از لبنان تا لهستان، مقامات آمریکا کره زمین را دور می‌زنند تا ایران را در گوشه رینگ قرار بدهند. در روز‌های اخیر، تلاش‌های چندین مقام آمریکایی برای تشدید فشار روانی و عملی بر ایران به طور ملموسی افزایش یافته است.

به گزارش فرارو، مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، از هفته گذشته، در یک تور غیر معمولی، به هشت کشور خاورمیانه سفر کرده و هنوز در منطقه خلج فارس حضور دارد. او در تمام کشور‌هایی که در این تور به آن‌ها سفر کرده، مسئله «تهدید ایران» را مطرح کرده است.

پوشش رسانه‌ای سفر پومپئو به گونه انجام شده که موجی از فشار دیپلماتیک و روانی علیه ایران ایجاد کرده است. او تعمدا از خاورمیانه، برگزاری یک نشست بین المللی در لهستان را اعلام کرد. گروهی از روزنامه‎نگاران محافظه‌کار آمریکایی، که ظاهرا پومپئو را در این سفر همراهمی می‌کنند، مکررا اظهارات ضدایرانی او را برجسته می‌کنند.

پومپئو در خلیج فارس بر ضرورت وجود انسجام میان کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس در برابر ایران تاکید کرده و در ابوظبی گفته ایران ظرف چند روز یک موشک ماهواره‌بر شلیک خواهد کرد که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارد. پومپئو، به وبگاه واشنگتن فری‌بیکن گفته که برنامه ایران برای پرتاب ماهواره به فضا، در واقع پوششی برای آزمایش مستمر فناوری‌های پیشرفته موشکیِ قادر به حمل کلاهک هسته‌ای است.

پومپئو، با اعلام اینکه ایران برای پرتاب چند ماهواره در روز‌های آینده آماده می‌شود، گفته این امر نگرانی‌هایی مبنی بر استفاده ایران از این پرتاب‌ها به عنوان ترفندی برای آزمایش فناوری موشک بالستیک بین قاره‌ای ایجاد کرده است. او سپس خواستار این شده که جهان برای مقابله با این امر متحد شود.

در حالی که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، دستور خروج همه نیرو‌هایی آمریکایی از سوریه را صادر کرده است، اخیرا وزارت خارجه آمریکا، اعلام کرده که آمریکا سیاست «اخراج» همه نیرو‌های ایران از سوریه را دنبال خواهد کرد. پومپئو با اشاره به این سیاست گفت: اخراج «همه نیرو‌های ایران، یک هدف بلندپروازانه است، اما هدف ما هست. این ماموریت ماست. ابزار‌هایی که ما استفاده خواهیم کرد، گسترده هستند. حقیقت اینکه دو هزار سرباز آمریکایی از سوریه خارج خواهند شد، یک تغییر تاکتیکی است.»

او با بیان اینکه خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه بر توانایی آمریکا جهت انجام اقدامات نظامی تاثیر نمی‌گذارد، تصریح کرد نیرو‌های آمریکایی کاملا از منطقه بیرون نمی‌روند و ائتلاف ضدایرانی که آمریکا رهبری می‌کند، کاملا قادر است عملیات نظامی برای اخراج نیرو‌های ایران از سوریه انجام دهد.

پومپئو درحالی از «اخراج» ایران از سوریه سخن می‌گوید که نفر سوم وزارتخانه متبوعش، دیوید هیل، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور سیاسی، برای ابراز نگرانی از فعالیت‌های حزب الله به لبنان رفته است. روز شنبه، سفارتخانه آمریکا در بیروت، ضمن اعلام سفر هیل به لبنان، گفت که این مقام آمریکایی برای «بررسی مجموعه کاملی از امور دوجانبه و مسائل مرتبط با منطقه» با مقامات بلندپایه لبنان دیدار خواهد کرد. سفارتخانه آمریکا همچنین اعلام کرد هیل «بر نگرانی ایالات متحده از فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده حزب الله تاکید خواهد کرد.»

همزمان با این تحرکات، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، از ابوظبی بر عزم کشورش برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران تاکید کرد. هوک روز شنبه گذشته، طی نشست اندیشکده شورای آتلانتیک در ابوظبی، گفته آمریکا برای حداکثر کردن فشار اقتصادی بر ایران، مصمم است که صادرات نفت ایران را به صفر برساند.

هوک گفت: «ما به لحاظ تاریخی می‌دانیم که ایران بدون فشار، به میز مذاکره بازنمی‌گردد... بنابراین، ما بر بخش انرژی بسیار متمرکز هستیم. زیرا اقتصاد ایران به نحوی ساختاربندی شده که بزرگترین آسیب‌‌پذیری آن در این بخش است.»

