احضار، بازجویی و تهدید مدیران چندین کانال پرطرفدار تلگرام توسط پلیس فتا همزمان با هک کردن آنها

همزمان با اعلام پلیس فتا (فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران) مبنی اینکه کانال‌های تلگرامی با بیش از پنج هزار دنبال‌کننده (فالوور) موظف هستند برای خود مجوز بگیرند، یافته‌های کمپین بین‌المللی حقوق بشردرایران نشان می‌دهد که طی دو هفته گذشته، پلیس فتا، اقدام به هک چندین کانال پرطرفدار تلگرامی کرده و با احضار، بازجویی و تهدید مدیران این کانال‌ها، برای تغییر دادن محتوای این کانال‌ها، آنها را تحت فشار گذاشته است.

کانال‌هایی که توسط پلیس فتا -که به پلیس سایبری نیز مشهور است- مورد حمله قرار گرفتند، بین ۳۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار عضو دارند که عمدتا محتوای تفریحی و غیرسیاسی منتشر می‌کنند. در یک مورد، ایمیل مالک یکی از این کانال‌ها که بیش از نیم میلیون عضو دارد با روش شنود پیامک‌های سرویس تایید هویت دو مرحله‌ای یاهو هک شد و پس از آن هکر‌ها با تصاحب و کنترل ای‌میل مالک کانال اقدام به ارسال درخواست تغییر رمز دو مرحله‌ای حساب تلگرام او را کردند و پس از در اختیار گرفتن کنترل حساب تلگرام او دسترسی مالک کانال را از کانال قطع کردند.

با توجه به آنکه دسترسی به پیامک‌های تایید هویت دو مرحله‌ای فقط از طریق دسترسی به شرکت مخابرات و شرکت‌های ارایه دهنده سرویس تلفن همراه امکان پذیر است، تنها هکرها دولتی قادر به شنود پیامک‌های کاربران هستند. این افراد چند روز پس از احضار به پلیس فتا هک شدند و کانال خود را از دست دادند.

علاقه و پیگیری مسوولان امنیتی، دولتی و قضایی برای کنترل و نظارت بر کانال‌های تلگرامی، به عنوان یکی از پرطرفدارترین شبکه‌های اجتماعی درایران، تنها به هک و احضار و تهدید مدیران کانال‌های پرطرفدار ختم نمی‌شود، چرا که به نظرمی‌رسد ایجاد محدودیت‌ در آزادی  کانال‌های تلگرامی از طریق ایجاد اهرم‌های نظارتی در دستورکار مقامات ایرانی قرار دارد.  در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۹۵ محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه همایش خدمات عمومی الزامی ICT در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌ یافته اعلام کرد «در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی پیشنهاد شد کسانی که در کانال‌های شبکه‌های اجتماعی از یک تعداد مشخص، عضو بیشتری دارند و در این شبکه‌های اجتماعی فعالیت‌های خبری می‌کنند، باید از یک مرجع مجوز بگیرند». حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور یک روز بعد در ۱۶ آذر با انتقاد شدید از عملکرد شورای عالی فضای مجازی در مورد آزادی‌های آنلاین گفت: « سیاست بازی ها و حرف‌های عوام فریب را کنار بگذارید، مرگ بر این آزادی که همه چیز را به نابودی می‌کشاند، این آزادی نیست بلکه کمال اسارت است.»

با توجه به بازه زمانی این اظهارات و اقدامات که چندین ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ماه سال آینده است، از یک الگوی مشابه نسبت به انتخابات‌های قبلی خبر می‌دهد. محدود کردن آزادی‌های آنلاین و هدف قرار دادن افرادی که در شبکه‌های اجتماعی از نفوذ زیادی برخوردار هستند و می‌توانند در زمان انتخابات به نفع یکی از جریان‌های سیاسی تاثیرگذار باشند، طی ده سال گذشته به یک روند در ایران تبدیل شده است.

برای مثال در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۴ و همچنین مجلس دهم شورای اسلامی تلگرام یکی از عمده ترین ابزار‌های مورد استفاده گروه‌های سیاسی اصلاح طلب و هوادارن حسن روحانی برای تبلیغات بود. یک منبع مطلع به کمپین گفت که چند هفته قبل از انتخابات سال ۹۴  پلیس فتا از دولت حسن روحانی خواسته که اپلیکیشن تلگرام را در ۲۴ ساعت آخر منتهی به انتخابات فیلتر کند.همان زمان، محمود واعظی وزیر ارتباطات و فن آوری اطلاعات با تایید این درخواست در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۹۴ خبر از مخالفت و «مقاومت» این وزارتخانه در برابر این فشار‌ها داد.

