم. در حالی‌كه بررسی آثار او نشان از آن دارد كه كارهایش نه از سر بی‌كاری، كه از سر شوق او به طنزنویسی و تسلط ادبی‌اش است.

رحماندوست اضافه كرد: احترامی اگرچه خیلی دیر وارد عرصه ادبیات كودك شد؛ ولی تسلطش به ادبیات عامیانه و فولكلوریك و مطالعات عمیقش در حوزه‌ی ادبیات كهن سبب شد خیلی زود جای خود را در این زمینه باز كند و آثارش مورد تقلید قرار گیرد.

او یادآور شد: كاری كه احترامی در حوزه‌ی شعر كودك انجام داد، كاری بود تأثیر‌گذار؛ چه از نظر منتقدان و چه از نظر طرفدارانش. او می‌گفت بیش از ۱۲۰ ناشر كارهای «حسنی»اش را بدون اجازه چاپ كرده‌اند. همچنین در مراسم بزرگداشتش تأكید ‌كرد، حیف كه عمر نوح را ندارم تا بتوانم تمام آن‌چه را می‌خواهم، بخوانم.

فرزندان ناخلف به «حسنی» آسیب زدند

جعفر ابراهیمی (شاهد) گفت: منوچهر احترامی فردی باسواد در همه‌ی زمینه‌ها، بویژه ادبیات كهن، شعر و طنز بود و تسلط بر همه‌ی این دانش‌ها در وجود طنزپردازان، مقوله‌ای كم‌سابقه است.

این شاعر كودكان و نوجوانان عنوان كرد: احترامی علی‌رغم داشتن دانش و بینش كافی در حوزه‌های مربوطه بسیار متواضع بود. همچنین در تمام جشنواره‌ها، بی‌طرفانه و كاملا منصفانه به داوری می‌پرداخت. فردی نبود كه در داوری‌هایش طرف دوستان و آشنایان را بگیرد و پیوسته به شعر می‌اندیشید.

او افزود: احترامی فردی بود كه اگر چه خود بنیان‌گذار شعر طنز برای كودكان بود؛ اما پیوسته معتقد بود شاهكارش - «حسنی» - با هجمه‌ای كه در زمینه‌ی نگارش آثار مشابه آن صورت گرفته، نتوانسته در این حوزه تأثیرگذار باشد و فرزندان ناخلف به هستی او آسیب زدند.

ابراهیمی در ادامه تأكید كرد: به واقع، شخصیت ایرانی «حسنی» كه او با شعرهای طنزآلودش در حوزه‌ی ادبیات كودك آفرید، با نگارش آثار متعدد ضعیف، آن‌چنان كه می‌خواست، پایدار نشد. ولی بی هیچ شكی، نگاه طنز احترامی، از آثار او، آثاری منحصر به فرد ساخت.

طنز ایران یك ‌بار دیگر یتیم شد

پوپك صابری فومنی معتقد است: منوچهر احترامی در هر ایده‌ای كه وارد می‌شد، می‌درخشید و بهترین بود.

این طنز‌پرداز تصریح كرد: احترامی چه در شعر كودك، چه در شعر طنز و نثر طنز می‌درخشید. بخش زیادی از ما با اشعار كودك احترامی بزرگ شده‌ایم. كاری را كه شروع می‌كرد، بسیار بادقت انتخاب می‌كرد و به انجام می‌رساند.

وی در ادامه یادآور شد: یك بار دیگر فضای طنز ایران یتیم شد. احترامی یك انسان بااخلاق و باتعهد بود و یكی از افرادی بود كه می‌توانستیم او را به عنوان الگو انتخاب كنیم. فقدان او، بخصوص برای ماهایی كه در هوای او نفس كشیده‌ و یاد گرفته‌ایم، بسیار سخت است.

مدیرمسؤول «‌گل‌آقا» همچنین عنوان كرد: پدرم (كیومرث صابری فومنی) همیشه درباره‌ی‌ احترامی می‌گفت، او جواهرسازی است كه كلمات برایش جواهر است و اگر كلمه‌ای را در جایی بگذارد، مانند نگینی می‌درخشد و نمی‌توان آن را جابه‌جا كرد.

شعر طنز برای احترامی تفنن نبود

شهرام شكیبا طنز منوچهر احترامی را در دو بستر ادبیات كهن و احاطه بر ادبیات عامه توصیف كرد.

این طنزپرداز در پی درگذشت منوچهر احترامی در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در توضیح بیش‌تر در این‌باره افزود: كارهای احترامی همیشه دو ویژگی اصلی داشت و پایه‌ریزی طنز او در دو بستر بود؛ یكی آن‌چه مربوط به ادبیات كهن ماست و دیگری احاطه بر ادبیات عامه. البته او بر ادبیات كشورهای دیگر هم احاطه‌ی خاصی داشت.

وی یادآور شد: احترامی ادبیات فارسی و بخصوص ادبیات كلاسیك ما را به معنای واقعی‌اش می‌شناخت و ویژگی خاص آثارش هم استفاده از ظرافت‌ها و ارجاعات به ادبیات كلاسیك و بویژه ادبیات عامه است.

شكیبا ادامه داد: احترامی بیش‌تر نثر می‌نوشت و شعر طنز هم كار می‌كرد؛ اما این‌گونه نبود كه شعر طنز برایش جدی نباشد. حجم آثار او در زمینه‌ی نثر نشان می‌دهد كه در كارش بسیار جدی بود و گه‌گاه نیز شعرهایی را در كنار نثرهای طنز به چاپ می‌رساند؛ اما این‌گونه نبود كه بر سبیل تفنن، شعر طنز بگوید. او شعر طنز می‌گفت و آن را بسیار جدی می‌گرفت؛ اما كم‌تر از آن استفاده می‌كرد.

این طنزپرداز همچنین گفت: احترامی شعرهای طنز زیادی داشت و چون از خواندن آن‌ها نیز پرهیز می‌كرد، ما از آن خبر نداشتیم؛ اما مطمئنا شعرهای طنز زیادی از او مانده است.

او در پایان گفت: منوچهر احترامی احاطه‌ی فراوانی بر ظرایف شعری داشت و از آن‌ها در شعرهایش به خوبی بهره می‌برد.

زبان مردم را خوب می‌شناخت

به گفته‌ی گیتی صفرزاده، منوچهر احترامی ادبیات عامه را خوب می‌شناخت و در آثار ادبیات كودك او، ردپای این ادبیات به چشم می‌خورد.

سربیر «گل‌آقا» تصریح كرد: احترامی در بخش‌های مختلف از جمله: ادبیات كودك، طنز و داستان كار می‌كرد؛ اما چیزی كه خود به آن علاقه داشت، ادبیات فولكلور بود.

او ادامه داد: احترامی زبان مردم را خوب می‌شناخت و با آن‌ها ارتباط داشت. با وجودی كه سنی از او گذشته بود؛ اما زبان جوانان امروز و اصطلاحات آنان را به خوبی می‌شناخت و پیوندش را همیشه با مردم و جامعه حفظ می‌كرد.

صفرزاده همچنین یادآور شد: احترامی در طنز، قلم شیرینی داشت. به قول كیومرث صابری فومنی، كلمه در دستان او، مثل جواهری می‌ماند كه می‌دانست كجا از آن استفاده كند.