ايران امروز

جنگ داخلی در عراق، آری يا نه؟

ايرنا: تعيين ساعت صفر شروع جنگ داخلی در عراق اينك به مساله جدل انگيز در اين كشور موزاييكی مبدل شده است. رسانه‌های ارتباط جمعی جهان ، كارشناسان خارجی، مخالفان سياسی عراقی و دبيركل سازمان ملل متحد همه معتقدند كه جنگ داخلی در عراق شروع شده است.
مدعيان جنگ داخلی در كشور عراق با استناد به گزارشهای سازمانهای رسمی معتقدند كه اين جنگ ويرانگر آغاز شده است.
سلسله انفجارهای دو هفته پيش شهرك شيعی صدر كه منجر به قتل بيش از ۲۰۰‬ نفر و زخمی شدن بيش از ۲۵۰‬تن ديگر شد ، اين ديدگاه را تقويت می‌كند.
در مقابل ، مسوولان و احزاب شركت‌كننده در تركيب دولت، اين رخدادها را ناديده انگاشته و بر اين باورند كه عراق هنوز به سوی پرتگاه جنگ داخلی پيش نرفته است.

نقطه عطف نخست
برای درك شروع يا عدم شروع جنگ داخلی در عراق بايد تحولات اين كشور را بويژه از زمان انفجارهای مرقدهای مطهر عسكريين (ع) در اسفند ماه سال ۸۵‬ بررسی كرد.
به اعتقاد تمامی كارشناسان، حادثه انفجار مرقد امامين عسكريين (ع) نقطه عطف مهمی در خشونتها و انتقاجوييهای مذهبی در عراق بوده است.
بعد از اين حادثه، كشتار با ماهيت تنوع مذهبی روبه اوج نهاد و به مساجد دو مذهب از هر دو طايفه سنی و شيعی تعرض شد و آشوبها به حدی رسيد كه در اين ميان برخی مساجد نيز به آتش كشيده شدند.
اوج اين خشونتها ماه سپتامبر گذشته بود كه در نتيجه آن ميانگين انفجارهای روزانه در عراق به ۲۰۰‬مورد در روز رسيد، در حالی كه پيش از آن ميانگين انفجار يكصد مورد در روز بوده است.
براساس گزارشهای اخير نمايندگی سازمان ملل در عراق روزانه سه هزار نفر از عراق از بيم جان و خشونتهای جاری به خارج و به ويژه كشورهای عربی همجوار می‌گريزند.
گزارش وزارت مهاجرين و رانده‌شدگان عراق نيز حاكيست كه بيش از ۶۰‬هزار خانواده در نتيجه تهديد تروريستها و بروز انواع خشونتهای مذهبی ناچار به ترك خانه و كاشانه شده و آواره مناطق به اصطلاح امن عراق شده‌اند.
وجود جسدهايی كه با چشمان و دستهای بسته با شليك تير به قتل رسيده و در گوشه و كنار بغداد و بعقوبه و ديگر شهرهای عراق رها می‌شوند، ديدگاه مدافعان وجود جنگ داخلی در عراق را تاييد می‌كند.
تعداد كشته‌های شهروندان عراقی بر اساس خوشبينانه‌ترين گزارشها به بيش از يكصد هزار نفر بعد از زمان اشغال رسيده است.
با وجود تلاش گسترده دولت و رهبران دينی و سياسی برای كنترل اوضاع در عراق به نظر می‌رسد خشونتها در اين كشور همچنان روند رو به افزايش را طی می كند.

