ايران امروز

آنکارا یک تابوی تاریخی را درهم می‌شکند

حرٌیت، ١٧ دسامبر ٢٠٠٨، ترکیه

اسلامبول – یک عریضه آنلاین برای عذرخواهی از رویدادهای ١٩١٥ امپراتوری عثمانی و بیانیه مخالفی از سفیران بازنشسته نمایانگر آن است که ترکیه به صورت آزادانه تر وشفاف تری به بحث راجع به موضوع پرداخته و این کشور به شکستن یک تابوی دیرپا نزدیک شده است.

روز دوشنبه، سفرای سابق ترک بیانیه‌ای را صادر و در آن ابتکار عذرخواهی برای رویدادهای مورد بحث را مورد انتقاد قرار دادند. این‌همه چیزی جز پدیدار شدن یک روحیه سالم و پخته در ترکیه نیست.

عذرخواهی آنلاین، که توسط حدود ٢٠٠ روشنفکر ترک نگاشته شده، روز دوشنبه برای امضا در انیترنت انتشار یافت و تا دیروز (١٦ دسامبر) ٦٠٠٠ نفر آن را امضا کردند. نفس وقوع این اقدام‌ها حاکی از ارتقاء ظرفیت کشور در بحث و جدل راجع به موضوعات حساسیت دار می‌باشد.
ابتکار پوزش طلبی از جانب گروهی از دانشگاهیان، روزنامه نویسان، نویسندگان و هنرمندان بود که در ضمن از کاربرد کلمه "نسل کشی/ ژنوسید" در متن پوزش‌خواهی احتراز و به جای آن از واژه‌های "فاجعه بزرگ"، که حساسیت‌زایی کمتری دارد، استفاده کردند. در بیانیه مخالف، که غیر از واکنشهای انفرادی از جانب رهبران سیاسی، روشنترین عکس‌العمل نسبت به این اقدام می‌باشد، سفیران سابق اظهار می‌دارند که عذرخواهی صحیح نیست و خلاف مصالح ترکیه است. می‌توان گفت که کشور به شکستن مقاومت دیرپایش در برابر قبول مجرمیت ترکیه در آن فاجعه نزدیک شده است.

منصور آق‌گون، استاد دانشگاه کولتور اسلامبول، به "اخبار روز و بررسی‌های اقتصادی حریت" گفت که ابتکار یادشده در نوع خود اولینش در ترکیه است، که ضمن آن گروهی از شهروندان نسبت به فاجعه مورد بحث احساس مسوولیت می‌کنند. ازنظر او، "در مملکتی که شهروندانش به خاطر ارمنی بودن کشته می‌شوند، چنین ابتکاری یک بدعت کم‌سابقه به شمار می‌رود". نکته عمده، زمان ابتکار است. سه سال پیش، چنین اقدامی به احتمال قریب به یقین غریو و شیون عمومی را برمی‌انگیخت. در واقع؛ در سال ٢٠٠٥، هنگامی که قرار بود کنفرانسی راجع به سرنوشت ارمنیان امپراتوری عثمانی در یکی از دانشگاههای ترکیه برگذار شود و گروهی از وکلا اعتراضی علیه آن به ثبت رساندند، کشور با بحرانی مواجه گردید.

پروفسور احمد اوین، از دانشگاه "سابانچای"، که یکی از امضا کنندگان عریضه است، گفت که ابتکار عذرخواهی فرصتی است برای شهروندان خصوصی و جامعه مدنی برای ابرازنظر و عقیده شان. این فرصتی است که از کانالهای سیاسی به آنها عرضه نمی‌شود. او می‌گوید : "از نظر من، امکان روابط حسنه بین دو کشور وجود دارد. این اقدام، کسانی را که موافق آشتی و نزدیکی هستند گردهم خواهد آورد و ترکیه را از زیرفشار لابی‌های ارمنی در عرصه بین المللی آزاد خواهد کرد. انگیزه و یا برنامه دیگری در کار نیست ".

هیو پاپ، مدیر بخش ترکیه در"گروه (تینک تانک) بحران‌های بین‌المللی"، معتقد است که اقدام عذرخواهی وبیانیه سفیران نشان می‌دهد که اختلاف نظرهای فراوانی درترکیه هست. لکن، به نظراو : "بحثها آزادترمی شوند. قبلا، مردم فقط راجع به وقایع و گزارش آن صحبت می‌کردند. الآن، ما شاهد بحث وجدلهای متمدنانه‌تری هستیم ".

آق‌گون می‌گوید که بازدید عبدالله گل، رییس جمهوری از ایروان و پرونده "اِرگـِنه کـُن" راه را برای این ابتکار هموار کرد. پرونده اِرگـنه کـُن مربوط است به اتهام مشارکت عده‌ای در توطئه برای سرنگون کردن دولت. این عده اکنون در بازداشت به سر می‌برند. نظر رییس "سازمان پژوهش‌های کاربردی بین‌المللی"، سدات لاچینر، این است که انتخاب زمان این اقدام ممکن است به گفتگوی آغاز شده بین دو کشور لطمه بزند. به گفته او: "ما درلحظه‌ای تاریخی به سر می‌بریم. هردو کشورمشتاقانه می‌کوشند که بااقدامات تدریجی به قدم بزرگ برقراری روابط دیپلماتیک برسند. اما، این اقدام می‌تواند تنش‌ها را در ترکیه افزایش دهد و درعین حال دست رادیکال‌ها را در ارمنستان قوی‌تر سازد."

در بیانیه مخالف که توسط بیش از پنجاه سفیر ترک صادر شده، گفته شده که عذرخواهی صحیح نیست، زیرا ممکن است دعاوی ارضی و ادعای غرامت را به دنبال داشته باشد. لیکن، آق‌گون با این نظر مخالف است و می‌گوید که طبق کنوانسیون بین‌المللی ١٩٤٨ راجع به نسل‌کشی، کشورهای امضا کننده نمی‌توانند متهم به نسل کشی شوند. بیانیه سفیران، همین‌طور تاکید می‌کند که عریضه عذرخواهی نامتعادل است، زیرا در آن صحبتی از تلف شدن ترکها در سالهای ١٥- ١٩١٤ نشده است. آنال باتو، سفیر بازنشسته، براین نظر است که عریضه گروه آکادمیسین‌ها از تعادل و توازن برخوردار نیست. به گفته او: "صدها هزار شهروند ترک و کرد عثمانی نیز کشته شدند. مولفین عریضه می‌بایستی بابت کشتارها ابراز تاسف عمیق می‌کردند، نه طلب پوزش".

لکن، به گفته همین سیاستمدار، بیانیه نیز خالی از نقص و نارسایی نیست، زیرا گزینه معقولی را برای سیاست و خط مشی ترکیه درموضوع مورد بحث ارائه نمی‌دهد.

__________________________________________

* یادداشت مترجم : گرچه مقاله را از لحاظ تقابل و جمع بندی نظرات نقل قول شده فاقد توازن و تعادل کافی می‌دانیم، نظر به اینکه موضوع آن به آینده روابط دوهمسایه شمالی و شمال‌غربی ایران مربوط می‌شود، روابطی که در صورت پیمودن مسیر کنونی، ایران را نیز ازپی آمدهای خود بی‌تاثیر نخواهد گذاشت، جهت اطلاع وقضاوت خوانندگان فارسی زبان به ترجمه آن اقدام شد.

http://www.hurriyet.com.tr/english/domestic/10583431.asp?gid=244