عضو اتاق بازرگانی تهران اظهار داشت: چند تحقیق دانشگاهی نشان می‌دهند نقش فعالیت زنان در حوزه اقتصادی حتی زیر ۵ درصد است.

نسیم توکل در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در مورد سهم زنان از اقتصاد کشور اظهار داشت: یکی از بزرگترین مشکلاتی که دغدغه جامعه زنانی که فعال اقتصادی هستند این است که متاسفانه هنوز مرجعی متولی این نشده که اگر موضوع فعالیت اقتصادی یا سهم زنان در توسعه پایدار اقتصادی مطرح می‌شود، متولی بپذیرد که آمار و ارقام درستی را با توجه به شاخص‌های درست اعلام کند. معاونت زنان و خانواده وجود دارد اما بخش اقتصادی در آن بسیار کمرنگ است و بیشتر برنامه‌های حمایتی است که برای توسعه کارآفرینی یا پرداخت به مشکلات زنان است.

وی افزود: اتاق‌‌های بازرگانی و نهادهای مشابه مانند نهادهای صنفی ممکن است آمارهایی را منتشر کنند که برای مثال در این سال فلان تعداد زن کارت بازرگانی گرفته‌اند اما من به ضرس قاطع می‌گویم که داشتن کارت بازرگانی به معنای فعال اقتصادی بودن نیست. ممکن است فقط عضو هیئت مدیره شرکت باشند اما شاخص‌هایی که ممکن است فعال اقتصادی تلقی شوند را ندارند.

توکل خاطرنشان کرد: معاونت علمی آماری از زنان در حوزه دانش‌بنیان را معرفی می‌کند، اما همچنان به معنای فعالیت و نقش‌آفرینی اقتصادی آنها نیست. وزارت ارتباطات هم آمار بالایی را منتشر می‌کند ولی وقتی سراغ این زنان می‌رویم می‌بینم فقط عضو هیئت مدیره نهادهای خصوصی اقتصادی هستند یا اینکه همسران دولتی آنها به نام این زنان مجوز گرفته‌اند. شهرک‌های صنعتی آمار قابل توجهی از زنان فعال اقتصادی می‌دهند ولی وقتی با این زنان تماس می‌گیریم می‌بینیم در منزل نشسته‌اند اما اسما عضو یک سهامی عام یا سهامی خاص هستند. بنابراین بزرگترین مشکل در فعالین اقتصادی زن این است که هیچ متولی نیست که آمار قابل اتکایی در این مورد منتشر کند.

این عضو اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: چند تحقیق دانشگاهی نشان می‌دهند نقش فعالیت زنان در حوزه اقتصادی حتی زیر ۵ درصد است. به این میزان نقش زنان در اقتصاد کوچک است. ۵۰ درصد از جمعیت جامعه زنان هستند اما سهم آنها از اقتصاد ۵ درصد است.

وی همچنین با اشاره به اهمیت حضور زنان در اقتصاد گفت: من همیشه به زنان مطالبه‌گر در این حوزه می‌گویم که شما نباید برای فعالیت اقتصادی مطالبه‌گر باشید بلکه دولت با دیدن این آمار باید مطالبه‌گر شما باشد، چراکه نقش شما در اقتصاد جایگاه کشور را تکان می‌دهد. شما نباید برای به دست آوردن جایگاه خود تلاش کنید بلکه حاکمیت باید برای شما تلاش کند

وی افزود: زنان اتاق‌های بازرگانی به تبعیض مثبت علاقه‌ای ندارند. اتاق‌های تهران، ایران و شهرستان‌ها یک کانون زنان بازرگان وجود دارد که کسانی عضو هستند و کارت بازرگانی دارند در این کانون هستند اما این هم به معنای فعال اقتصادی بودن نیست. اتاق و تشکل‌ها کار خاصی برای افزایش حضور زنان در فعالیت اقتصادی انجام نداده‌اند. اتاق خود را بازوی قوا می‌داند و می‌گوید کار من است که مطالبات بخش خصوصی را ارائه دهم بنابراین هنوز چنین موضوعی برای اتاق دغدغه نشده است. ‌