نقطه عطف دوم
كارشناسان سلسله انفجارهای دو هفته قبل شهرك صدر كه منجر به قتل بيش از ۲۰۰‬شهروند و بيش از ۲۵۰‬زخمی شد را نقطه عطف دوم مهم در سابقه خشونتهای عراق از زمان اشغال می‌دانند.
سرتيپ "وفيق السامرايی" مشاور نظامی رييس جمهور عراق معتقد است كه انفجارهای شهرك صدر در مقايسه با انفجارهای سامرا ، برای امنيت عراق خطرناك تر است.
وی درباره تصور اهالی اين شهرك شيعی در خصوص انفجارهای اخير گفت: "آنها می گويند كه ما در مقابل انفجار مرقدهای امامين عسكريين (ع) خويشتنداری كرديم و اينك در داخل خانه هايمان ما را می‌زنيد و می‌كشيد و می‌خواهيد بازهم ساكت شويم؟"
گروهی معتقدند كه بعد از اين حادثه شرايط امنيتی در بغداد دستخوش تحول جوهری شده است.
حايل بندی ملموسی بين مناطق شيعه و سنی‌نشين در اين شهر ايجاد شده و بر اين اساس تقريبا ورود شيعيان به مناطق سنی و عربهای سنی به مناطق شيعی غير ممكن شده است.
در نخستين ساعات بعد از انفجار ، نشانه‌های جنگ داخلی به شكل بارزی در بغداد نمود پيدا كرد و حتی حادثه نادر و تاثر برانگيز اعدامهای خيابانی انتقاجويانه روی داد.

تك‌تيراندازان مجهز به دوربين
لغت "قناص" ديگر اين روزها برای بغداديها آشنا شده است كسانی كه گوشه‌ای كمين می‌كنند و از فاصله دور با اسلحه‌های مجهز به دوربين اقدام به كشتار مردم بی‌دفاع می‌كنند.
اين وحشت به تازگی در حداقل حريم امن دل بغداديها رخنه كرده‌است و هم اينك در كنار ساير عوامل ناامنی پديده قناصها نيز سنگينی می‌كند.
اين روزها رفتن به مناطق "فضل" و "باب معظم" و "اعظميه" در مركز بغداد كه اغلب ساكنان آن را عربهای سنی تشكيل می‌دهند تقريبا ناممكن شده است.
تك تيراندازهای ناپيدا از پشت بامها و چارچوب پنجره‌ها هر جنبده‌ای را هدف قرار می‌دهند و افراد مسلح با خودروها يكباره جمعی از مردم را در اين مناطق به زير رگبار می‌گيرند و يكباره ناپديد می‌شوند.
نيروهای امنيتی عراق چندی پيش يك تك تيرانداز را در خيابان "فلسطين" شمال شرقی بغداد و با فاصله نه چندان دور از مناطق بحران زده مركزی بغداد، دستگير كردند. قناصی كه پس از دستگيری به قتل دهها تن از مردم در شهر بغداد اعتراف كرده است.

خشونت برای كسب درآمد
خشونتها اينك در عراق متنوع شده و تنها به گروه‌های القاعده و تكفيری و بعثيها محدود نمی‌شود، بلكه راهزنان و تبهكاران و آدم ربايان نيز وارد فاز خشونت به خاطر كسب درآمد نامشروع مادی شده‌اند.
سرتيپ وفيق السامرايی می‌گويد كه گروههای مسلح در عراق اينك از حيث مادی به خود كفايی رسيده‌اند كه تحول ديگری در ناآراميهای عراق به شمار می‌رود.
وی افزود : آنها با سرقت بانكها، كاميونها ، خودروها و راهزنی و باج خواهی هزينه‌های نيروهای خود و عمليات ترويستی و خريد سلاح و بمب را از واسطه‌های خارجی تامين می‌كنند.

