ايران امروز

رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠٠٧

گزارشگران بدون مرز امروز ٢٤ مهر ماه ١٣٨٦ ششمين رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات را که معياری برای سنجش آزادی مطبوعات در ١٦۹ کشور جهان است، منتشر کرد.

اريتره به جای کره شمالی در آخرين رده قرار گرفته است " اين امر تعجب آور نيست با آنکه همه ی موارد نقض آزادی مطبوعات در کره شمالی و يا در ترکمنستان که در رده هایی پيش ازارتيره قرار دارند، شناخته شده نيستند. اما در اين کشور که مطبوعات خصوصی مطرود شده اند و رهبران حکومتی نادر روزنامه نگاران منتقدی چون ايساس آفيورکی را که جرائت می کنند ازرژيم انتقاد کنند، روانه سياهچال ها می کند. ما می دانيم که چهارتن از اين روزنامه نگاران در زندان به قتل رسيده اند و همه شواهد حاکی از آن است که خطر جان ديگر زندانيان را تهديد می کند، اطن کشور لايق همين آخرين رده است."

در خارج از اروپا- که ١٤ کشور نخست رده بندی را از آن خود کرده است- هيچ منطقه ای در جهان نيست که دست اندرکاران رسانه ها از سانسور و خشونت بدور باشند.

٢٠ کشور آخرنشين رده بندی عبارتند از ٧ کشور آسيايی (پاکستان، سری لانکا، لائوس، ويتنام،چين، برمه، کره شمالي) ٥ کشور آفريقايی ( اتيوپي، گينه اکواتور، ليبي، سومالي، اريتره) ٤ کشور از خاورميانه (سوريه، عراق، سرزمين های خودمختار فلسطين، ايران) ٣ کشور از مجموعه شوروی سابق (روسيه سفيد، ازبکستان، ترکمنستان) و يک کشور در امريکا کوبا.

"ما به ويژه نگران وضعيت برمه (رده ١٦٤) هستيم. با سرکوب وحشيانه تظاهرات اخير توسط ژنرال های ديکتاتور که قدرت را دردست دارند، هيچ آينده‌ی روشنی برای آزادی های بنيادین متصور نيست. روزنامه نگاران در زير چتر سانسوری همه جانبه ای به کار مشغولند که هيچ موضوعی حتا آگهی نيز از زير دست شان رد نمی شود. ما همچنان متاسفيم که چين (در رده ١٦٣) در قعر جدول جای گرفته است. به نظر می رسد يک سال پيش از برگزاری بازی های المپيک ٢٠٠٨ وعده های مسئولان برای اصلاحات و آزادی روزنامه نگاران زندانی خيالی باطل باشد."

کشورهای بزرگ صنعتی جهان (جی ٨) به جز روسيه پيشرفت داشته‌اند

در حالی که طی سه سال گذشته روند سقوط کشورهای عضو جی ٨ از سقوط به رده های پائين ترادامه داشت، در رده بندی امسال اين کشورها چند رده صعود کرده اند. برای مثال فرانسه (رده ٣١) شش رده نسبت به سال گذشته بالاتر آمده است. روزنامه نگاران در سال جاری از خشونت های به وجود آمده در پی منازعات سنديکاها، در منطقه کورس و يا در طی تظاهرات های حومه ها بدور بودند. با اين همه نگرانی هايی در باره ی مواردی از اعمال سانسور، بازرسی تحريريه ها از سوی مقامات قضايی و عدم تضمين برای پنهان نگاه داشتن منبع خبری وجود دارد.

در ايالات متحده امريکا (رده ٤٨) نقض آزادی مطبوعات کمتر شده است. جوش ولف وبلاگ نويس زندانی پس از ٢٢٤ روز بازداشت آزاد شد. در عوض بازداشت بدون اتهام خبرنگار سودانی شبکه الجزيره سامی الحج از ١٣ ژوئن ٢٠٠٢ و نگاهداری وی در اردوگاه گوانتانامو و قتل شونسی بايلی در اوکلاند در ماه اگوست ٢٠٠٧، مانع صعود اين کشور به رده های بالاتر رده بندی است.

"اين تحول خبر خوبی ست. شايد فراخواندن مکرر کشورهای دمکراتيک برای نشان دادن رفتاری الگو مانند به ثمر نشسته باشد. با اين حال بايد جانب احتياط را رعايت کرد و مواظب بود، هيچ دتاوردی از پيش تضمين شده نيست. ما اميدواريم که اين گرايش حفظ و حتا در سال آينده بيشتر شود. اما متاسفيم که بگويم تنها دو کشور از هشت کشورهای بزرگ صنعتی جهان کانادا (رده ١٨) و آلمان (رده ٢٠) در ميان ٢٠ کشور اول ليست رده بندی قرار دارند."

