احسان سلطانى

پوتین بالاخره پس از مدت‌ها سکوت در مورد استقلال کردستان، آن‌را مسئله داخلی عراق دانست و گفت روسیه در این مسئاله دخالت نمی‌کند. پوتین گفت «فشار به هیچ‌کدام از طرف‌ها را درست نمی‌داند و روسیه هیچ طرفی را تحریک نمی‌کند و به هیچ طرفی فشار وارد نخواهد کرد.»

پوتین با اعلام اینکه روسیه روابط تاریخی و ریشه‌ای با کردها دارد،گفت «قطع همکاری‌های نفتی با کردستان عراق را به نفع هیچ کسی نمی‌داند.»

اظهارات صریحانه پوتین نسبت به استقلال کردستان عراق در حالی بود که در سفر چند روز پیش خود به ترکیه و پس از دیدار با اردوغان، در نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهور ترکیه از پاسخ مستقیم به سوالی در مورد استقلال کردستان طفره رفت و گفت موضعش همان موضع وزارت امورخارجه روسیه است.

دیروز هم وزیر انرژی روسیه در مصاحبه با کردستان ۲۴- شبکه وابسته به حزب دموکرات - تاکید کرده بود روسیه به هیچ وجه همکاری‌های نفتی خود با اقلیم کردستان عراق را قطع نخواهد کرد و کماکان به فعالیت‌های نفتی خود در کردستان عراق ادامه خواهد داد.

‏مدیر شرکت «روس نفت» هم دو روز پیش از برگزاری همه‌پرسی با اشاره به میزان سرمایه‌گذاری‌ها و آماده‌سازی زیرساخت‌های گازی در اقلیم کردستان عراق گفته بود شرکت‌های نفتی روسیه فعالیت‌های نفتی و گازی خود را در اقلیم کردستان عراق متوقف نخواهند کرد.

ژوئن سال جاری در جریان سفر نیچروان بارزانی به روسیه، شرکت روس‌نفت یک قرارداده بلندمدت ۲۰ساله با اقلیم کردستان عراق در حوزه‌های مختلف «اکتشاف، خدمات لوژستیکی، خانه‌سازی، بازرگانی و منابع انرژی» به امضا رساند. این قرارداد شامل توسعه ۵ میدان نفتی می‌شود و روس‌نفت ۳میلیارد دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری خواهد کرد و پیش‌بینی کرده تا پایان سال جاری میزان صادرات نفت اقلیم را از ۷۰۰ هزار بشکه در روز به ۱ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. بر اساس این قرارداد روس‌نفت می‌تواند نفت اقلیم رو پیش‌خرید کند.

علاوه بر روس‌نفت، شرکت نفتی گازپروم روسیه هم از سال ۲۰۱۰ در سه پروژه نفتی در اقلیم فعالیت دارد. قراردادهای گازپروم با اقلیم کردستان پیش‌تر جنجال‌های گسترده‌ای را در رسانه‌های کردزبان برانگیخته بود. چرا که در یکی از میادین سهم اقلیم کردستان در قرارداد با گازپروم ۲۰ درصد و سهم شرکت نفتی روسیه ۸۰ درصد است. در میادین نفتی گرمیان ۴۰ درصد، در میدان نفتی شاکل ۸۰درصد و در میدان نفتی حلبچه ۸۰ درصد است. یعنی سهم اقلیم در میادین نفتی حلبچه و شاکل ۲۰ درصد است.

اقلیم کردستان عراق در ماه‌های اخیر در ازای عدم پرداخت بدهی‌های خود به شرکت‌های نفتی همچون «گلف کی استون»، از سهم خود کاسته و سهم این شرکت‌های نفتی را از در میادین نفتی افزایش داده است.

به نظر می‌رسد حکومت اقلیم کردستان عراق با عقد قراردادهای بلندمدت با شرکت‌های نفتی روسیه از جمله روس نفت که بیش از ۵۰درصد سهم این شرکت متعلق به دولت روسیه است، به دنبال بیمه کردن کردستان عراق و جلوگیری از ایجاد ناامنی و هرگونه حمله نظامی احتمالی در مناطق تحت کنترل خود است.

خاصه آنکه در قرارداد جدید، روس‌نفت با سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در حال ساخت خطوط نفت گاز به سمت ترکیه با هدف فروش نفت اقلیم در اروپاست. به طور مثال یکی از خطوط گازی به سمت ترکیه با ظرفیت ۳۰میلیارد مترمکعب با سرمایه‌ای بالغ بر ۱ میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۹ به بهره‌برداری خواهد رسید که در صورت بهره‌برداری ترکیه یکی از طرف‌های متنفع خواهد بود.

بی‌تردید با توجه به تلاقی منافع ایران و ترکیه با روسیه در خاورمیانه، هرکدام از این کشورها نسبت به اتخاذ هرگونه تصمیمی که باعث هدر رفت سرمایه‌گذاری‌های روسیه در کردستان عراق و به خطر افتادن منافع روس‌ها در منطقه شود، با احتیاط بیشتری اقدام خواهند کرد و اظهارات مقامات روسیه از جمله پوتین و مدیران شرکت‌های نفتی روس، شاهدی‌ست بر این مدعا که روس‌ها به این آسانی از منافع خود در کردستان عراق عقب نخواهند نشست و بی‌تردید مقامات کردستان عراق در ماه‌‌های اخیر با آگاهی از این موضوع با افزایش سهم روسیه از منابع انرژی اقلیم به دنبال استفاده از این اهرم فشار هستند.

از همین منظر مصاحبه جبار قادر از چهره‌های سیاسی شناخته شده و صاحب‌نفوذ اقلیم با المانیتور در خصوص نگاه روسیه به اقلیم حائز اهمیت است. قادر صراحتا می‌گوید: «روسیه معتقد است کشور عراق امروزی در آینده تجزیه خواهد شد و شاید به سه کشور تقسیم شود. به همین دلیل مسکو از همکاری‌های اقتصادی جدید با دولت مرکزی عراق خودداری می‌کند. اگر دولت مرکزی در مورد این قرارداد شکایتی داشته باشد روس‌ها و اقلیم به این دولت خواهند گفت شما خودتان با آمریکایی‌ها قرارداد می‌بندید، ما هم هر کاری به نفع‌مان باشد را انجام خواهیم داد.»

لاوروف به عنوان عالی‌ترین مقام متصدی سیاست خارجی روسیه چندی پیش در مصاحبه با روداوو - شبکه وابسته به بارزانی- همه‌پرسی استقلال را «آرمان کردی» نامید و با اشاره به حضور مصطفی بارزانی در دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی در شوروی سابق صراحتا از تلاش روسیه برای پشتیبانی از «جنبش‌های کردی منطقه» سخن گفت. لاوروف در این گفتگو تاکید می‌کند که «کردها مانند همه مردم جهان حق دارند آرمان‌های خود را اعلام کنند» و برگزاری همه‌پرسی را حق طبیعی کردها در عراق می‌نامد.

نگاه رسمی روسیه نسبت به استقلال کردستان را باید در این مصاحبه طولانی و بی‌پرده لاوروف با روداوو جستجو کرد.