iran-emrooz.net | Thu, 07.09.2006, 11:31
هرسال ۱۸۰ هزار تحصيلكرده از ايران می‌روند
سرمايه / نرگس جودكی: مهاجرت سالانه‌ی ١٨٠ هزار تحصيلكرده‌ی ايرانی به خاطر شرايط اقتصادی، تمايل ٣٢ درصد از افغان‌ها برای بازگشت داوطلبانه، رشد شهرنشينی و مشكلات فرزندان مادران ايرانی و پدران افغانی، مسايلی بود كه در سمينار «گزارش وضعيت جمعيت جهان» بررسی شد.
در جلسه‌ی چهارشنبه ١٥ شهريور، كنت اوستبی (هماهنگ‌كننده‌ی مقيم سازمان ملل) با بيان اين‌كه ٥٠ درصد مهاجران جهان را زنان تشكيل می‌دهند، گفت: «كشور ايران با توجه به تركيب جمعيتی جوان و بيكاری بالا، دارای مهاجرت بيش‌تری است.»
وی در ادامه به ميزبانی ايران از مهاجران عراقی و افغانی افزود: «اين موضوع مهاجرت را برای ايران به يك مساله‌ی حاد تبديل كرده است.»اوستبی عدم مديريت مناسب در مهاجرت را موجب اضمحلال حقوق بشر و افزايش فقر دانست و گفت: «در صورتمديريت مناسب و ايجاد سياست‌های لازم، اين افراد، نيروهای خوبی برای كشورهای مبدا و مقصد می‌شوند.»
٩٥ ميليون زن مهاجر در جهان
«امروزه نيمی از مهاجران بين‌المللی يعنی ٩٥ ميليون نفر زنان و دختران هستند. با وجود اين كه زنان مهاجر سهم عمده‌ای در هر دو خانواده‌ی خود، چه در وطن و چه در اجتماعات خارج از كشورشان دارند ولی همچنان نيازهای اين زنان ناديده گرفته می‌شود.»اين نكته‌ای است كه مدير اجرايی برنامه‌ی صندوق جمعيت سازمان ملل در گزارش وضعيت جمعيت جهان در سال ٢٠٠٦ بر آن تاكيد كرده است. در ايران اين گزارش را محمد عبدالاحد نماينده صندوق جمعيت سازمان ملل در ايران قرائت كرد.
گزارش امسال وضعيت جمعيت جهان، تحت عنوان «گذرگاهی به سوی اميد: زنان و مهاجرت بين‌المللی» گستردگی و اهداف مهاجرت زنان، تاثير وجوهی كه برای حمايت از خانواده‌هايشان به خانواده می‌فرستند و آسيب‌پذيری بی‌تناسب‌شان در برابر قاچاق استثمار و سوءاستفاده را بررسی می‌كند و می‌گويد اگرچه زنان ميلياردها دلار به صورت نقدی و خدماتی به اقتصادكمك می‌كنند اما سياستگذاران هنوز هم چه به كمك‌های آنان و چه به آسيب‌پذيری شان بی‌اعتنا هستند و اين در حالی است كه زنان مهاجر در مقايسه با همتايان مذكر خود، تمايل دارند سهم بيش‌تری از درآمد خود را كه ميزان آن كم‌تر از مردان است، به خانه بفرستند.
مدير اجرايی صندوق جمعيت سازمان ملل میافزايد: «انتشار گزارش وضعيت جهانی در سال ٢٠٠٦ تنها يك هفته پيش از اجلاس مقامات در زمينه‌ی گفت‌وگو پيرامون مهاجرت بين‌المللی و توسعه كه در نيويورك منعقد شده است، صورت می‌گيرد. اين اجلاس كه در تاريخ ١٤ تا ١٥ سپتامبر در سازمان ملل متحد تشكيل می‌شود دولت‌های جهان را برای بحث درباره‌ی چالش‌ها و منافع مهاجرت فرا می‌خواند.»
