iran-emrooz.net | Mon, 10.07.2006, 21:11
شرق/ ترجمه آزاده افتخاری: در حالى كه بحث تفاهم نامه هستهاى ايالات متحده و هند همچنان در كنگره آمريكا داغ است، خبر همكارى هستهاى آمريكا و روسيه جنجال ديگرى در كنگره به راه انداخته است. مقامات دولت بوش اعلام كردهاند كه واشينگتن قصد دارد براى اولين بار و به صورت گسترده در زمينه تكنولوژى صلح آميز هستهاى با روسيه همكارى كند.
زمانى كه خبر همكارى هستهاى آمريكا و هند در رسانهها منعكس شد، بسيارى اين گونه تحليل كردند كه يكى از اهداف اين همكارى محدود ساختن روابط هند با ايران و تضمين حمايت دهلى نو از سياستهاى واشينگتن عليه ايران است. هر چند مقامات هند اين نظريه را تكذيب مى كنند، اما موضع گيرىهاى دهلى نو در قبال قطعنامه هاى پيشين شوراى حكام در مورد ايران و تعلل در زمينه پروژه خط لوله گاز ايران - پاكستان - هند، نشانهاى از نرمش هند در قبال آمريكا است.
اكنون در حالى كه استراتژى واشينگتن در مورد هند موفق به نظر مىرسد، دولت بوش اين استراتژى را در مورد كشورى به كار مىگيرد كه در برخورد با ايران ابزار تعامل قدرتمندترى دراختيار دارد.
روسيه شريك تجارى و بزرگترين شريك هستهاى ايران در منطقهاى است كه به لحاظ ژئوپولتيكى نقش حساسى در سياستهاى جاه طلبانه دولت بوش ايفا مىكند. بوش كه براى سالها با انديشه همكارى هستهاى كشورش با روسيه مخالف بود، تاكيد داشت كه تنها توقف پروژه احداث رآكتور هستهاى بوشهر مىتواند به همكارى هستهاى مسكو - واشينگتن كمك كند. اما مقامات آمريكايى سرانجام به اين نتيجه رسيدند كه ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه مهرهاى اساسى در راه تلاش غرب براى كنترل فعاليت هاى هسته اى ايران به شمار مى آيد و بايد به موازات ائتلاف روسيه با ايران، محور قدرتمند ديگرى ايجاد كرد.
روزنامه واشينگتن پست به نقل از مقامات مى نويسند: بوش قصد دارد در جريان نشست رهبران گروه هشت كشور صنعتى جهان موسوم به گروه هشت در سن پترزبورگ، اين پيشنهاد را به پوتين ارائه كند و سپس مذاكرات طبق قوانين آمريكا براى انعقاد تفاهم رسمى آغاز خواهد شد. اين در حالى است كه مقامات روسيه با توجه به فشار قابل پيش بينى آمريكا، تلاش مى كردند از طرح موضوع ايران در چارچوب اجلاس گروه هشت جلوگيرى كنند، اما اكنون يكى از مهمترين پيشنهادهاى آمريكا براى روسيه كه در واقع ارتباط نزديكى با روابط تهران - مسكو دارد، در همين اجلاس مطرح مى شود.
واشينگتن پست مىنويسد: به عقيده دولت بوش اين پيشنهاد براى هر دو طرف (آمريكا و روسيه) سودآور است. تفاهم هستهاى با آمريكا راهى است كه روسيه مىتواند از طريق آن ذخيره سازى هزاران تن ضايعات سوخت هستهاى از رآكتورهايى كه آمريكا سوخت آنها را تامين مى كند، برعهده گيرد. اين پيشنهاد در مقابل، به عنوان مشوقى براى تضمين حمايت روسيه از سياست هاى غرب در مورد ايران ارائه مى شود.
از سوى ديگر اين طرح براى سياست بوش مبنى بر ارسال انرژى صلح آميز هستهاى به كشورهاى مصرف كننده سودمند است زيرا روسيه مكانى را براى نگاهدارى ضايعات سوخت تامين خواهد كرد. با اين حال برخى تحليلگران با استراتژى جديد بوش مخالفت مى كنند.
منتقدان اين طرح مى گويند: پيشنهاد همكارى هسته اى آمريكا در حالى به عنوان مشوق به روسيه ارائه مى شود كه مسكو با حمايت از گزينه تحريم ايران مخالفت مى كند.