روسيه (رده ١٤٤) پيشرفتی نداشته است. قتل آناپوليتوکفسکاپا در اکتبر ٢٠٠٦ ، مصونيت از مجازات برای قاتلان روزنامه نگاران، نبود کثرت گرايی در رسانه ها به ويژه رسانه های صدا و تصويری، بر بيلان وضعيت آزادی بيان در روسيه سنگينی می کند.

بلغارستان و لهستان محصلان بد اروپا

همه ی کشورهای اروپايی به استثنای بلغارستان(رده ٥١) و لهستان (رده ٥٦) در ميان ٥٠ کشور نخست ليست رده بندی هستند. در سوفيا روزنامه نگاران برای انجام وظايفشان می توانند مورد ضرب و شتم قرار گيرند. در سال جاری از زمانی که برای ماموران پليسی که روزنامه نگاری را مورد حمله قرار داده بودند، قرار منع تعقيب صادره شد ، وضعيت بدتر شده است. در آن سوی حکومتگران لهستان غير جزايی کردن جرايم مطبوعاتی را نمی پذيرند و دستگاه قضايی به شکل منظم برای روزنامه نگاران احکام زندان تعليقی صادر می کند. از زمان به قدرت رسيدن لش کازنسکی در اکتبر ٢٠٠٥ و چند ماه بعد نخست وزير شدن برادرش يارسولوا، تعقيب قضايی عليه مطبوعات افزايش يافته است.

عدم ثبات دمکراسی های جوان

تعدادی از کشورهای غير اروپايی به ٥٠ کشور نخست ليست رده بندی پيوسته اند. از جمله موريتانی (رده ٥٠) که از سال ٢٠٠٤ به اين سو ٨٨ رده بالاتر آمده است. اورگوئه (رده ٣٧) و نيکاراگوئه (رده ٤٧) نيز در رتبه هايی بالاتر قرار گرفته اند.

"ما اميدواريم که اين رشد پايدار باشد. سال گذشته بوليوی صعودی تماشايی داشت که گويا متاسفانه رشدی مقطعی بود . در سال جديد به دليل خشونت عليه مطبوعات اين کشور جندين رده را ازدست داده است."

همچنين کشورهايی که به شکل سنتی در رده های بالای جدول بودند، عقب گردی محسوس طی کرده اند. از جمله بنين(رده ٥٢) و مالی (رده ٥٣) برای اولين بار پس از سالها در اين کشورها روزنامه نگاران به اتهاماتی چون " افترا" و يا " توهين به مقامات رسمي" زندانط شده اند. در قاره امريکا السالوادور (رده ٦٤) با از دست دادن ٣٦ رده کش.رهای صدر نشين را ترک کرده است.

وبلاگ نويسان نيز از سرکوب در امان نيستند

اينترنت بيش از پيش در زير آوار نقض آزادی بيان جای می گيرد. امسال بسياری از کشورهای به دليل نقض فاحش و منظم آزادی تبادل اطلاعات بر روی وب در جدول رده بندی سقوط کرده اند.

مثلا در مالزی (رده ١٢٤) در تايلند (رده ١٣٥) و يا در ويتنام (رده ١٤٦) وبلاگ نويسان دستگير و سايت های اطلاع رسانی توقيف و يا مسدود شده اند. ما از تعدد موارد سانسور بر روی اينترنت نگران هستيم. دولت ها بيش از پيش به نقش مهم اينترنت در مبارزه برای دمکراسی پی برده اند و با استفاده از ابزارهای مدرن سانسور را گسترش می دهند. رهبران کشورهای سرکوبگر نيز با همان شدت که دست اندرکاران رسانه های سنتی را سرکوب می کنند به وبلاگ نويسان و وب نگاران حمله کرده اند.

دست کم ٦٤ نفر در سراسر جهان برای ابراز عفايد خود بر روی اينترنت در زندان بسر می برند. چين صدر نشينی خود را در مسابقه ی سرکوب با ٥٠ وب نگار معترض در زندان حفظ کرده است. هشت وب نگار معترض در ويتنام زندانی هستند، در مصر وب نگار جوان کارم امار برای انتقاد از رئيس جمهور و بنيادگرايان اسلامی در دانشگاه در وبلاگش به ٤ سال زندان محکوم شده است.

جنگ و صلح

جنگ مسئول اصلی جايگاه بد برخی از کشورها در رده بندی است. بروز دوباره جنگ در سومالی (رده ١٥۹) و در سری لانکا (رده ١٥٦) شرايط کار روزنامه نگاران را غير قابل تحمل کرده است. بسياری از آنها کشته شده اند و سانسور هر گاه که درگيری شدت می گيرد روزمره می شود. طرفين منازعه هيچ حقی برای دست انرکاران رسانه ها که آنها را به حمايت از اين يا آن گروه متهم می کنند, قائل نيستند.

