پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ -
Thursday 28 March 2024
|
خبرگزاری آناتولی
دکتر افشار سلیمانی کارشناس ارشد مسائل سیاسی و روابط بینالملل و سفیر سابق ایران در باکو طی یک مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری آناتولی، عدم انجام مذاکره بین این کشور و آمریکا را ناشی از رویکرد ایدئولوژیک مقامات تهران در قبال مسائل جهان اسلام، تندروی و اصرار آنها بر راهبرد «برابر-برابر» به جای «برد-برد»، یارگیری واشنگتن در منطقه، طرح تشکیل ناتوی عربی، محدود ماندن توافق برجام به مسئله هستهای و غیره میداند.
وی البته در ابتدای این مصاحبه، نبود مذاکره و ملاقات بین مقامات ایران و آمریکا در چهار دهه گذشته را رد کرد و اظهار داشت:
«ایالات متحده آمریکا و ایران در دهههای گذشته بهصورت پنهانی یا آشکار ملاقاتها و مذاکراتی داشتهاند، اما هرگز فراگیر و مستمر نشده و از توازن برخوردار نبوده است. در زمان حمله آمریکا به عراق و جنگ خلیج فارس احتمالا تهران و واشنگتن مذاکرات پشت پرده داشتند. درباره مسئله افغانستان نیز مذاکره بین طرفین انجام شد.
آخرین مورد و گستردهترین مذاکرات طرفین در قضیه هستهای و بین ظریف و کری بود. این طولانیترین مذاکرات وزرای امور خارجه ایران و آمریکا در طول تاریخ بود که در نهایت به برجام منجر شد. ایران پیش از توافق به مذاکرات سوریه دعوت نمیشد. برجام باعث شد ایران در ژنو و در جمع نمایندگان کشورهای مختلف حضور یابد. در حاشیه نشست سوریه، ایران و آمریکا نیز مذاکراتی داشتند».
این کارشناس برجسته روابط بین الملل در ادامه موانع بر سر راه مذاکره بین ایران و آمریکا در شرایط کنونی و دلایل سکوت حسن روحانی در قبال پیشنهاد اخیر دونالد ترامپ را چنین تشریح کرد:
«چند عامل موثر در این زمینه است. در برخی مقاطع رویکردهای آمریکا و ایران نسبت به هم خیلی متفاوت بودهاند. البته در حال حاضر هم آن اختلافات در رابطه با مسائل مختلف مطرح است. رویکرد ایدئولوژیک ایران نسبت به مسائل جهان اسلام اختلافاتی را ایجاد کرده است که آمریکا آن را برنمیتابد. ایران هم مواضع آمریکا را برنمیتابد. مسئله اسرائیل و فلسطین نیز از عوامل تنش بین ایران و آمریکاست.
مسئله سفارتخانه آمریکا در تهران و گروگانگیری دیپلماتهای این کشور از عوامل جنگ ایران و عراق شد. این مسائل دریچه سیاسی را بست و در مقاطعی که این اتفاقات رخ داد، بین آمریکا و ایران تنها مذاکرات مورد صورت میگرفت یا کلا منتفی شد. مثلا در بحث افغانستان و عراق نیازی به مذاکره احساس نکردند. بعدها هم همکاری با فاصله انجام دادند تا برای مثال بحرانی در عراق ایجاد نشود.
یکی دیگر از دلایلی که ایران و آمریکا نمیتوانند با هم مذاکره کنند فارغ از علل ایدئولوژیک، موضوع «عدم ایجاد اعتماد متقابل» است. اعتماد متقابل میتوانست منجر به فراگیرشدن مذاکرات شود. به مرور زمان میشد مذاکراتی درباره ایدهها و منافع مشترک انجام داد و حتی بنا بر همکاری هم بگذارند. اگر به همکاری و برقراری ارتباط نیز منجر نمیشد چالشها و تنشها را کم میکردند و وضعیت تا این حد، حاد نبود.
آمریکا نباید از توافق برجام خارج میشد. این تصمیم ترامپ باعث شده تا مقامات ایران به آمریکا اعتماد نکند. آنها میپرسند اگر مذاکره کنیم چه اتفاقی میافتد؟ ترامپ با اوبامازدایی بر سر کار آمد، و تمام تصمیمات او را برهم زد. این روش ترامپ درست نبود و با متحدان خود نیز درگیر شده است. او با دیگر کشورها نیز چالش ایجاد کرد. حتی در داخل آمریکا نیز برخی جمهوریخواهان و دموکراتیکها به او انتقاد دارند.
