ايران امروز

اورهان پاموك برنده نوبل ادبيات شد

اورهان پاموك برنده جايزه نوبل ادبيات
دويچه وله: اورهان پاموك، نويسنده ترك، جايزه نوبل ادبيات امسال را دريافت مى‌كند. پاموك در داستانها و رمانهاى خود پلى ميان زندگی مدرن و سنت صوفيانه شرق برقرار كرده است. آثار او در اين ميان به ۳۵ زبان دنيا ترجمه و در ۱۰۰ كشور جهان منتشر شده‌اند. معروفترين آثار او عبارتند از ”قلعه سفيد“، ”نام من قرمزى است“ و ”برف“. سال پيش هم جايزه صلح ناشران كتاب در آلمان به اورهان پاموك اعطا شد. با اين جايزه از تعهد و فعاليت سياسى او نيز تقدير كردند. پاموك در نوشته‌هاى خود به ناسيوناليسم ترك انتقاد مى‌كند. او نوشته است كه در تركيه ”يك ميليون ارمنى و ۳۰ هزار كرد به قتل رسيده‌اند.“ بدين خاطر پاموك را به اتهام ”اهانت به تركيت“ به دادگاه احضار كردند.

پاموك يكى از مشهورترين نويسندگان تركيه است. كسى كه در تركيه كتابخانه‌اى در خانه داشته باشد، حتما كتاب يا كتابهايى هم از پاموك در قفسه كتابش يافت مى‌شود. پاموك در رمانهايش پيوندى برقرار مى‌كند ميان سنت شرق، و فرهنگ اروپايى كه عصر روشنگرى را پشت سر نهاده است.

كتاب ”قلعه سفيد“ چنين رمانى است. آغاز آن به نظر بس ماجراجويانه مى‌آيد:

”با كشتى‌هاى تركى روانه سفرى از ونيز به ناپل شديم. سه نفر بوديم. قايقهاى پارويى‌اى كه از درون مه بيرون مى‌آمدند تمامى نداشتند.“

مردى كه در اينجا داستان را شرح مى‌دهد جوانى است اهل ونيز. او را مى‌ربايند و به عنوان برده به استانبول مى‌برند و به مردى اهل عثمانى مى‌فروشند. اما جوان ونيزى كه از تحصيل و تربيت برخوردار است، مى‌تواند خود را در استانبول بالا بكشد. به عنوان طبيب بيماران را مداوا مى‌كند و با ارباب خود تبادل فكرى دارد. در پايان نمى‌توان به روشنى تشخيص داد كه چه كس برده است و چه كس برده‌دار.

به همان اندازه كه اورهان پاموك بخاطر كتابهايش دوست داشته مى‌شود، به همان اندازه هم از سوى محافل ملى‌گرا نكوهش مى‌گردد. چون اورهان پاموك از انتقاد كردن نمى‌هراسد، دخالت مى‌كند، بديهيات دنياى تركها را متزلزل مى‌سازد، از تابوها سخن مى‌گويد: ”در اين كشور در گذشته شمار بسيار زيادى غيرمسلمان وجود داشت. امروزه اما اين غيرمسلمانها ديگر در اين كشور نيستند. نبايد در اين باره صحبت كنيم؟ قديمها در اين كشور صدهزار ارمنى زندگى می‌كردند. ما بايد بگذاريم در تركيه فرهنگى شكوفا شود تا بتوانيم در باره اين موضوع آزادانه حرف بزنيم.“

اورهان پاموك بخاطر چنين سخنانى بارها در آستانه زندانى شدن بوده است.

اورهان پاموك در درجه نخست نويسنده‌اى است كه حرف دل تركها را مى‌زند، كه شرح می‌دهد كه در تركيه چه می‌گذرد و در قرون پيش چه گذشته است. در تركيه، در نقطه تماس ميان اروپا و آسيا، محل برخورد شرق و غرب.

پاموك مى‌گويد: ”۲۰۰ سال اخير در كشور ما تاريخ مدرنيزاسيونى اجبارى و با قدرت دولت از بالا اعمال شده است و نيز تاريخ مقاومتى است كه قشر محافظه‌كار جامعه در برابر اين مدرنيزاسيون از خود نشان داده است. ما تركها چنان در اين تاريخ متاثركننده تعمق كرده‌ايم كه يك نوع رمان خاص بوجود آمده كه بى‌مانند است، يعنى رمان شرقى–غربى. رمان من ”قلعه سفيد“ هم از اين دسته است. چيزى كه جهان امروز آن را برخورد ميان شرق و غرب مى‌نامد، جهان ترك ۲۰۰ سال است كه با آن آشناست، چون تركيه درست در فاصله ميان شرق و غرب واقع است.“

اينك اورهان پاموك جايزه نوبل ادبيات را دريافت مى‌كند، سال پيش هم جايزه صلح ناشران كتاب در آلمان از آن او شد، و با اين همه آرزوى اصلى او چنان كه خود گفته اين است كه: ”با وجود زبان تند و تيزم، دوست دارم اولين نويسنده ترك باشم كه بخاطر زبان تندش به زندان نمى‌رود.“

چهار اثر از اورهان پاموك به فارسى منتشر شده‌اند: ”قلعه سفيد“، ”نام من قرمز“، ”زندگى نو“ و ”برف“ كه ترجمه ارسلان فصيحى هستند. انتشارات ققنوس اين كتابها را منتشر كرده است.