این مقام آمریکایی که سیاست کشورش در برابر ایران را هماهنگ می‌کند، صدور معافیت برای مشتریان نفت ایران در آینده را هم منتفی دانست و گفت: «ما اعطای معافیت‌ها به واردات نفت خام از ایران را بررسی نمی‌کنیم.»

همه این تحرکات فشرده علیه ایران در واقع بخشی از یک پازل ضدایرانی است که در ۱۳ و ۱۴ فوریه آینده در لهستان تکمیل خواهد شد.

هم‌چنین منابع آگاه به روزنامه الحیات گفته‌اند که سفر دیوید هیل معاون وزیر امور خارجه آمریکا به لبنان در چارچوب تور وزیر خارجه آمریکا در خاورمیانه، قرار دارد و این تور هم به منظور زمینه سازی برای نشست آینده ضدایرانی در لهستان انجام شده است.

پومپئو گفته در نشست لهستان، رهبرانی از همه قاره‌های جهان شرکت خواهند کرد. او با بیان اینکه این ائتلاف، بزرگ خواهد بود، اعلام کرد: «ما بسیار خوشحالیم که بخش مهمی از آن (ائتلاف) هستیم».

نشست لهستان، از چند هفته پیش در حال تدارک بود، اما آمریکا برای ایجاد جو روانی، آن را همزمان با سفر پومپئو به خاورمیانه اعلام کرد.

در همین رابطه، شبکه ده تلویزیون اسرائیل، در گزارشی اعلام کرد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بیش از دو هفته پیش، از پومپئو دعوت‌نامه‌ای برای حضور در نشست لهستان دریافت کرده است. اما تاکنون درباره حضور یا عدم حضور در این نشست تصمیمی نگرفته است. علاوه بر این، برخی از وزرای خارجه عرب هم در این نشست حضور پیدا خواهند کرد.

به موازات همه این تحرکات، برخی رسانه‌ها از کاهش صادرات نفت ایران، که شریان اساسی اقتصاد این کشور است، خبر می‌دهند. خبرگزاری رویترز، که در پوشش اخبار کاهش صادرات نفت ایران از سایر رسانه‌های خارجی فعال‌تر بوده است، اخیرا با استناد به منابع صنعتی مدعی شد که باوجود صدور معافیت تحریمی برای مشتریان نفت ایران، در ماه ژانویه صادرات ایران برای سومین ماه کاهش شدیدی را شاهد خواهد بود.

***

واکاوی چشم‌انداز مایک پومپئو برای خاورمیانه

فرارو- مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، از قاهره، پایان دکترین باراک اوباما را اعلام و چشم‌انداز جدیدی برای خاورمیانه ترسیم کرد که بر مقابله با ایران متمرکز است.

به گزارش فرارو، پومپئو، چه به عنوان رئیس سازمان سیا و چه به عنوان عضو کنگره، بار‌ها به خاورمیانه سفر کرده است، اما سفر فعلی او به این منطقه پرآشوب این بار اهمیت خاصی دارد. گویا او این بار با یک ماموریت دینی به خاورمیانه آمده تا، به زعم خود، مردم خاورمیانه را متقاعد کند که «آمریکا نیروی خیر در خاورمیانه است.»

پایان دکترین باراک اوباما

حدود ۱۰ سال پیش، باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، دقیقا در شهر قاهره سخنرانی مهمی ایراد کرد که خط مشی جدیدی برای سیاست خارجی آمریکا در قبال خاورمیانه، و به طور کلی جهان اسلام، ترسیم کرد. اوباما، به اشتباهات غرب در برابر جهان اسلام اذعان کرد و خواستار یک «آغاز جدید» شد.

پیام اصلی اوباما این بود که جهان اسلام و غرب می‌توانند روابط بهتری داشته باشند. اما این امر، مستلزم اذعان به نکات مثبت و منفی دو طرف است.

در سال ۲۰۱۶ و پس از امضای توافق هسته‌ای، اوباما در یک گفتگوی مفصل با مجله آتلانتیک، از ایران و عربستان درخواست کرده بود که راهی برای برقراری صلح در خاورمیانه پیدا کنند و رقابت را کنار بگذارند. این اظهارات اوباما، از سوی بسیاری از کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس، به عنوان جانبداری اوباما از ایران تلقی شد. امری که تا پایان ریاست‌جمهوری او ادامه داشت. شاید به همین دلیل است که سعودی‌ها از انتخاب دونالد ترامپ استقبال کردند و به سرعت روابط شخصی با او را گسترش دادند.