در سرزمين های فلسطين (رده ١٥٨) منازعه ميان جنبش حماس و فتح عامل اصلی نقض فاحش آزادی بيان است. گروگانگيری، بازداشت، حمله و تخريب دفاتر رسانه ها و .. ادامه دارد. روزنامه نگاران فلسطينی و نادر فرستادگان ويژه رسانه های خارجی از هر سو مورد تهديد قرار می گيرند.

ايستايی در ايران، خشونت در عراق

در ايران (رده ١٦٦) روزنامه‌نگاران با برخورد بسيار تهاجمی حکومتگران که اجازه بيان هيچگونه انتقاد و يا خواست سياسی و اجتماعی را نمی دهند، مواجه‌اند. چون هرسال اين کشور بيشترين تعداد روزنامه نگاران را در خاورميانه زندانی کرده است. هم اکنون نه روزنامه نگار در ايران در بازداشت بسر می برند. بسياری ديگر از روزنامه نگاران برای روشنگری در باره ی سنگسار و فساد و يا همکاری و مصاحبه با رسانه های خارجی بايد پاسخگوی اتهامات در اساس واهی اما "سنگيني" باشند که می تواند به صدور احکام زندان برای آنها منجر شود.

در عراق (رده ١٥٧) روزنامه نگاران بيش از هر امری نگران گروه های مسلحی هستند که آنها را هدف قرار می دهند بدون آنکه مقامات مسئول بتوانند راهی برای پايان دادن به اين مرثيه وحشت پيدا کنند. از آغاز جنگ در مارس ٢٠٠٣ تا امروز بيش از ٢٠٠ تن از کارکنان رسانه ها در عراق به قتل رسيده اند.

نااميدی در مغرب

بيلان کشورهای آفريقای جنوبی با صعود اندک الجزاير (رده ١٢٣) و تونس (رده ١٤٥) در جدول و سقوط نگران کننده مراکش (رده ١٠٦) و مصر (رده ١٤٦) به دليل تعدد تعقيب قضايی مطبوعات مستقل، مغشوش است. انتشار گزارش هايی در باره ی سواستفاده های ماموران پليس، اعمال دوباره ی شکنجه در بازجويی ها و يا در باره ی عدم استقلال دستگاه قضايي، مقامات حکومتی مصر را عصبانی و موجب اعمال فشار بيشتر بر روزنامه نگاران مستقل شد.

با آنکه روزنامه نگاران مراکشی وضعيت بهتری از همکارانشان در مصر دارند، اما در طی سال گذشته مورد حملات مکرری قرار گرفتند که آمادگی آن را نداشتند. مصادره و توقيف روزنامه ها، احضار و بازداشت و محکوميت سنگين که آثار خود را بر کارکنان مطبوعات که ازآن پس به وعده های اصلاحات بی اعتماد شده اند، باقی گداشته است.

آرامش برای روزنامه نگاران خليج فارس

پيشرفت هايی در برخی از کشورهای حوزه خليج فارس کويت (رده ٦٣)، امارات متحده عربی (رده ٦٥) و قطر (رده ٧۹) ديده شده است. مقامات مسئول در اين کشورها در مواردی تمايل خود را به باز کردن فضا نشان داده اند در برخی موارد ابتکاراتی برای تغيير چارچوب قضايی در راستای آزادی های بيشتر انجام داده اند. با اين همه خودسانسوری در مطبوعات حضوری همه جانبه دارد.

عربستان سعودی (رده ١٤٨) برای اولين بار از ليست ٢٠ کشور آخرنشين ليست رده بندی خارج شده است. در طی سال گذشته روزنامه نگاران از آرامش نسبی برخوردار بوده اند. اما کنترل اعمال شده در هيات نظارت بر مطبوعات تحت مسئوليت وزارت اطلاعات مانع صعود عربستان به رده های بالاتر رده بندی است.

جدول رده بندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠٠٧

برای تهيه اين جدول رده بندی، گزارشگران بدون مرز از سازمانهای هميار خود در جهان (١٥ انجمن دفاع از آزادی بيان در ٥ قاره جهان ) از شبکه ١٣٠ نماينده ويژه خود در جهان، روزنامه نگاران ، محققان، حقوقدانان و فعالان حقوق بشر خواسته است که به ٥٠ سوال که نمودار وضعيت آزادی مطبوعات در يک کشوراست، پاسخ دهند. در اين رده بندی ١٦۹ کشور وجود دارد، علت غيبت ديگر کشورها عدم امکان دسترسی به اطلاعات بوده است.