توکل در مورد وجود تبعیض‌ها بر مسیر فعالیت اقتصادی زنان اظهار داشت: من چند وقت پیش در یک میزگرد حضور داشتم که دو نفر از بخش خصوصی بودیم و بقیه از خانم‌های دولتی بودند. ما حرف هم را نمی‌فهمیدیم و دغدغه‌هایشان با ما بسیار متفاوت بود. تبعیض علیه زنان برای رسیدن به مراتب بالاتر در بخش دولتی بسیار پررنگ‌تر از بخش خصوصی است. گاها حتی اگر فرد چنین موضوعی را حس نکند هم فکر می‌کند که باید بیان کند تا به جایگاهی برسد.

وی افزود: در بخش خصوصی خیلی کمتر به تبعیض برخوردیم، شایستگی مجموعه‌ای از توانمندی، تخصص، مهارت و انگیزه است. ‌اگر اینها وجود داشته باشد در بخش خصوصی تبعیض نقشی نخواهد داشت. 

توکل با اشاره به اهمیت فعالیت اقتصادی زنان در توسعه کشور بیان کرد: در بیشتر کشورها در حوزه اقتصادی تناسب تعداد زنان و مردان وجود دارد، کشورها برای توسعه پایدار نیاز به فعالیت اقتصادی و کارآفرینانه دارند، فعالیت کارآفرینانه به عنوان یک فعالیت ارزش‌آفرین به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک می‌کند. اگر این فقط بر دوش مردان باشد به این معنا است که کمتر از نصف جمعیت بار کل کشور را برمی‌دارد. اگر زنان وارد صحنه شوند به این معنا است که کشور با همه قوا وارد کار شده است، در چنین شرایطی دیگر از زنان و مردان نام نمی‌بریم بلکه از جمعیت کشور نام می‌بریم. اما فعلا چون زنان کنار رفته‌اند باید از سهم زنان در اقتصاد صحبت کنیم.

***

سهم زنان از بازار کار ایران حدود ۱۶ درصد است

آرمان ملی: «سهم زنان از بازار کار ایران حدود ۱۶ درصد است» این صحبت‌های زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر تهران در ۸ مارس «روز جهانی زن» است، هر چند که او اعلام کرده «۷۲۰ زن در شهرداری تهران پست مدیریتی دارند، اما باور دارد که ۲۵۷ سال نیاز داریم تا سطح دستمزد زنان با مردان برابری کند. دردآور است که به‌رغم به دست داشتن بیش از ۵۰ درصد از کرسی‌های دانشگاهی برای زنان تنها حدود ۳۰ درصد از آنان هیات علمی هستند.»

اگر صحبت‌های نژاد بهرام را به عنوان آمار موثق قرار دهیم، آن زمان پی خواهیم برد که سهم زنان در اشتغال کاهش پیدا کرده است. بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار‌، در سال ۹۷ سهم زنان از تمام مشاغل مزدبگیر، تنها ۱۹ درصد و سهم مردان ۸۱ درصد بوده است. در گزارش مرکز آمار نیز سهم زنان ایرانی از بازار کار ۱۸ درصد اعلام شده است. مشارکت پایین اقتصادی و نرخ بالای بیکاری زنان این واقعیت را نشان می‌دهد که همچنان نیمی از جمعیت ایران مشکلات متعددی برای مشارکت اقتصادی و کار کردن دارند. دامنه این موانع از مشکلات اجتماعی تا فرهنگی گسترده است.
در این باره نژاد بهرام می‌گوید: «بر اساس گزارش شکاف جنسیتی مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۰،  دنیا هنوز ۱۰۰ سال تا دستیابی کامل به برابری جنسیتی راه در پیش روی خود دارد. این برآورد ماحصل بررسی چهار شاخص مشارکت اقتصادی، امکانات آموزشی، بهداشت و توانمندسازی سیاسی است اگرچه وضعیت ایران در دو شاخص امکانات آموزشی و بهداشت امیدوار کننده و رو رو به رشد است؛ اما در کمال تأسف باید بگویم رتبه کلی ایران ۱۴۸ از ۱۵۳ کشور مورد بررسی است و حتی در کشورهای منطقه و شمال آفریقا رتبه ۱۶ از ۱۹ کشور را دارد.  پیام این آمار برای ما این است که برای نزدیک شدن به صدر جدول و کاهش شکاف جنسیتی در ایران باید روی دو شاخص مشارکت اقتصادی و توانمندسازی سیاسی متمرکز شویم.»