ثريا عبيد به قاچاق انسان، اسلحه و مواد مخدر اشاره می‌كند و می‌گويد: «امروز قاچاق انسان بعد از اسلحه و مواد مخدر سومين گروه از بزرگ‌ترين تجارت‌های غيرقانونی است. قربانيان قاچاق انسان منبع درآمد مداومی هستند كه تا زمانی كه آنقدر بيمار و فرسوده نشده‌اند كه بتوان از آن‌ها استفاده كرد، بارها و بارها مورد استثمار قرار می‌گيرند. بسياری از آن‌ها، يا در اثر خدمات اجباری‌شان يا مستقيماً در نتيجه‌ی خشونت و يا در اثر ابتلا به بيماری‌هايی مانند HIV كه در برابر آن آسيب‌پذيرند، می‌ميرند.»
عبدالاحد با قرائت گزارش مديراجرايی صندوق جمعيت سازمان ملل بر كاهش تبعيض و فقر زنان تاكيد كرد و پيام گزارش را اين جمله دانست: «زمان آن رسيده است كه نامرئی‌ها را مرئی كنيم.»
٣٢ درصد افغان‌ها تمايل به بازگشت دارند
دكتر محموديان عضو هيات علمی دانشگاه تهران نيز ضمن بررسی وضعيت افغان‌ها در ايران به نتايج تحقيقی در اين باره اشاره می‌كند و می‌گويد:«ايران در سال ٧٤ روزانه ١٠ ميليون دلار برای مهاجران افغانی هزينه می‌كرد. سياست‌های ايران در طی سه دوره مهاجرت افغان‌ها به كشور به ترتيب سياست درهای باز، سياست جلوگيری از ورود پناهندگان غيرقانونی و بازگشت داوطلبانه و سياست قرارداد سه جانبه با كميساريای عالی پناهندگان و افغانستان است.»
وی میافزايد: «وضعيت اقتصادی اجتماعی مردان طبق تحقيق در سه شهر مشهد، زاهدان و تهران به اين شرح بوده است:٣٠درصد مردان افغان بی‌سوادو نيم ديگر افراد، در سطح ابتدايی درس خوانده‌اند. مشهدی‌ها در بين اين شهرها باسوادترند. بيش‌تر افغانی‌ها در ايران به كارهای پيشه‌وری، نجاری، خياطی و ... می‌پردازند، ٢٥ درصد كارگر ساده و ٢٢ درصد فروشنده هستند، باقی افراد در امور اداری تخصص دارند. مشهد بيش‌ترين و زاهدان كم‌ترين شاغل را دارند. ٥٥ درصد اين مهاجرين از نقاط روستايی و ٤٥ درصد از شهرهای افغانستان آمده‌اند.»به گفته‌ی محموديان ٤٥ درصد وضعيت كنونی خود را بهتر از زمانی می‌دانند كه در افغانستان بودند و ٢٩ درصد معتقدند اوضاعشان بدتر شده است. ٢٦ درصد هم می‌گويند اوضاع اقتصاديشان تفاوتی نكرده است. افراد شاغل و تحصيلكرده كم‌تر رضايت داشته و كسانی كه در افغانستان شغل و تحصيلات نداشته‌اند اكنون احساس رضايت دارند، ٦٢ درصد مهاجرين با افراد همكار و همسايگان ارتباط گرفته‌اند و ٣٨ درصد نتوانسته‌اند با ايرانيان ارتباط برقرار كنند.
ميزان تمايل به بازگشت در ٣٢ درصد وجود دارد كه اغلب در زمره‌ی مهاجرانی با تحصيلات و شغل پايين‌تری قرار دارند در اين ميان زنان خانه‌دار كم‌تر مايل به بازگشت بوده و همين‌طور كسانی كه خويشاوندی در افغانستان دارند و اوضاع را بهتر ديده‌اند بيش‌ترين آمادگی را برای رفتن به افغانستان دارند. مهم‌ترين مشكل مهاجران نبود امكانات توسعه‌ای در افغانستان است.
