دولت آمریکا قصد دارد بسیاری از تحریم‌های اقتصادی ایران را ذیل تحریم‌های «حقوق بشر» و «تروریستی» قرار دهد؛ در همین راستا، وزیر نفت، جمعی از مدیران و زیرمجموعه‌های وزارت نفت نیز دوشنبه تحریم شدند.

به گزارش شرق،  بر اساس آنچه رسانه‌ها افشا کرده‌اند، قدم بعدی دولت ترامپ آن است که صنایع نفت، پتروشیمی، معدنی و فلزات، علاوه بر تحریم‌های هسته‌ای، ذیل تحریم‌های حقوق‌بشری و تروریستی نیز قرار گیرند. گرچه این اتفاق در سال ۲۰۱۹ برای بخشی از صنایع فولاد رخ داد اما این‌بار حجم موارد تحریمی بسیار فراتر و وسیع‌تر خواهد بود. هم‌زمان با افزایش شانس پیروزی «جو بایدن» در انتخابات هدف از این اقدام، دو چیز است؛ اولا نابودی کامل برجام در صورت پیروزی ترامپ و ثانیا سخت‌ترکردن شرایط برگشت دولت بایدن به برجام.

ممکن است این سؤال پیش بیاید هنگامی که فشار آمریکا به حداکثر خود رسیده و صادرات اقلام تحت تحریم به سختی انجام می‌شود، ذیل تحریم‌های حقوق‌بشری یا تروریستی قرارگرفتن، چرا مهم است؟به این منظور لازم است ساختار تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران را شناخت.

تحریم‌هایی که آمریکا از ابتدای انقلاب تاکنون علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده، شامل تحریم‌های «حقوق بشر»، «پول‌شویی»، «هسته‌ای»، «تسلیحاتی» و «تروریستی» است. در این چهار دهه، مجموعه پیچیده و درهم‌تنیده‌ای از این تحریم‌ها بر کشور ما اعمال شده به‌نحوی‌که به‌راحتی نمی‌توان بین آنها تفاوت قائل شد؛ برای مثال، ذیل تحریم‌های حقوق‌بشری، تحریم‌های تسلیحاتی و اقتصادی نیز اعمال شده و بالعکس. این تحریم‌ها هم شامل مصوبات کنگره آمریکا (P.L) و هم شامل تعداد زیادی دستورالعمل‌های اجرائی تحریم (E.O) دولت آمریکاست که مستند به مصوبات کنگره است.

به‌صورت کلی می‌توان تحریم‌های ایران را در چهار مصوبه اصلی کنگره آمریکا خلاصه کرد؛ مصوبه «لایحه قدرت اقتصادی اضطراری بین‌المللی» (IEEPA) که در سال ۱۹۷۷ تصویب شد، اما پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، ایران نیز مشمول این تحریم قرار گرفت. «لایحه مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها» (CAATSA) که در سال ۲۰۱۷ و «لایحه جامع تحریم‌ها، پاسخ‌گویی و عدم سرمایه‌گذاری ایران» (CISADA) که در سال ۲۰۱۰ تصویب شد.

لایحه «تحریم ایران و لیبی» (ILSA) نیز که در سال ۱۹۹۶ با نام قانون داماتو تصویب شده بود در سال ۲۰۱۶ مجدد تمدید شد، گرچه کشور لیبی از آن حذف و لایحه به (ISA) تغییر نام داده بود. این مجموعه قوانین بیشتر به‌ دلیل ادعای آمریکا مبنی بر حمایت ایران از گروه‌های تروریستی و دفاع از حقوق بشر تصویب شده‌اند، اما تحریم‌های تروریستی ایران محدود به این قوانین نبوده و حتی در تحریم کشورهایی مانند عراق و سوریه نیز ایران هم مورد تحریم قرار گرفته است. همان‌گونه که مشخص شد، تحریم‌های حمایت از تروریسم و حقوق بشر ایران مجموعه بسیار پیچیده‌ای است که رفع آنها به‌راحتی امکان ندارد.

حال دولت آمریکا قصد دارد تحریم‌هایی را که در قالب برجام و تحریم‌های هسته‌ای متوقف شده بود، ذیل تحریم‌های حقوق بشر و تروریستی نیز قرار دهد. این اقدام، عملا آخرین تیری است که دولت ترامپ به‌سوی برجام شلیک خواهد کرد؛ چراکه گرچه واردکردن افراد، نهادها و صنایع مهم ایران به فهرست تحریم‌ها از اختیارات دولت مستقر آمریکاست، اما خروج آنها از این فهرست در صلاحیت دولت نیست!

خروج افراد حقیقی و حقوقی از فهرست تحریم‌های حقوق‌بشری و تروریستی، به‌ویژه تحریم CISADA و CAATSA به توجیه کنگره توسط دولت نیاز خواهد داشت. بر این اساس دولت باید بتواند کنگره را متقاعد کند که کشور مورد تحریم، دست از اقدامات تروریستی یا خلاف حقوق بشر برداشته است.

درباره ایران، به ‌دلیل حمایت از گروه‌های جهادی در منطقه که از نظر آمریکا تروریستی قلمداد شده‌اند، عملا دولت آمریکا حتی اگر بخواهد نیز مستندات کافی برای این منظور در اختیار نخواهد داشت.

از طرف دیگر درحال‌حاضر، مجلس نمایندگان در اختیار دموکرات‌ها و مجلس سنا در اختیار جمهوری‌خواهان است. چنانچه در انتخابات پیش‌رو دموکرات‌ها بتوانند اکثریت سنا را در اختیار بگیرند، آنگاه شاید کار دولت دموکرات آینده آمریکا راحت به نظر برسد، اما نکته مهم این است که میان دموکرات‌ها نیز افراد رادیکال زیادی وجود دارند که حتی با برجام نیز موافق نبودند؛ برای مثال، سناتور «چاک شومر»، رهبر فعلی اقلیت دموکرات سنا، یکی از چهار سناتور دموکرات مخالف برجام بود.

در صورت کسب اکثریت سنا توسط دموکرات‌ها، شومر رهبر اکثریت سنا خواهد شد و با توجه به سابقه منفی او علیه برجام، کار دولت بایدن برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها بسیار سخت پیش‌بینی می‌شود.

همچنین در زمان بررسی برجام در سنای آمریکا، دو بار قطع‌نامه‌هایی به رأی گذاشته شد که شرط اجرای برجام، «به‌رسمیت‌شناختن اسرائیل از سوی ایران» بود که هر دو بار این قطع‌نامه‌ها با رأی منفی دموکرات‌ها تصویب نشد؛ اما اکنون با توجه به عادی‌سازی روابط برخی از کشورهای اسلامی با اسرائیل بعید نیست که سنای آمریکا (چه در اختیار جمهوری‌خواهان باشد و چه در اختیار دموکرات‌ها) این پیش‌شرط را برای رفع تحریم‌های حقوق‌بشری و تروریستی مدنظر قرار دهد که عملا رفع این تحریم‌ها را غیرممکن خواهد کرد.

نتیجه آنکه اقدام دولت ترامپ در اعمال تحریم‌های هسته‌ای ذیل تحریم‌های حقوق‌بشری یا تروریستی، در راستای نابودی کامل برجام است. چنانچه این اتفاق بیفتد، چه ترامپ مجددا انتخاب شود و چه بایدن به کاخ سفید راه یابد، عملا رفع تحریم‌های برجامی غیرممکن می‌شود و نیاز است مذاکرات جدید و برجام جدیدی شکل گیرد.