پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - Thursday 28 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Thu, 28.12.2017, 21:24

چند ارزیابی و تحلیل از تظاهرات مشهد


ماهیت اعتراض مشهد (در ۷/۱۰/۹۶) و سه تحلیل

حمیدرضا جلائی‌پور

شرح واقعه
بر اساس شواهدی که تا حالا از اعتراض مردمی شهرهای مشهد در فضای آن لاین آمده به نظر می‌رسد:

این اعتراض‌ها ابتدا خود جوش و مردمی نبوده و سازماندهی شده به راه افتاده است.

دو سوم خانم‌ها چادری بودند. معمولا خانم‌های چادری در تظاهرات رسمی که از صدا و سیما اعلام می‌شود شرکت می‌کنند- مثل تظاهرات بعد از نماز جمعه، روز قدس، روز ۲۲ بهمن. لذا احتمالا این خانم‌ها از مراکزی دعوت شده بودند.

بعد عده‌ای از مالباختگان و ناراضیان هم به آن‌ها پیوسته بودند و یک مقدار کنترل از دست سازمان دهندگان اولیه خارج شد.

و کل جمعیت هم چند صد نفر (و حدود هزار نفر) بودند.

فیلمبرداری خیلی پخته انجام گرفته بود تا مورد پسند سایت بی‌بی سی هم قرار بگیرد!! صورت کسی را هم نمی‌شد تشخیص داد. گویا باید جوری وانمود می‌شد که واقعا مردم از «دولت روحانی» ناراحتند. در صورتیکه در اعتراضات خودجوش معمولا شعار‌ها بیشتر علیه «حاکمیت» هست نه «دولت».

یک سوال کلیدی
اگر در روزهای بعد باز این نوع اعتراضات ادامه پیدا کند لذا این سوال پیش می‌آید:

هدف از این اعتراضات چیست؟ الان که انتخابات نداریم. حامیان این اعتراضات دنبال چه اهدافی هستند؟ آیا دنبال هدفی بیش از ضربه زدن به روحانی هستند؟

ارائه چند تحلیل
۱- عده‌ای این اعتراضات را به هواداران احمدی‌نژاد مربوط کردند. به نظر می‌رسه جریان احمدی‌نژاد تا وقتی وزنی داشت که زیر سایه حمایت دولت موازی بود. اگر احمدی‌نژاد می‌توانست جریان خودجوش مردمی راه بیاندازد، لااقل باید می‌توانست صد نفر را در هنگام بست نشینی به شاه عبدالعظیم می‌آورد! به نظر من جریان احمدی‌نژاد یک جریان «جنبشی» نبوده و نیست و این جریان دارد کوچک می‌شود و سیر «فرقه‌ای» شدن را طی می‌کند. تا حالا شواهد نشان می‌دهد این اعتراضات در روزهای اخیر با چراغ سبز اولیه بلوک‌هایی از دولت موازی علیه روحانی انجام شده است.

۲- مصطفى درایتی روحانی برجسته اصلاح‌طلب و شاهد عینی در مشهد چنین گفت: فراخوان این تجمعات از چند روز قبل در میان مردم دست به دست می‌شد. نخست این فراخوان از طریق پوسترهایی که در کانال‌های تلگرامی با طراحی خاص منتشر شده بود رویت و سپس به صورت عام بی‌آنکه مشخص باشد متعلق به کدام گروه و جریان است، پخش شد. و در مقابل، فرمانداری نیز اعلام کرد که هیچ درخواست تجمعی از سوی هیچ گروه و جریانی داده نشده و این تجمع قانونی نیست. محل سکونت من نزدیک به محل تجمع است، آنجا مکان خلوتی است که به صورت سنتی و عادی مردم جمع نمی‌شوند. یعنی جایی نیست که رفت و آمد زیادی صورت بگیرد که منجر به تجمع شود. نخست این طور به ذهن می‌رسید که عده‌ای می‌خواهند برای دولت مساله ایجاد کنند، خصوصا که فراخوان نام و نشان نیز نداشت. اما پس از اینکه گروه‌های اولیه حضور پیدا کردند، تجمع عملا از دست برگزارکنندگان بیرون آمد و شعار‌ها از سمت و سوی نارضایتی اقتصادی و علیه دولت روحانی به سمت و سوی دیگری کشانده شد. نهایتا پس از تند شدن فضا پلیس مجبور شد تا دخالت کند و گاز اشک آور شلیک شد و عده‌ای دستگیر شدند. تلقی این است اگر می‌خواستند از تجمع غیرقانونی جلوگیری کنند، بدون دردسر این امر امکان‌پذیر بود اما آن طور که به نظر می‌آید این تجمع نخست هدایت شده بوده که حضور مردم و شرکت آنان باعث برهم خوردن برنامه‌ها شده است.