۲۰‬ هزار مسلح
مشاور نظامی رييس جمهوری عراق تعداد كل افراد مسلح را در عراق حدود ۲۰‬ هزار نفر ارزيابی كرد و گفت : ۱۰‬درصد اين عده را اتباع كشورهای عربی تشكيل می‌دهند.
وی اين ۲۰‬هزار فرد مسلح را از گروههای تكفيری القاعده و بعثيها دانست و گفت : علاوه بر افراد مسلح ، اعضای وابسته به گروههای شبه نظامی وابسته به احزاب مختلف سياسی نيز در چهره كريه خشونت عراق خودنمايی می‌كنند.
وی از تعداد دقيق اعضای گروههای شبه نظامی اظهار بی‌اطلاعی كرد و افزود: تصور می‌شود دهها هزار نفر عضو گروههای مختلف شبه نظامی باشند.
وی ادامه داد : در صورتی كه جنگ داخلی در عراق به معنای واقعی رخ دهد، انتظار می‌رود تعداد نيروهای گروههای شبه نظامی به صدها هزار نفر برسد كه در اين صورت شرايط امنيت در عراق بسيار خطرناك می‌شود.
جدا از اين مساله هم اينك بسياری از شهروندان عراقی اقدام به خريد سلاح می كنند تا خود را برای دفاع در جنگ داخلی احتمالی آماده كنند.
يك جوان عراقی كه در يكی از موسسه‌های نظرسنجی فعاليت می‌كند، برای حفظ جان خود و خانواده‌اش يك كلت كمری با قيمت ‪ ۷۰۰‬دلار خريداری كرده است.
وی به خبرنگار ايرنا گفت: از بيم وقوع جنگ داخلی اين سلاح را خريده‌ام تا درصورت وقوع جنگ بتوانم از خود و خانواده‌ام در مقابل تعرضهای گروههای خشن دفاع كنم.

تغيير اسامی برای‌ حفظ جان
خشونتهای مذهبی و بيم و نگرانيها به گونه‌های مختلفی بر صحنه عراق منعكس شده است. اين روزها دادگاههای عراق مملو از خانواده‌هايی است كه برای حفظ جان فرزندانشان خواستار تغيير اسامی آنها هستند.
خانواده‌های شيعی كه در زمان حاكميت رژيم بعث از بيم رژيم ديكتاتور صدام برای فرزندان خود نامهايی مانند "ابوبكر"، "عمر" ، "صدام" و "مروان " و غيره برگزيده بودند ،اينك خواهان تغيير اين اسامی هستند.
آنها نگران هستند كه فرزندانشان به جرم داشتن نام‌های خاص ، به دست گروههای ضد سنی به قتل برسند و در مقابل بسياری از خانواده‌های اهل تسنن نيز ناچار شده‌اند نامهای شيعی فرزندان خود از بيم گروههای تكفيری تغيير دهند.
بسياری از بازرگانان عراقی از بيم جانشان كشور خود را ترك كرده‌اند و سرمايه خود را در كشورهای همجوار به كار گرفته‌اند.
براساس گزارش‌های رسمی بيشترين سرمايه‌گذاران خارجی در اردن را بازرگان عراقی تشكيل می‌دهند.
اين پديده باعث كسادی بازارهای داخلی عراق شده است به طوری كه بازار "شورجه" مهمترين بازار بغداد كه در جوار مناطق فضل و باب معظم واقع شده به تعطيلی دايمی كشيده شده است.
اين بازار شنبه هفته جاری شاهد انفجار سه خودرو بمبگذاری شده بود كه ۶۱‬ كشته و بيش از ۱۲۰‬زخمی برجای گذاشت.

فرار سران و مسوولان
خشونت تنها شامل حال شهروندان عادی نشده است ، بلكه حتی سران سياسی و مسوولان دولت عراق نيز با وجود رعايت مسايل امنيتی و عواملی كه در اختيار دارند ، ناچار به فرار از عراق شده‌اند.
بسياری از سران سياسی عربهای سنی مانند "صالح مطلك" رييس فراكسيون جبهه گفت و گوی ملی ، "عدنان الدليمی" رييس فراكسيون جبهه توافق و "حارث الضاری" رييس هيات علمای عربهای سنی در اردن به سر می‌برند.
اين گروهها برای خود مقرهای دايمی در اردن ايجاد كرده‌اند و اغلب نشستهای خبری و سياسی خود را در فضای امن "امان" انجام می‌دهند.
"ابراهيم الجعفری" نخست وزير دولت موقت و "اياد علاوی" نخست وزير دولت انتقالی اغلب ماههای سال را در لندن و در كنار خانواده هايشان سپری می‌كنند.
از شيخ " غازی عجيل الياور" اولين رييس جمهوری دولت انتقالی عراق نيز ديگر خبری نيست و او به ادامه فعاليتهای اقتصادی خود در كشورهای عربی برگشته است.
اياد علاوی عضو مجلس نمايندگان عراق كه از ابتدای جلسات مجلس تاكنون حتی در يك جلسه هم حضور نداشته معتقد است كه "بغداد ديگر جای زندگی نيست".

