مسعود بارزانی، رهبر مستعفی اقلیم کردستان عراق امروز (چهارشنبه) دفتر ریاست خود در اقلیم را ترک کرده و برادرزاده خود را برای آغاز روند آشتی با دولت مرکزی بغداد و همسایگانش و دیگر احزاب رقیب کرد برجای خود گذاشت.

به گزارش ایسنا، به نقل ازخبرگزاری رویترز، نیچروان بارزانی که در کنار عموی خود به عنوان نخست وزیر فعالیت می‌کرد، در حال حاضر چهره کلیدی در بخش اجرایی منطقه خودمختار کردستان پس از کناره‌گیری عمویش از پست ریاست است.

هوشیار زیباری، وزیر امور خارجه سابق عراق که در حال حاضر مشاور دولت کردستان و از اعضای ارشد حزب دموکرات کردستان است، گفت: نخست وزیر شخصی کلیدی در دوره انتقال خواهد بود.

دوره ریاست ۱۲ ساله مسعود بارزانی بر اقلیم کردستان امروز چهارشنبه(اول نوامبر) به طور رسمی پایان یافت. او پیشتر در نامه‌ای به پارلمان اقلیم اعلام کرده بود که دیگر برای تصدی این پست اقدام نخواهد کرد و در عین حال اجازه لغو کامل پست ریاست اقلیم کردستان را به پارلمان نداد و تنها پست ریاست اقلیم در “دوره گذار” تعلیق شد.

پارلمان اقلیم کردستان نیز که تحت کنترل حزب بارزانی است با تصویب طرحی به مطالبات بارزانی که در قالب یک نامه به نمایندگان ارائه شده بود، وجهه قانونی داد و اختیارات او بین سه قوه اجرایی(نخست وزیر و نهاد نخست‌وزیری)، قوه مقننه و قوه قضائیه اقلیم تقسیم شد.

نمایندگان پارلمان اقلیم همچنین مقرر کردند که انتخابات پارلمانی و ریاستی اقلیم ۸ ماه دیگر برگزار شود و تا این مدت هیاتی از احزاب و جریان‌های سیاسی اقلیم به ریاست نیچروان بارزانی مسئول مذاکره با دولت عراق و کشورهای همسایه خواهد بود.

گرچه بارزانی از ریاست اقلیم کردستان کنار کشیده اما در عمل مسئولان ارشد حزب دموکرات از جمله نیچروان و پیشمرگ‌های مسلح وابسته به این حزب که بیش از نیمی از نیروی نظامی اقلیم را تشکیل می‌دهند تابع اوامر و خواسته‌های او هستند.

***

گزارش-ایندیپندنت
کردها چطور در عراق شکست خوردند

«کردستان عراق همه اراضی‌ای را که از زمان حمله سال ۲۰۰۳ آمریکا به این کشور به دست آورده بود، بدون جنگ و خونریزی تسلیم کرد اما اتفاقاتی نظیر قتل بی‌رحمانه یک خبرنگار تلویزیونی در این منطقه نشان می‌دهد که همچنان پتانسیل خشونت در زیر پوسته ظاهری این منطقه وجود دارد.»

به گزارش ایسنا، پاتریک کوکبرن، خبرنگار ایندیپندنت در گزارش خود درباره وضعیت کردستان عراق نوشته است: «شکست کردها در کرکوک به شکلی خفت‌بار تکمیل شد. آسو مامند، یکی از رهبران کردهای این شهر در توضیح وضعیت ایجاد شده با لحنی مستاصل و تلخ و همچنین در توصیف سقوط کرکوک و چاه‌های نفت اطرافش به دست نیروهای دولتی عراق گفت: ما زمانی اینجا را در کنترل داشتیم اما اکنون آن را از دست داده‌ایم.

او گفت که ترجیح می‌دهد سازوکارهای جدید اشتراک قدرت به اجرا درآید و نسبت به تبعات شدید عدم انجام این کار هشدار می‌دهد اما در عین حال امید چندانی هم ندارد.