سالانه يك ميليون نفر از روستا به شهر می‌آيند
شهلا كاظمی‌پور عضو هيات علمی دانشگاه تهران نيز براساس تحقيقی به اين نتيجه رسيده است كه سالانه يك ميليون مهاجر از روستا به شهر می‌روند كه دليل اصلی اين مهاجرت نامكفی بودن درآمد روستاييان و دسترسی به منابع كسب و كار است.
كاظمی‌پور معتقد است: «شهرهای ايران را می‌توان شهرهای مهاجران ناميد. دو سوم اين مهاجران مرد هستند و يك سوم را زنان تشكيل می‌دهند.»
اين استاد دانشگاه می‌گويد: «سهم مهاجرت زنان افزايش يافته و در دهه‌ی اخير بحث مهاجرت تحصيلكردگان هم باعث بالاتر رفتن آمار زنانی شده است كه از شهرها يا روستاهای ايران به شهرهای ديگر مهاجرت می‌كنند.»
لايحه‌ی قضايی تابعيت كودكان ايرانی - افغانی
رفعت بيات، نماينده‌ی مجلس شورای اسلامی درباره‌ی تابعيت كودكانی كه مادر ايرانی و پدر افغانی دارند، می‌گويد: «مجلس با اين مساله به صورت كلان برخورد كرد طبق قانون مدنی بحث تابعيت را در مورد همه‌ی ازدواج‌ايرانی‌ها با افراد خارجی بررسی می‌كند. اكنون يك لايحه‌ی قضايی آماده‌ی طرح است كه در اين باره تصميم می‌گيرد.»
يكی از مسايل مطرح شده در اين سمينار مشكلات كودكانی است كه هنوز تابعيتی ندارند و از آموزش مناسب برخوردار نيستند.
كريستين سالاز، نماينده‌ی يونيسف در اين باره می‌گويد: «همه‌ی كودكان حق دارند از آموزش برخوردار شوند. بايد يادآوری كرد ايران بيش‌تر از كشورهای ديگر از مهاجران افغان پذيرايی كرده ولی هنوز كودكان افغان، كودكان كار و خيابان هستند و به آموزش دسترسی ندارند.»
سالانه ١٨٠ هزار تحصيلكرده از ايران می‌روند
نماينده‌ی سازمان بين‌المللی مهاجرت، ايران را دارای بالاترين ميزان برون‌كوچی، درون‌كوچی و رشد شهرنشينی در جهان دانسته و می‌گويد: «سالانه ١٨٠ هزار تحصيلكرده‌ی دانشگاهی در ايران به خاطر شرايط اقتصادی به خارج از كشور مهاجرت می‌كنند.»
علی اوليايی میافزايد: «مهاجرت از ايران دارای سه موج اجتماعی، سياسی و اقتصادی است و سالانه بين ١٥٠ تا ١٨٠ هزار تحصيلكرده به منظور بهتر شدن وضعيت اقتصادی كشور را ترك می‌كنند.»
او درباره‌ی جمعيت مهاجر دنيا می‌گويد: «سه درصد جمعيت دنيا را مهاجران و اكثرائ نيروی كار مهاجر تشكيل می‌دهند و اين در حالی است كه پيش‌بينی می‌شود تا ٥٠ سال آينده تعداد مهاجران از مرز ٢٥٠ ميليون نفر بگذرد.»
نماينده‌ی سازمان بين‌المللی مهاجرت معتقد است: «مهاجرت منتظم و قانونمند اهرم توسعه خواهد بود و در برابر كاهش فقر و نابرابری‌ها، نقش موثری دارد. در عين حال مهاجرت غيرمنتظم همچون قاچاق انسان، آوارگی و بی‌خانمانی‌تهديدی برای امنيت ملی و انسانی است.»