وی همچنین افزود: «به‌رغم حضور پرشور و موثر زنان در پیروزی انقلاب و انتخابات‌های متعدد کشور، سهم زنان از مجلس شورای اسلامی تنها ۴ درصد است! گره کار کجاست! زنانی که بار جنگ تحمیلی هشت ساله را با از دست دادن فرزندان و همسران خود تحمل کردند و پاسدار تمامیت ارضی این سرزمین بودند چگونه است که بعد از گذشت ۱۰ سال لایحه امنیت زنان به مجلس می‌رود، اما اعلام وصول نمی‌شود؟ گره کجاست؟ چگونه است که با تحول انقلابی در جریان سیاسی اصلاح‌طلبی از سال ۹۴ به بعد بیش از ۳۰ درصد سهمیه لیست‌ها به زنان اختصاص یافته، اما آثار آن در بدنه مجلس و هیات رئیسه و کمیسیون‌ها قابل مشاهده نیست؟ گره کجاست؟ چگونه است که از میان ۲۹۴ حزب و تشکل سیاسی به‌جز احزاب زنانه تنها یک حزب دبیرکل زن دارد آنهم به دلیل بیماری دبیرکل آن! گره کار کجاست؟ چگونه است که از میان ۳۳ هزار دهدار تنها ۲۵۰۰ تن زن هستند حدود هفت درصد  و از میان ۱۳۰۰ شهردار تنها ۱۰ تن زن هستند. از میان ۱۰۹ هزار عضو شورا در شهر و روستا تنها ۲۸۰۰ تن زن هستند گره کار کجاست؟»

مشکلات زنان برای بازار کار

اگرچه رویکردها به مقوله کار کردن زنان بسیار تغییر کرده، اما همچنان این رویکرد غالب است که در زمینه کار کردن اولویت با مردان است. کارفرمایان، مردان را نان‌آور خانه می‌دانند و اگر قرار باشد دست به انتخاب بزنند، در شرایط مساوی بین زن و مرد، نیروی کار مرد را برمی‌گزینند. آنها در مواردی پا را از این فراتر گذاشته و حتی خواستار به‌کارگیری زنان با دستمزدی کمتر از مردان هستند. در نظر آنها چون زنان نان‌آور خانه نیستند، با حقوق کمتر می‌سازند. علاوه بر این، برخی از کارفرمایان همچنان بر این نظرند که زنان قدرت، توان و مهارت کمتری برای کار کردن دارند.

مجموعه مشکلاتی که در زمینه کار زنان وجود دارد، زنان را بر این داشته تا فعالیت ویژه‌ای در زمینه کارآفرینی و مشاغل خویش‌فرمایی آغاز کنند. آنها وقتی می‌بینند که با موانع مختلفی برای کار کردن مواجه هستند، سعی می‌کنند خودشان کسب و کار خودشان را راه بیندازند و اداره کنند. اکنون بسیاری از زنان به دنبال این هستند که کارفرمای خود باشند و در مشاغل مختلف شاهد این هستیم که زنان گام‌های بلندی برداشته‌اند. شاید سقوط یک رتبه‌ای ایران در زمینه کارآفرینی زنان را بتوان به شرایط اقتصادی کشور ربط داد، اما به طور کلی این وضعیت مناسب نیست. در این ارتباط نیاز به جهشی بزرگ است تا زنان بتوانند در حوزه اقتصاد به موقعیتی درخور برسند.