منطقه کرکوک زمانی به عنوان «بشکه باروت» عراق توصیف می‌شد که علت آن وجود ادعاهای گروه‌های رقیب در میان ملی‌گرایان کرد و دولت بغداد درباره این شهر بود. این شهر از یک طرف نیز حساسیت بیشتری پیدا کرد چون گروه‌های کرد، عرب و ترکمان آن را تبدیل به یک منطقه به شدت چند دسته کرده بودند. با این حال زمانی که کار به بالا گرفتن مناقشه‌ها و اختلافات رسید، بحران پایانی در ۱۶ اکتبر ایجاد شد اما تغییر کنترل این شهر و خارج شدن آن از دست کردها و افتادنش به دست دولت فدرال به شکلی تعجب آور، سریع و آرام اتفاق افتاد.

مامند می‌گوید، در جریان این مناقشه درگیری به وجود نیامد چون کردها خیلی ساده قدرت نظامی برای نگه داشتن این شهر را نداشتند و او تئوری‌های توطئه‌ای را که درباره خیانت کردها در این شهر مطرح شده‌اند، رد می‌کند.

او در پاسخ به اینکه آیا در صورت وجود اتحاد میان دو حزب اصلی کردها یعنی حزب دموکرات کردستان و حزب اتحادیه میهنی آنها می‌توانستند در مقابل پیشروی نیروهای عراقی مقاومت کنند، گفت: البته که خیر. نیروهای عراقی ادواتی همچون تانک‌ و جنگنده‌ داشتند و ما هیچ شانسی نداشتیم. شاید اگر وارد نبرد می‌شدیم می‌توانستیم یک روز دوام بیاوریم اما نتیجه آن وقوع خونریزی بود.

راکان سعید علی الجبوری، فرماندار موقت عرب این شهر که دفترش از زمان خالی شدن توسط  نجم‌الدین کریم، فرماندار کرد قبلی به دلیل فرار او به اربیل تغییری چندانی پیدا نکرده، می‌گوید: آیا شما در اینجا مساله غیرعادی‌ای می‌بینید؟

جبوری اظهار داشت: در حال حاضر پلیس محلی همان پلیس قبلی است و تنها دو گردان نیروهای مبارزه با تروریسم در کرکوک وجود دارد. گردان‌های عراقی کوچک هستند بنابراین احتمالا این به معنی چند صد سرباز است.

با این حال مامند تاکید می‌کند که وضعیت آنگونه که در ظاهر به نظر می‌رسد، نیست. او می‌گوید دولت عراق باید برای آرام کردن خیابان‌های کردها کاری انجام دهد. به پیشنهاد او این کار می‌تواند با انتصاب یک فرماندار کرد یا سازوکاری برای اشتراک قدرت انجام شود.

او در پاسخ به اینکه آیا در این وضعیت مورد امنیتی شدیدی وجود داشته، تنها به شلیک چند گلوله از سوی یک افسر پلیس امنیتی سابق حزب دموکرات کردستان در یک ایست بازرسی ارتش اشاره کرد. با این حال در حوالی زمانی که او صحبت می‌کرد قتل وحشیانه یک خبرنگار در شهری به نام داقوق واقع در جنوب کرکوک اتفاق افتاد که تا حدی نگرانی‌های مامند و وجود پتانسیل برای خشونت در منطقه را تایید می‌کند.

این قربانی «ارکان شریفی» ۵۰ ساله فیلمبردار کرد تلویزیون کردستان بود و چهار یا پنج نفر پس از ورود به خانه او و منتقل کردن زن و فرزندان او به یک اتاق جداگانه با چاقو او را کشتند. زمانی که اعضای خانواده ۵ ساعت بعد از این اتاق بیرون آمدند دیدند که شریفی آغشته به خون روی زمین افتاده و بدنش چند تکه شده و چاقویی نیز در دهان او فرو رفته به نشانه اینکه احتمالا او به خاطر گفتن یا گزارش دادن امری نامطلوب کشته شده است. خانواده او می‌گویند قاتلان به زبان ترکمنی صحبت می‌کردند و این نشان می‌دهد که این اتفاق احتمالا در نتیجه خصومتی میان کردها و ترکمان‌ها که در جنوب کرکوک هستند، رخ داده است. من در منطقه‌ای که این قتل اتفاق افتاد اوایل آن روز رانندگی می‌کردم و نشانه‌ای از خشونت در آنجا یا هر جای دیگری در جاده به شدت محافظت شده به سمت بغداد وجود نداشت اما این قتل به یاد ما می‌آورد که عراق همواره یک کشور بسیار پرخشونت بوده است. قتل ارکان شریفی به لحاظ بی رحمی شگفت آور است اما در ۱۴ سال گذشته بالغ بر ۴۶۵ خبرنگار عراقی در این کشور کشته شده‌اند.