یک دلیل دیگر بحث توافقنامه برجام است. ایران و آمریکا باید گفتگو را در چارچوب برجام ادامه میدادند چون موجب افزایش اعتماد میشد و به مرور زمان بحث مذاکرات درباره مسائل مختلف پیش میآمد. از طرف دیگر آقای ترامپ یارگیری و قبل از آنکه پیشنهاد مذاکره بدهد ایران را تهدید کرده است. آمریکا از برجام خارج شده و با عربستان سعودی، اسرائیل و امارات متحده عربی علیه ایران جبهه تشکیل داده است.
اخیرا بحث ناتوی عربی که پیش از این به نتیجه نرسیده بود هم مطرح شده است. ریاض از زمان اوباما خواهان این موضوع بود که محقق نشد، اما در دوره ترامپ دوباره مطرح شده است. آمریکا، بزرگ و ابرقدرت است و باید بهجای سلطهطلبی ریشسفیدی کند که ترامپ نمیتواند باشد، زیرا در اینصورت باید میگفت کشورهای منطقه بایستی با هم دوست باشند. اولویت او، فروش سلاح و اقتصاد است. روشهایش نیز غلط است. اگر ترامپ راه اوباما را ادامه میداد نیازی به تندروی نبود.
در حال حاضر یاران بینالمللی ترامپ، تل آویو، ریاض، ابوظبی و منامه هستند. او با اروپا و چین هم مشکل دارد. سیاست خارجی ترامپ منطقی و درست نیست. نمیشود که تنهابه پول فکر کرد، چون بحث معنویت و نزدیکی کشورها به یکدیگر هم هست. تمام این عوامل به بیاعتمادی دامن زده است. از طرفی از مذاکره بیقیدوشرط حرف میزند و از سوی دیگر میگوید ایران مجبور میشود مذاکره کند که تهدیدآمیز است.
برخی اظهارات مقامات ایران نیز خوب نیست. آنها چیزهایی میگویند که تندروی است و حاصلی جز بیاعتمادی ندارد. مذاکره با آمریکا همواره مقولهای برای بهرهبرداری جناحهای سیاسی در ایران بوده که بسیار خطرناک است. بحث مذاکره با و همکاری آمریکا به ابزار تسویهحساب توسط جناحهای سیاسی ایران تبدیل شده است. این امر مانع مذاکره میشود. یا شرایطی ایجاد میکند که حتی درصورت انجام مذاکره به نفع ایران تمام نشود. بنابراین باید اجماع در داخل ایران حاصل شود.
برخی در ایران به جای استراتژی برد–برد به دنبال شرایط برابر-برابر هستند. درحالیکه هر کشوری در هرم نظام بین المللی جایگاه مخصوص به خود با استناد به مولفههای قدرت و پارامترهای متغیر و موثر بر سیاست خارجی و توان ملی رل دارد. کشوری که بهره بیشتری از آن دارد، امتیاز بیشتری هم میگیرد. مسئله آمریکا در قبال ایران هم بیشتر مربوط به تحولات منطقهای است. در بحث برجام، بنا به اعلام آژانس بین المللی انرژی هسته ای، ایران به تعهداتش عمل کرده است.
ایران هم شرایط مساعدی ندارد؛ هنوز تحریمها آغاز نشده، اما آثار روانی آن مشکلات بسیاری برای اقتصاد کشور، وضعیت معیشتی مردم، افزایش تورم، نرخ دلار و بیکاری در پی داشته است. با توجه به مسائل داخل ایران از جمله عدم اجماع، سوءمدیریت، فساد اداری و مالی، عدم اعتماد مردم به نظام که با اتکای بر آن باید سیاست خارجی را پیش برد، اوضاع دشوارتر هم خواهد شد.
شرایط ایران به گونه است که کاری که حکومت این کشور باید انجام دهد، مشکلتر و مهمتر از انقلاب ۱۹۷۹ است. روند آن انقلاب و تاسیس نظام جمهوری اسلامی ایران تا این میزان،مستلزم زحمت و ضرورت نبود. وضع اقتصادی ایران شبیه دوره جنگ جهانی دوم است که قیمتها لحظهای بالا میرفت. این دوران نیازمند رفع نگرانی و اعتمادسازی است.
در پایان باید گفت که طرف آمریکایی هم لازم است اعتمادسازی بکند و بدون پیششرط و تهدید جلو بیاید که منجر به زمینهسازی برای مذاکرات شود. احتمال دارد تحولاتی هم در آمریکا رخ دهد و دموکراتها پیروز شوند که فرصتهایی ایجاد میشود. شاید هم گام اول این باشد که ایران راسا با آمریکا وارد مذاکره نشود و این کشور از طریق اروپاییها برای امر دعوت شود. شاید هم آمریکا به برجام بازگردد که در این صورت تهران خواهد توانست با واشنگتن مذاکره کند».
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|