جنگ داخلی؟ هنوز نه!
با وجود همه اين علايم خشونت انگيز در عراق ، همچنان بخش قابل توجهی از نخبگان سياسی و مسوولان عراقی معتقدند كه عراق هنوز به سوی جنگ داخلی پيش نرفته است.
به تازگی رييس جمهوری آمريكا نيز به صف اين افراد پيوسته و سخن درباره وجود جنگ داخلی در عراق را، زود هنگام دانسته است.
عقيده مخالفان وجود جنگ داخلی در عراق از آنجا ناشی می‌شود كه اين عده معتقدند كه مدعيان شروع جنگ داخلی در عراق، ناامنيهای جاری در بغداد را به كل عراق تعميم می‌دهند.
مخالفان وجود جنگ داخلی در عراق، همچنان اصرار می‌ورزند كه ۸۰‬درصد از مناطق عراق در امنيت و ثبات به سر می‌برد و تنها ۲۰‬درصد عراق ، شامل: بغداد، الانبار، دياله، صلاح‌الدين و شمال استان بابل ناامن است.

انفجارهای بزرگ با حداكثر تلفات
اما بعد از انفجارهای شهرك صدر، آنچه توجه برانگيز بود، ورود گروه‌های مسلح در عراق به فاز جديدی از خشونت است.
انجام عمليات انفجارهای بزرگ با حداكثر تلفات انسانی امری است كه در انفجار عصر روز شنبه هفته جاری در منطقه "صدريه" در مركز بغداد نمايان شد.
همه گزارشها نشان می‌دهد كه گروههای مسلح درصدد توسعه دايره خشونتها به مناطق امن عراق هستند.
رييس پليس استان كربلا چندی قبل، از وجود دو هزار فرد مسلح در شمال كربلا خبر داد كه برای انجام عمليات تروريستی در شهرهای مقدس كربلا و نجف آموزش می بينند.
اين عده آن گونه كه "ابوالوليد" رييس پليس كربلا گفته است، در منطقه موسوم به "مثلث مرگ" در شمال استان بابل دارای پايگاه‌های ويژه آموزش عمليات تروريستی هستند.
كارشناسان بر اين باورند كه اگر دولت عراق به موقع برای كنترل خشونتها چاره‌ای نينديشد، آتش آن دامن همه عراق را می‌گيرد.

برنامه‌های مدون و جدی دولت!
نخست وزير عراق اطمينان داده است كه برای پايان بخشيدن به خشونت ها برنامه‌ای مدون و جدی در دست اجرا دارد كه به طور ويژه روی بغداد به عنوان مركز مهم خشونتها متمركز می‌شود.
از طرفی مشاور نظامی رييس جمهور عراق نيز، تنها راه حل خروج از بحران عراق را، حصول توافق و همبستگی بين گروه‌های سياسی و حمايت از دولت نوری المالكی برشمرده است.
وی هشدار داده است كه اگر جنگ داخلی در عراق اتفاق بيفتد، اولين زيان ديدگان آن، كشورهای عربی حوزه خليج فارس و همجوار عراق خواهند بود.
وی اضافه كرده است كه جنگ داخلی در عراق، افراط گرايان شيعه و سنی را در اين كشورها به تحرك و انتقام جويی خواهد كشاند و همه كشورها به آفت جنگ داخلی در عراق گرفتار می‌شوند.
با وجود اين هشدارها، همچنان اين سوال باقی می‌ماند كه آيا ساعت صفر جنگ داخلی در عراق آغاز شده يا آنگونه كه نخست وزير عراق می‌گويد، خشونت‌های جاری در عراق، تنها ناشی از تبعات منفی اختلافهای سياسی احزاب است؟