با این حال تصرف کرکوک به شکل غیرمنتظره‌ای آرام اتفاق افتاد. با وجود آنکه حزب دموکرات کردستان، حزب اتحاد میهنی را که همواره حزب مسلط کردها بر این شهر بوده به خیانت از طریق عمل به یک توافق هماهنگ شده از طرف ایرانی‌ها با بغداد متهم کرد اما هر دو حزب همزمان نیروهای پیشمرگ خود را بدون ورود به درگیری عقب کشیدند. اگر نیروهای عراقی برای ورود به شهر کرکوک مجبور به درگیری می‌شدند هم به شکلی اجتناب ناپذیر پیروز می‌شدند اما این اتفاق سبب یک درگیری گسترده‌تر فرقه‌ای و قومی در اراضی مورد مناقشه می‌شد. اگرچه این رویارویی پیش‌بینی شده اتفاق نیفتاد، از دست رفتن کرکوک ضربه‌ای فلج کننده به امیدهای کردها برای استقلال بود. این کردها در حالی که هم‌پیمانی در خارج ندارند و رهبرانشان دچار اختلاف هستند و گزینه نظامی هم ندارند، در حال از دست دادن همان وضعیت نیمه مستقلی هستند که از زمان شکست صدام در سال ۱۹۹۱ در جنگ خلیج‌فارس داشتند.

این پروسه اکنون به شدت دچار یک روند معکوس شده است. روز سه‌شنبه نیروهای دولتی عراق اقدام به ایجاد یک ایست بازرسی در مهمترین گذرگاه مرزی در ابراهیم خلیل میان ترکیه و کردستان عراق کردند. اکنون خودروهایی که می‌خواهند از این مرز عبور کنند باید یکبار از طرف ترکیه‌ای‌ها، یکبار از طرف نیروهای عراقی و یکبار از طرف کردها بازرسی شوند.

بنعالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه گفت: گذرگاه خابور تحویل دولت مرکزی عراق شده است. در حالی که ترکیه اکنون به همراه ایران در حال همکاری با بغداد هستند، مقام‌های کردستان عراق دیگر در موقعیت مقاومت در مقابل تصرف قدرت‌های اصلی خود از سوی دولت مرکزی عراق نیستند.

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق در مصاحبه با روزنامه ایندیپندنت گفت، انتظار دارد دولت عراق کنترل مسائل و عواملی از جمله نیروهای پیشمرگ، تولید و صادرات نفت، پروازهای بین‌المللی و صدور روادید را به دست بگیرد. با این حال این تصرف آرام کرکوک می‌تواند فریب دهنده باشد. کردها ممکن است اکنون در موقعیت ضعیفی قرار داشته باشند اما شرایط سیاسی همواره به ضرر آنها و به نفع دولت عراق نبوده است. در سال ۱۹۷۵ هنگامی که صدام توافق الجزایر را با شاه ایران امضا کرد کردها به شدت شکست خورده به نظر می‌رسیدند چراکه شاه ائتلاف سابقش با کردها را کنار گذاشت اما با آغاز جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۰ تعداد زیادی از نیروهای ارتش عراق از کردستان عقب نشینی کردند که بعدا از سوی نیروهای ملی‌گرای کرد تصرف شدند. همچنین شکست صدام در سال ۱۹۹۱ به دست ائتلاف آمریکایی روند ایجاد یک دولت برای کردها را آغاز کرد و آنها به هنگام حمله بعدی آمریکا در سال ۲۰۰۳ تبدیل به یک بازیگر قدرتمند شده بودند.

اگر دولت مرکزی عراق از برتری فعلی خود علیه کردها بیش از حد بهره بگیرد ممکن است یک واکنش متقابل قدرتمند جامعه کردها را تحریک کند. این رویکرد احتمالا با مخالفت العبادی روبرو می‌شود اما از یک طرف نوری المالکی، نخست وزیر قبلی و در آستانه انتخابات پارلمانی ماه مه آینده آن را تایید کرده است. در سیاست عراق همواره هر کسی در نهایت دچار افراط در استفاده از قدرتش شده است.»