سردار کمال هادیان‌فر رییس پلیس فتا در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۹۵ درحاشیه نشست «پی جویی کارآمد و مؤثر جرائم سایبری» اعلام کرد: «برای اینکه هویت افرادی که در فضای مجازی و درکانال ها بیش از ۵ هزار عضو دارند شناسایی شود سایتی آماده شده که تا ۱۰ روز آینده فعال خواهد شد. در تلگرام کانال هایی که مرتکب جرم وتخلف می شوند توسط پلیس فتا رصد می شود و در مسیر فیلترینگ قرار می گیرد.» او افزود: «از ۱۵۲ پیام رسان فعال در دنیا در حال حاضر ۵۲ پیام رسان در کشور فعال هستند که نیاز است ۳۰ پیام رسان فیلتر شوند.»

سردار هادیان‌فر مشخص نکرد که از نظر فنی چه ساز و کاری برای فیلتر کردن یک کانال مشخص تلگرام مورد استفاده قرار خواهد گرفت، چرا که مسدود کرد یک کانال، بدون مسدود کردن کامل تلگرام عملا امکان پذیر نخواهد بود.  مگر شرکت تلگرام در این راستا با مقامات ایرانی همکاری کند و اقدام به بستن کانال‌هایی کند که مقامات ایرانی لیست آن را برای این شرکت ارسال می کنند.

تا کنون شرکت تلگرام هر گونه همکاری برای سانسور محتوا را با دولت ایران رد کرده است. چنین همکاری با دولت‌هایی مانند ایران که در جهان به نقض آزادی بیان و سرکوب عقیده شناخته شده هستند، برای این شرکت جهانی می تواند تبعات زیادی داشته باشد و شهرت و اعتبار آن را در نزد کاربران از دست بدهد و آنها را از کورس رقابت با دیگر اپلیکیشن‌های پیام رسان دور سازد.

مقامات ایرانی علی‌رغم تکذیب شرکت تلگرام بارها ادعا کردند که چنین همکاری‌هایی میان آنها و شرکت تلگرام وجود دارد ولی بررسی‌های کمپین تا کنون چنین مواردی را ثبت نکرده است.

***

نظر سه نماینده مجلس درباره محدود کردن شبکه‌های اجتماعی

نباید به بهانه آسیب‌های شبکه‌های مجازی خودمان را از تکنولوژی‌های فضای مجازی محروم کنیم. اگر از فرصت‌ها و فضای به وجود آمده استفاده مناسبی نداشته باشیم؛ فرصت‌هایی که شبکه‌های مجازی به وجود می‌آورند را از دست خواهیم داد و در چنین شرایطی تهدید رخ می‌دهد.

محمدرضا تابش در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا؛ با بیان این مطلب که شبکه‌ مجازی یکی از جدیدترین و پرمخاطب‌ترین سرویس‌های اینترنتی به‌شمار می‌رود، خاطرنشان کرد: شبکه‌های مجازی هم فرصت است و هم تهدید.

وی با اشاره به اینکه فناوری‌های نوین ارتباطات در صورتی که درست استفاده شود ارمغان‌های خوبی برای بشر به همراه خواهد داشت، افزود: در عین حال این فناوری‌ها به ویژه فناوری ارتباطی در کنار ایجاد رفاه و دسترسی راحت‌تر به اطلاعات می‌تواند در صورت استفاده نادرست منجر به تهدید نیز شود.

وی با اشاره به اینکه می‌توان از شبکه‌های مجازی و فناوری‌های ارتباطات در راستای تقویت و تحکیم فرهنگ، اعتقادات و رفتارهای اجتماعی بهره گرفت، افزود: یکی از امتیازات فضای مجازی این است که فاصله جغرافیایی میان انسان‌ها برداشته شده و این امر ایجاد تحول در عرصه ارتباطات و تبادل اطلاعات به همراه داشته است.

نایب‌رئیس فراکسیون امید مجلس با اشاره به اینکه ما نباید به بهانه آسیب‌های شبکه‌های مجازی خودمان را از تکنولوژی‌های فضای مجازی محروم کنیم، گفت: می‌توان از شبکه‌های اجتماعی در راستای توسعه و ترویج علم و تبادل اطلاعات بهره گرفت.

