حمیدرضا جلائی‌پور، جامعه‌شناس و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در یادداشتی تلگرامی با عنوان «چرا جمنا از رئیسی دفاع کرد؟» نوشت:

جمنا (یا جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی) را می‌توان کار سازمان‌یافته‌ی اصول گرایان رادیکال یا به‌قول خودشان انقلابی (با مدیریت امثال جناب ذوالقدر) قلمداد کرد. جمنا بخش میانه‌رو، سنتی‌تر و ریشه‌دار اصول‌گرایان، از جمله چهره‌هایی مثل ناطق نوری، علی لاریجانی، علی مطهری و شخصیت‌های موتلفه و حوزوی را پوشش نمی‌دهد.

در واقع جمنا همان هسته‌ی حامیان «استثناطلبی» در برابر نیروی وسیع «عادی‌سازان» (یا همان ائتلاف اصلاح‌جویان، اعتدال‌گرایان و اصول‌گرایان میانه‌رو و تحول‌طلبان نگران کشور) است که صف‌آرایی اصلی انتخابات ۹۶ را تشکیل می‌دهد.

استثناطلبان به دنبال حاکمیت بلامنازع و انحصاری در داخل و مدیریت جهانی در خارج هستند و از این‌که کشور از مسیر توسعه پایدار و همه‌جانبه خارج شود نگرانی جدی ندارند، زیرا توسعه (خصوصا ریشه‌های فکری و ارزشی‌اش) را نه امری جهانی که غربی می‌دانند. آن‌ها برای جذب اقشار فرودست ابایی ندارند از این‌که به شعارهای غیرعملی «مردم‌انگیزانه‌ی مخرب» متوسل شوند و عمدتا احساسات مردم را خطاب قرار می‌دهند.

در مقابل، «عادی‌سازان‌» در شرایط لغزنده‌ی منطقه و جهان نگران ایران‌اند و از حاکمیت قانون، روال‌های عقلانی و عرفی و توسعه پایدار و همه جانبه کشور دفاع می‌کنند. آنها مردم‌گرا هستند و عقل و آگاهی مردم را در تبلیغات انتخاباتی خطاب قرار می‌دهند و می‌دانند با توهم سیاسی و شعارهای مردم انگیزانه نمی‌توان کشور را اداره کرد.

سوال اول این مکتوب کوتاه این است که چرا این نیرو یا جمنا قاطعانه از ابراهیم رئیسی تولیت آستان قدس رضوی دفاع می‌کند؟ پاسخم این است که هنوز دقیق نمی‌دانیم، ولی بر اساس شواهدی که در سخنان تحلیل‌گران و ناظران وجود دارد می‌توان حدس‌های زیر را مطرح کرد:

۱) استثناطلبان دیدند که اوضاع اصول‌گرایان تندرو متفرق و غیرقابل منجسم کردن است و متوجه شدند اگر وضع همین‌طور پیش برود شکستشان در انتخابات از روحانی قطعی است. و پیروزی روحانی بحث جانشینی را هم آن‌طور که رادیکال‌ها می‌خواهند با مشکل روبرو می‌کند.

۲) به‌خاطر پدیده طبیعی بیماری مقامات نظام، ممکن است تندروها اطلاعاتی داشته باشند که دیگران ندارند و برآوردشان برای شکل دادن و ساختن آینده این باشد که وقت کم است و در نتیجه می‌گویند دیگر نباید زمان را از دست داد و عجولانه رئیسی را برای ریاست جمهوری و زمینه‌سازی گذار در مساله جانشینی وارد میدان کرده‌اند.

از این رو تنها ناچار بوده‌اند که متوسل به ابراهیم رئیسی بشوند تا هم وحدت اصول‌گرایان رادیکال حفظ شود هم امیدشان برای شکست روحانی افزایش یابد و هم برای مساله جانشینی آماده‌ باشند.

سوال دوم این‌که چرا جمنا احتمال شکست رئیسی را در انتخابات اردیبهشت ۹۶ دستکم گرفته است؟ به نظرم پاسخ این است که:

اولا راه دیگری ندارند و زمان کم دارند.

ثانیا می‌گویند ما الان راه می‌اندازیم تا بعد جا بیاندازیم، یعنی همان روال سابقشان.

جمنا برای رسیدن به هدفش به چه چیزهایی امید دارند؟

اولا با تهدید اطرافیان روحانی او را بترسانند تا بدون این‌که هزینه بدهند خود روحانی در رقابت انتخابات ظاهر نشود، از آغاز کار دولت روحانی این کار را شروع کرده‌اند و همچنان ادامه دارد ولی تاکنون موفق نشده‌اند. آغاز به کار فعالیت‌های انتخاباتی ستاد روحانی و ورود مرئی‌تر او به صحنه تلاش برای انصراف او را پرهزینه‌تر می‌کند.

ثانیا بیش از دوماه است که «تندروهای وصل به کر» به طور دائم در بین اصلاح‌طلبان شایعه می‌سازند که: «ما نمی‌گذاریم روحانی بیاید، پس بروید فکر کاندیدای دیگری باشید». جالب این‌که خودشان هم آدرس و کد می‌دهند که چه کسی کاندید شما باشد بهتر است!

ثالثا اگر دو اقدام فوق به نتیجه نرسید که انشالله نمی‌رسد، بعضی از تندروها به دنبال آنند که به ابزار «رد صلاحیت روحانی» متوسل شوند. که اجرایش دشوار و بعید به نظر می‌رسید چون این کار شوخی بدی با جامعه است (اکثر گروه‌های مرجع و موثران جامعه مدنی و بدنه‌ی ایرانیان، حتی بخشی که منتقد روحانی هستند، در این انتخابات حامی روحانی‌اند و معمولا نظام در انجام ریسک بزرگ و بیگانه کردن اکثر جامعه جانب احتیاط را می‌گیرد و هر وقت هم احتیاط نکرده هزینه سنگین داده است).

رابعا اگر رد صلاحیت ممکن نشد جمنا در این حالت در انتخابات شرکت می‌کنند و با چند میلیون رای جناب رئیسی را سر زبان‌ها می‌آورند تا ببینند در دوره‌های بعد چه می‌شود کرد. حتی شکست رئیسی هم لزوما شانس او برای این‌که گزینه‌ی رهبری بعد بماند کاملا از بین نمی‌برد.

از این رو به نظر می‌رسد جمنا ناخواسته (و برآمده از عجله) با پشتیبانی از رئیسی انتخابات را به نفع روحانی گرم و بر خلاف نظر رهبری دو قطبی می‌کند. در رقابت دوقطبی هم مشارکت در انتخابات افزایش می‌یابد و مشارکت بیشتر هم همیشه به نفع نامزد اصلاح‌جویان (این‌بار روحانی) بوده است. این واقعیتی است که به‌خوبی ناطق، لاریجانی و موتلفه (با حمایت از میرسلیم) و حوزه‌های علمیه و اصول‌گرایان میانه رو به آن وقوف دارند.

خلاصه به نظر می‌رسد اقدام پرریسک جمنا در حمایت از رئیسی بیشتر ناشی از عجله و ناچاری است. مگر آن‌که «استثناطلبان» طرح‌هایی در سر داشته باشند که از آن بی‌خبریم. الله اعلم