به نظر می‌رسد که پومپئو هم معتقد است که اوباما جانب ایران را گرفته بود. پومپئو گفته وقتی آمریکا با دشمنانش شراکت می‌کند، این دشمنان پیشرفت می‌کنند.

پومپئو، رویکرد اوباما را مملو از «سوء تفاهمات» دانست که نتایج «وخیمی» به بار آورد. او، ضمن انتقاد از رویکرد اوباما، از فرا رسیدن یک «آغاز جدید واقعی» خبر داد. آغازی که بارزترین مشخصه آن، مقابله با ایران، است. پومپئو، بخش اعظم سخنرانی‌اش را به انتقاد از ایران اختصاص داد و از ائتلاف‌سازی آمریکا علیه ایران سخن گفت.

ائتلاف‌سازی علیه ایران

زمانی که پومپئو عنوان وزیر خارجه منصوب شد، قبل از اینکه به دفتر خود در وزارت خارجه برود، در اولین سفر خارجی خود به اسرائیل، اردن و عربستان رفت. او گفته این سفر‌ها در راستای ایجاد ائتلاف در منطقه است. دیپلمات ارشد آمریکا گفت: «دولت ترامپ به منظور مقابله با جدی‌ترین تهدید منطقه و تقویت همکاری اقتصادی و انرژی، برای تاسیس اتحاد استراتژیک خاورمیانه کار می‌کند. این تلاش، اعضای شورای همکاری خلیج (فارس) و نیز مصر و اردن را کنار هم قرار می‌دهد. امروز ما از یکایک این کشور‌ها می‌خواهیم که گام بعدی را بردارند و ما را در تحکیم اتحاد استراتژیک خاورمیانه یاری دهند.»

این اتحاد، که به ناتوی عربی معروف شده، به ابتکار آمریکا -بویژه جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و پومپئو - و برای مقابله با ایران مطرح شده است.

از دیدگاه پومپئو، ائتلاف‌سازی برای آمریکا، امری طبیعی است که آمریکا در گذشته آن را نادیده گرفته بود.

در ادامه همین ائتلاف‌سازی‌ها و همزمان با سفر پومپئو به خاورمیانه، وزارت خارجه آمریکا از برگزاری یک نشست جهانی با محوریت ایران در لهستان خبر داد. این نشست قرار است در ۱۳ تا ۱۴ فوریه آینده در ورشو، پایتخت لهستان، برگزار شود.

پومپئو، در گفتگو با شبکه فاکس نیوز گفته این نشست روی صلح و ثبات و آزادی در خاورمیانه تمرکز خواهد کرد و این امر شامل تضمین این مسئله مهم می‌شود که ایران «یک نفوذ بی‌ثبات‌کننده» نباشد. قرار است ده‌ها کشور از سراسر جهان در این نشست شرکت کنند.

انتخاب لهستان به عنوان میزبان اگر چه اندکی عجیب به نظر می‌رسد، اما غافل‌گیر کننده نیست. اساسا لهستان، برخلاف سوئیس و اتریش، شهرت یا سابقه‌ای در میزبانی از نشست‌های مهم بین المللی نداشته و در اتحادیه اروپا یک کشور حاشیه‌ای به شمار می‌رود. اما نزدیکی دولت آن به آمریکا، زمینه را برای میزبانی از این نشست مهیا کرده است.

در ماه‌های اخیر، مقامات لهستان، در اتحادیه اروپا ساز مخالف زده و از رویکرد آمریکا در برابر ایران حمایت کرده‌اند. در خرداد سال جاری، زمانی که اتحادیه اروپا، برای مقابله با تحریم‌های آمریکا علیه ایران مشغول به روز رسانی تدابیر موسوم به «قوانین مسدودساز» بود، یاتزک کژاپوتویژ، وزیر خارجه لهستان، در حمایت از تصویب این تدابیر تعلل کرد و خواستار هم‌فکری بیشتر اتحادیه اروپا و آمریکا در مورد ایران شد.

حال، کژاپوتویژ، ضمن اعلام حمایت کشورش از تلاش‌های اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای، گفته این توافق «ایران را از (انجام) فعالیت‌هایی که منطقه را بی‌ثبات می‌کنند، منع نمی‌کند.» او، با بیان اینکه ۷۰ کشور به نشست ورشو دعوت شده‌اند، ابراز امیدواری کرده که نشست مزبور به نزدیک‌تر کردن مواضع اتحادیه اروپا و آمریکا کمک کند.