۳- سعید شریعتی تحلیل‌گر اصلاح‌طلب می‌گوید: باید موکدا در نظر داشت نارضایتی از وضع موجود (یعنی از دولت روحانی) به مراتب کمتر از نارضایتی از «وضع حاکم» است. محور اصلی مطالبات ناراضیان اقتصادی «افزایش قدرت خرید» است. این گروه سطح گسترده‌ای از جامعه را تشکیل می‌دهند. بیش از ۴۰ میلیون نفر بر اساس برآورد‌های وزارت رفاه نیازمند دریافت یارانه نقدی یا اعانه‌های دولت‌اند. این را باید در کنار میلیون‌ها بیکار دید که نیروی اصلی اعتراض‌های اقتصادی خواهند بود. سطح دوم ناراضیان اجتماعی هستند که محور مطالباتشان آزادی در انتخاب سبک زندگی است. می‌توان تخمین زد که حداقل ۶۰ درصد جامعه از سبک تحمیلی زندگی از سوی حکومت ناراضی‌اند. سطح سوم ناراضیان، ناراضیان فرهنگی‌اند که محور مطالبات‌شان آزادی بیان و رفع ممیزی و سانسور است. و سطح کوچک‌تر ناراضیان منتقدان سیاسی است که محور اصلی مطالباتشان انتخابات آزاد است.

طبیعی است که این سطوح درهم‌تنیده و دارای هم‌پوشانی است. اگر جریان‌های مخالف دولت روحانی به تحریک گسل ناراضیان اقتصادی مبادرت کنند و بخواهند دولت را تحت فشار قرار دهند به اندک زمانی لایه‌های دیگر ناراضیان از وضع حاکم به میدان می‌پیوندند و به وسعت اعتراض‌ها علیه وضع حاکم دامن می‌زنند. اگر ناراضیان فرهنگی و ناراضیان سیاسی از اعتراضات اقتصادی و اجتماعی فاصله بگیرند اعتراضات تبدیل به جنبش‌های پایدار و اثربخش منجر نخواهد شد و با خیابانی شدن بلافاصله نظامیان میدان‌دار خیابان می‌شوند و سرکوب محتوم خواهد بود. ما اصلاح‌طلبان باید تلاش کنیم که سیاست خیابانی نشود و حتی‌الامکان از خیابانی شدن یا خیابانی کردن سیاست بپرهیزیم.

اعتراضات امروز توسط جوانان ستادهای کاندیداهای شکست‌خورده انتخابات و به اصطلاح هوالمطلوبی‌های حاشیه مشهد علیه گرانی و دولت برنامه‌ریزی و ساماندهی شده بود اما با پیوستن مالباختگان شاندیز و مردم عادی به آن گره خوردند و شعار‌ها به سمت شعارهای تند ساختارشکن تغییر کردند و از دست سازماندهندگان در رفت. می‌توان حدس زد به سرعت خودشان بساط پهن کرده را جمع کنند چون نتیجه نامطلوب را دربادی امر حس کردند.

جمعبندی
همه اصلاح‌جویان و ایران دوستان (در ایران در آغوش خطر) شایسته است چهار چشمی اعتراضات از نوع مشهد را به دقت رصد کنند و غیر مستند تحلیل نکنند. ایران بیش از همیشه در خاورمیانه لغزنده به سیاست‌ورزی مبتنی بر «دولت- ملت شهروندی» نیازمند است. متاسفانه شواهد نشان می‌دهد پشت سازماندهی این اعتراضات یک انقلابی‌گری عقیم و ایران بربادده قرار دارد.