***

چرا آمریکا از تلاش کُردهای عراق برای استقلال حمایت نکرد؟

العربیه
ایالات متحده آمریکا، همواره کُردها را هم‌پیمان خود دانسته و در سال‌های اخیر، آن‌ها را بخشی از ائتلاف خود علیه داعش بر شمرده و مورد حمایت آموزشی و تسلیحاتی خود قرار داد.

از این رو کُردها انتظار داشتند که آمریکا در دولت دونالد ترامپ، با خواست تاریخی‌شان در اعلام استقلال، همراهی کند. اما آن‌چه پیش آمد، امیدهای‌شان را نقش بر آب و آرزوی کُردها را وارد تونلی تاریک کرد. چندین مقام مسئول کنونی و پیشین به «العربیه.نت» گفتند دولت ترامپ، پیامی واضح به دولت اقلیم کردستان ارسال و در آن تاکید کرد که زمان برای برگزاری همه‌پرسی استقلال، نامناسبت است زیرا اولویت‌های واشینگتن اکنون چیزی دیگر است.

بریت مک گورک فرستاده ترامپ که در دولت‌های جورج بوش و باراک اوباما هم فعالیت کرده، در چند سفری که به صورت پیاپی به اربیل پایتخت اقلیم کردستان داشت، چند بار با مسعود بارزانی رئیس پیشین این اقلیم دیدار و با زبانی صریح به او گفت که واشینگتن از همه‌پرسی اقلیم حمایت نخواهد کرد و این اقدام باید به تعویق بیافتد. بیش از یک منبع گفتند که با وجود این هشدارها، اما بارزانی بر برگزاری رفراندوم در تاریخی که خود تعیین کرده بود، اصرار داشت.

دلایل واشینگتن

یک مقام مسئول آمریکایی نظامی که پیشتر در آمریکا خدمت کرده بود، به «العربیه.نت» گفت: «یکی از مهم‌ترین دلایلی که آمریکا از کردها در تلاششان برای استقلال حمایت نکرد، گروه داعش است. دولت آمریکا، نخستین اولویت در عراق را شکست داعش می‌داند، به ویژه پس از موفقیت اخیری که نیروهای ائتلاف بین‌الملل و نیروهای عراقی در بیرون راندن این گروه از شهرها به دست آوردند و اکنون برای ایجاد حلقه محاصره امنیتی بر گرد باقی‌مانده جنگجویان این گروه و منعشان از ورود از راه مرز سوریه، تلاش می‌کنند. از این رو، همه‌پرسی مانع تمرکز بر شکست داعش می‌شود».

به گفته این مقام مسئول، دلیل دوم این است که همه‌پرسی، میان متحدان ایالات متحده، شکاف ایجاد می‌کند، به ویژه این‌که ترکیه، همه‌پرسی را تهدیدی برای موجودیت خود می‌داند و این بر نقش و همکاریش در ائتلاف بین‌الملل علیه داعش، تاثیر می‌گذارد.

یک مقام مسئول در کاخ سفید آمریکا می‌گوید که دلیل سوم، حکم دادگاه قانون اساسی عراق است که همه‌پرسی را غیر قانونی دانست و بدین ترتیب، دولت اقلیم کردستان، با دولت مرکزی عراق که واشینگتن از آن حمایت می‌کند، وارد تنش شد. دولت عراق، وحدت ارضی این کشور را، سرنوشت ساز می‌داند و نمی‌خواهد میان دو همپیمان که با قدرت از آن‌ها پشتیبانی می‌کند، یعنی نیروهای عراقی و نیروهای پیشمرگه کُرد، شکاف ایجاد شود.

به گفته این مقام مسئول، واشینگتن همچنین تصمیم نیروهای پیشمرگه برای ورود به مناطق مورد مناقشه میان اربیل و بغداد را، تصمیمی عاقلانه نمی‌داند، از این رو ورود نیروهای عراقی به کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه و باز پس گرفتن‌شان از نیروهای پیشمرگه را، آمریکا اقدامی موجه می‌داند.

به گفته او، دولت ترامپ خواهان حل اختلاف میان دو هم‌پیمانش در سریع‌ترین زمان ممکن است، از این رو تلاش می‌کند روند گفت‌وگو میان دو طرف را تسهیل کند و نقش کردهای عراق اکنون باید بر رمی مشارکت در انتخابات پارلمانی متمرکز شود تا عدم منزوی کردن آن‌ها تامین شده و بتوانند نقشی تاثیر گذار در نقشه سیاسی آینده عراق، ایفا کنند.