دو برداشت از سخنان پومپئو

برداشت‌ها از رویکرد یا دکترین جدید پومپئو در خاورمیانه متفاوت بوده است. برخی اظهارات او را به مثابه «اعلان جنگ» علیه ایران دانستند و برخی از تغییر موضع آمریکا و بازگشت این کشور به سوی متحدان قدیمی خاورمیانه تمجید کردند.

امیل امین، روزنامه‌نگار مصری، طی یادداشتی در روزنامه فرامنطقه‌ای الشرق الاوسط، اظهارات پومپئو، را نشان‌دهنده «پایان اهمال‌کاری آمریکا» در منطقه شمرد و حتی آن را یادآور سخنان هنری کیسینجر، وزیر خارجه اسبق آمریکا، درباره سیاست‌های آمریکا دانست. کیسینجر در کتاب خود، «نظم جهانی»، گفته بود که «سیاست‌های آمریکا متناقض و بین واقع‌بینی روزولت و آرمان‌گرایی ویلسون در نوسان است.»

پومپئو تصریح کرده که آمریکا از اشتباهات گذشته، بخصوص عقب‌نشینی‌هایی که هرج و مرج ایجاد می‌کنند، و نادیده گرفتن دوستان درس عبرت گرفته است. امیل از این سخنان تمجید کرد و آن را ایده دولت پنهان آمریکا دانست و نه ایده ترامپ. این روزنامه‌نگار افزود: «پومپئو استدلال می‌کند که آمریکا نیروی خیر در خاورمیانه است... و این کشور در حال حاضر و آینده، گزینه‌های اشتباهی انتخاب می‌کند. انصافا این‌ها سخنان زیبایی است، اما نیاز است که روی زمین عملی شوند.»

عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم، برخلاف امین، نه تنها معتقد است که سخنان پومپئو زیبا نیست بلکه آن‌ها را تلاشی مذبوحانه برای بهبود بخشیدن به وجهه آمریکا در خاورمیانه دانست. عطوان، طی یادداشتی در همین روزنامه، گفته سخنرانی پومپئو در دانشگاه آمریکایی در قاهره، «اعلان جنگ علیه ایران و جناح‌های نظامی آن در خاورمیانه» است.

عطوان نوشت: «از دیدگاه ما، خطرناک‌ترین بخش سخنان پومپئو، آنجاست که می‌گوید “باید از مرحله ‘مهار’ ایران به مرحله ‘مقابله’ با آن منتقل شویم... و اینکه دوران اهمال‌کاری آمریکا به پایان رسیده است و از توسعه نفوذ ایران در منطقه جلوگیری خواهیم کرد”. این لحن، یک “سناریوی از پیش‌تعیین شده جنگ” را نشان می‌دهد و شاید زمان اجرای آن فرا رسیده است.»

عطوان، اظهارات پومپئو درباره نیروی خیر بودن آمریکا را هم خنده دار توصیف کرد.

دو دیدگاه امین و عطوان، در واقع فقط دیدگاه دو شخص نیست. بلکه دیدگاه دو جریان رقیب در خاورمیانه است. دو جریانی که کاملا روبروی یکدیگر قرار دارند. یک جریان معتقد است که آمریکا در هشت سال ریاست‌جمهوری اوباما، منطقه را به ایران واگذار کرده و متحدان عربش را تنها گذاشته است. جریان دیگری، هم حضور آمریکا را عامل بی‌ثباتی و ویرانی می‌داند و برخلاف جریان نخست، بازگشت ستیزه‌جویانه آمریکا به خاورمیانه را آغازگر دوران جدیدی از شرارت‌ورزی می‌بیند.

پومپئو، اما، فارغ از این دو جریان، خود را مردی می‌بیند که کتاب مقدس مسیحی را در دست گرفته و مامور تطبیق فرامین الهی است. در پایان شاید بد نیست که ببینیم خود پومپئو سفرش به خاورمیانه را چگونه می‌بیند. او در قاهره گفت: «اینکه به این زودی پس از جشن‌های کریسمس کلیسای قبطی (به مصر) بیایم، به عنوان یک مسیحی انجیلی، این سفر برای من به طور ویژه مهم است. این، زمان مهمی است. همه ما، مسیحیان، مسلمانان و یهودیان، فرزندان ابراهیم هستیم. در دفترم، روی میزم، کتاب مقدس را باز نگه می‌دارم تا این امر، خدا، کلمه‌اش و حقیقت را به من یادآوری کند.»