***

تجمع مشهد؛ تجمیع حاشیه‌نشینان

غلامعلی دهقان، عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه، در یادداشتی برای «راهبرد» نوشت:

آنچه امروز در مشهد و دو سه شهر دیگر خراسان رضوی و جنوبی روی داد؛ برای برخی از دوستان اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا نگرانی ایجاد کرده است  و البته هر حرکت ساختارشکنانه با شعارهای غیرمترقبه جای نگرانی هم دارد.

اما می بایست در تحلیل پدیده های اجتماعی نگاه کل نگر را کنار گذاشت و هر پدیده را در بستر اجتماعی خود تحلیل کرد.

واقعیت این است شهر مشهد تجمیع حاشیه نشیان است. سالهاست بخشی از جوانان این استان و بخصوص شهر مشهد حتی نمی توانند یک کنسرت برگزار کنند.

این حداقل خواسته مشروع و قانونی یک جوان است که آنچه را دیگر همسن هایش در استان های دیگر برخوردار هستند؛ او هم داشته باشد.

از چند سال پیش گفته می شد این محدودیت های غیرقانونی در جایی دیگر سر باز می کند؛ ولی انگار گوش شنوایی نبود.

نوع دیگر حاشیه نشینی در مشهد، حاشیه نشینان اقتصادی هستند. شهری که سالیانه شاهد ده ها هزار زائر است؛ اما به نظر می رسد درآمد حاصل از این راه به دوقطبی فقیر/ غنی دامن زده است. عده ای فربه تر شده اند و برخی لاغرتر.

مشهد و در مجموع ۳استان خراسان جنوبی رضوی و جنوبی به نسبت اکثریت استان های ایران از لحاظ سیاسی هم در حاشیه سیاست ایران هستند.

نگاهی به انتخابات ۲۹اردیبهشت سال جاری نشان می دهد رقیب روحانی در این ۳استان (و البته ۵استان دیگر) دست بالا را داشته است.

در مجموع، مشهد پیچیدگی های خود را دارد که باید در تحلیل رفتارهای شهروندانش صرفا به یک عامل توجه نکرد؛ بلکه به تمامی عوامل توجه داشت.

دلیل آن هم نوع شعارهای امروز بود؛ چراکه به تعبیری «فراجناحی» بود!


***

«ائتلاف نانوشته در مشهد»

میثم مشایخ، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در یادداشتی تلگرامی نوشت:

اعتراضات امروز مردم مشهد، کاشمر، نیشابور و... در قالب راهپیمایی، از تراژدیِ وضع معیشت مردم تبدیل به کمدی تلخ رقابت، مصادره و حتی ائتلافی نانوشته میان رسانه‌های گروه‌های مختلف شد.

از سلطنت‌طلب‌ها و فرقه رجوی تا آمدنیوز و دولت بهار و جبهه پایداری، هرکدام سعی بر مصادره‌ این اعتراضات به نفع جریان خویش کردند و در ائتلافی نانوشته، ابتدا دولت و سپس کلیت نظام را با یک تقسیم کار، نشانه رفتند! یکی می‌گفت قیام علیه رژیم و آن دیگری نیز می‌گفت قیام علیه روحانی!

فارغ از ماهیت اصلی اعتراضات امروز، این اعتراضات، ماهیتی حقیقی نیز دارد.

رکود و اقتصاد قفل‌شده‌ ایران که البته در دنیا هم چنین است، وضع معیشت مردم را دچار بحران کرده. مردم انتظار داشته و دارند که وضع معیشتشان بر اساس وعده‌ها و برنامه‌های دولت بهبود یابد.

از سویی، دولت نیز به لحاظ تامین بودجه و جذب سرمایه‌گذار، تحت فشار است و از سوی دیگر، جریانات رسانه‌ای مقابل دولت، تلاش می‌کنند فضای روانیِ جامعه را به سمت عصبیت ببرند و مردم را  علیه دولت، بشوراند.