اما موافقان اين طرح مىگويند: تصميم بوش نقطه عطفى در روابط روسيه - آمريكا به شمار مى آيد. رز گاتمولر مقام سابق سازمان انرژى آمريكا و مسئول كنونى مركز كارنگى مسكو مى گويد: «اين روند نشان مى دهد كه تحولات گسترده اى در انتظار روابط مسكو - واشينگتن است و ما مى توانيم در مورد ايران با روس ها همكارى كنيم.»
وى مى افزايد: اين طرح براى روسها اعتمادى را پديد مى آورد كه در گذشته وجود نداشته است. با اين حال برخى ديگر اين طرح را يك جانبه توصيف مى كنند.
هنرى سوكولسكى رئيس مركز مطالعات منع تكثير تسليحاتى مى گويد: «تاكنون ايالات متحده بر عكس العمل روسيه براى كنترل فعاليت هاى هستهاى ايران تاكيد داشته است. اما ما واقعاً از طرح روسيه چه چيزى به دست مى آوريم.» اين در حالى است كه روسيه از اوايل دهه ۱۹۹۰ به دنبال تفاهم هستهاى با آمريكا بوده است تا از محدوده ارضى گسترده خود براى نگهدارى ضايعات سوخت هستهاى جهان استفاده كند. ايالات متحده با آژانس انرژى هستهاى اروپا، چين، ژاپن، تايوان و ۲۰ كشور ديگر تفاهم نامه هستهاى منعقد كرده است و به گفته كارشناسان كنترل ۹۵ درصد بازار هستهاى جهان دراختيار آمريكا است و روسيه نمى تواند بدون مجوز واشينگتن در زمينه ضايعات سوخت هستهاى جهان فعاليت كند.
ميتو بان كارشناس هستهاى در مركز علوم و امور بين الملل مى گويد: بوش مانند بيل كلينتون رئيس جمهور سابق آمريكا اعلام كرده بود تا زمانى كه همكارى هسته اى روسيه و ايران ادامه دارد، تفاهم هسته اى آمريكا - روسيه ممكن نخواهد بود. بان مى گويد: در تابستان ۲۰۰۲ بوش طى نامه اى كه براى پوتين ارسال كرد از وى خواست تا براى انعقاد تفاهم هسته اى با آمريكا، مشكل همكارى هسته اى و موشكى با ايران را حل كند.
واشينگتن پست با اشاره به تفاهم تهران و مسكو مبنى بر بازگرداندن ضايعات سوخت هسته اى بوشهر به خاك روسيه مى نويسد: اين تفاهم نامه تا حدودى نگرانى آمريكا در خصوص اين پروژه را تعديل كرد.
مقامات آمريكايى مى گويند: به دنبال انتشار گزارش هاى سال ۲۰۰۲ در خصوص وجود تاسيسات متعدد هسته اى در ايران، موضع پوتين و بوش در قبال ايران جدى تر شد و رئيس جمهور روسيه با ارسال پرونده ايران به شوراى امنيت و مجموعه مشوق ها و مجازات هاى غرب براى ايران موافقت كرد.
آنها مى افزايند: اما در عين حال پوتين با اعمال تحريم هاى اقتصادى، استفاده از گزينه نظامى و حتى تندتر شدن زبان شوراى امنيت در قبال ايران مخالفت مى كند.
واشينگتن پست مى نويسد: آغاز مذاكرات در خصوص تفاهم نامه همكارى هسته اى مى تواند به عنوان اهرمى براى فراتر بردن پوتين مورد استفاده قرار گيرد. البته اين گفت وگوها ماه ها به طول مى انجامد و بررسى كنگره آمريكا اين روند را طولانى تر خواهد كرد.
تحليلگران مى گويند: در صورتى كه پوتين در حين مذاكرات با به كارگيرى اقدامات جدى تر عليه ايران مخالفت كند، اين روند متوقف مى شود. اما در صورت همكارى رئيس جمهورى روسيه، شرايط به نفع امضاى قرارداد نهايى ميان آمريكا و روسيه تسهيل خواهد شد.
جورج پركوويچ كارشناس كنترل تسليحاتى و معاون موسسه كارنگى مى گويد: «اين يكى از معدود زمينه هايى است كه سود اقتصادى سرشارى در آن دخيل است و مى توان از طريق آن روس ها را تحت فشار قرار داد.»
بان نيز مى گويد: «روس ها از طريق واردات ضايعات سوخت هسته اى پول زيادى به دست مى آورند و ما مى توانيم از اين اهرم از آنها اقدامات ديگرى طلب كنيم.»
وى مى افزايد: براى مثال مى توان از آنها درخواست كرد در مورد سياست هاى غرب در قبال ايران انعطاف بيشترى نشان دهند.