در چنین شرایطی که مطالبات، انباشت شده و نیز نمی‌توان حق اعتراض را از مردم سلب کرد، به گمانم دولت و دولتمردان می‌بایست بی‌پرده با مردم سخن بگویند و به مطالباتشان پاسخ دهند.

عدم توجه کافی به صدای اعتراض مردم، در نهایت، بازی دو سر باخت خواهد شد و سکان هدایت اعتراضات را به بیرون از مرزها خواهد بُرد.

این وضعیت و به تبع آن، احتمال شورش‌‌های کور بدون رهبری کاریزما، ابتدا گریبان دولت تدبیر و امید را خواهد گرفت...

***

از رابین هود تا مشهد!

احسان محمدی

در کارتون رابین هود، شب هنگام، زندانبان پرنس جان داد می زند: شهر در امن و امان است... آسوده بخوابید!

او داد می زند و رابین هود داخل قصر داشت تمام سکه ها را توی کیسه می ریخت و حتی انگشتر پرنس را هم از انگشتش در آورد و زندانی ها را از سیاهچال آزاد کرد و کرکس همچنان داد می زد: شهر در امن و امان است... آسوده بخوابید!

ما روزنامه نگاریم، کرکس نیستیم. نگهبان هیچ کسی جز این سرزمین و مردمش نیستیم. عقد اخوت با هیچ دولتی نبسته ایم و حق نداریم بگوییم: شهر در امن و امان است... آسوده بخوابید!

سالهاست منتقدین واقعی که دوست داران حقیقی این سرزمین هستند و در لفت و لیس‌ها دست ندارند فریاد می زنند مراقب باشید، این مردم را ناامید نکنید، این مردم ِ با تمامِ مصیبت‌ها صبور ارزشمندتر از هر نیروگاه هسته‌ای و موشک قاره پیمایی هستند، مراقب زخم‌ها و اندوه هایشان باشید... اما متهم می شوند به جیره خوار بودن، به همنوایی با دشمن، به سیاه نمایی...

اتفاقی که امروز در مشهد رخ داد عریان شدن یک درد کهنه است. رسیدن کارد به استخوان. گمان نکنید در شهرهای دیگر مردم شاد و خُرم و خندان هستند. نه نیستند و ما نگران آن روز هستیم که نشود سیل را با بیل مهار کرد...

می شود همه این معترضان را بازداشت و محکوم کرد و در رسانه ها گفت از خارج دستور گرفته اند، می شود اصلا” همه چیز را تکذیب کرد و گفت یک نفر ریش تراش دزدیده بود و اینها داشتند تعقیبش می کردند و شهر در امن و امان است.

می شود گفت مخالفان دولت روحانی هستند، هواداران جریان انحرافی و احمدی نژاد یا دوست داران حکومت پهلوی و ... اما آنها که این حرف ها را می زنند دوست نیستند. اگر هم باشند دوست نادان هستند که از صد دشمن دانا خطرناک ترند!

خلق این همه مشکل و نارضایتی کار دولت روحانی نیست. اینکه بعضی خیال می کنند اگر روحانی نبود و مثلا” میرسلیم رئیس جمهور بود الان هر صبح دولت یک شانه تخم مرغ می گذاشت جلوی در خانه مان و شب، یارانه سه برابری را می آورد می داد و ما را می بوسید و شب بخیر می گفت هم خیالبافی است!

حل مشکلات کشور به عزمی فراتر از دولت نیاز دارد. رادیکال کردن فضا و تنش خیابانی هم به سود هیچکس نیست.

دولت و حاکمیت به جای انکار و برخورد قهرآمیز، باید این اتفاقات را به عنوان پیش لرزه بررسی کنند و به فکر چاره باشند. ماییم و این کشور که آرامش و امنیت‌اش به جان‌مان بسته است. مردم در عمل نشان داده‌اند که عاشق این کشورند. نه با شعار و وعده!

مردم ناراضی حاضر در خیابان یا کز کرده کُنج خانه، پلاستیکی و عروسکی نیستند، واقعی هستند و خوشی زیر دل شان نزده. درد دارند، مشکل دارند، فریاد رس می خواهند... حضرات! به فریاد مردم تان برسید.

 

 



 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024