نماینده مردم اردکان در مجلس؛ با اشاره به ضرورت آموزش استفاده از فضای مجازی، تصریح کرد: شبکه‌های اجتماعی نسل جدیدی از تکنولوژی‌های ارتباطی به‌شمار می‌آید که امروزه در کانون توجه کاربران شبکه‌های جهانی اینترنت قرار دارد بنابراین باید کاربران و استفاده‌کنندگان از این فضا سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند.

وی به ضرورت آموزش کاربران شبکه‌های مجازی اشاره و تصریح کرد: باید با آموزش کاربران و واکسینه کردن آنها تهدیدهای فضای مجازی را به فرصت تبدیل کنیم.

این نماینده مجلس با بیان اینکه افزایش سواد رسانه‌ای منجر به استفاده هوشمندانه از شبکه‌های مجازی خواهد شد، افزود: سواد رسانه‌ای کاربران را از حالت انفعال و مصرفی خارج کرده و وارد فضای فعال می‌کند تا استفاده از این فضاها به نفع کاربران باشد. بنابراین مسئولان فرهنگی کشور در راستای آمزوش کاربران و افزایش سواد رسانه‌ای آنها تلاش کنند و در این راستا نباید غفلت کنیم.

تابش به همکاری و هماهنگی بخش‌های مختلف در راستای آموزش کاربران در استفاده از فضای مجازی ازجمله آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان‌های مردم نهاد و ان‌جی‌اوها و شورایعالی مجازی اشاره و تصریح کرد: باید این مجموعه و وزارتخانه‌ها در جهت ضابطه‌مند کردن، اطلاع‌رسانی شفاف و بالا بردن سطح سواد رسانه‌ای شهروندان در استفاده از فضاهای مجازی گام بردارند. تمامی این برنامه‌ها قابل پیاده عملیاتی و پیاده شدن در کشور است تا آسیب‌های مجازی با افزایش سطح آگاهی شهروندان از طریق آموزش کاهش یافته و از بین برود.

موافق محدود کردن هیچ ابزار رسانه‌ای نیستم

علی ابراهیمی با اشاره به اینکه لحظه به لحظه به تنوع و گستردگی فضاهای مجازی افزوده می‌شود، گفت: شبکه‌های مجازی هم تهدید به شمار می‌آیند و هم فرصت.

عضو فراکسیون امید مجلس با اشاره به اینکه راه جلوگیری از تهدیدها و آسیب‌های فضای مجازی صرفا محدود کردن آن نیست، بیان داشت: باید مجموعه‌های فرهنگی ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد، شورایعالی فضای مجازی و سایر مجموعه‌ها و نهادهای دست‌اندرکار تلاش کنند برای تغذیه اطلاعات در سطح کشور به مردم اطلاع‌رسانی درست و به موقعی داشته باشند.

نماینده شازند؛ با اشاره به اینکه باید درخصوص آسیب‌های فضای مجازی باید به مردم اطلاع‌رسانی کنیم، افزود: باید با اطلاع‌رسانی دقیق و مناسب در راستای شناخت هر چه بیشتر فضای مجازی گام برداریم تا از گسترش و ترویج شایعات در فضای مجازی و بین شهروندان جلوگیری کنیم.

وی خاطرنشان کرد: اگر از فرصت‌ها و فضای به وجود آمده استفاده درست و مناسبی نداشته باشیم؛ فرصت‌هایی که شبکه‌های مجازی به وجود می‌آورند از دست خواهیم داد و در چنین شرایطی تهدید رخ می‌دهد.

به گفته این نماینده مجلس، تبادل اطلاعات از طریق شبکه‌های مجازی در بخش‌های مختلف ازجمله علمی فرهنگی اجتماعی به سرعت و با هزینه کمی صورت می‌گیرد بنابراین نباید ظرفیت‌های این فضا را کنار بگذاریم.

عضو فراکسیون امید مجلس با تاکید بر اینکه بنده با محدود کردن هیچ ابزار رسانه‌ای موافق نیستم؛ بیان داشت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در سیاستگذاری و مدیریت شبکه‌های فضای مجازی دقت بیشتری داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در خصوص شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی متولیان متنوعی مدعی هستند، افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مجموعه اصلی در عرصه فرهنگی باید هدایتگر در این زمینه باشند چراکه فضاهای مجازی قابل کنترل از طریق بخش دولتی نیستند.

ابراهیمی با بیان این مطلب که ظرفیت فرصت فضای مجازی از تهدید آن بیشتر است، گفت: باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه به صورت حرفه‌ای وارد عمل شود تا زمینه‌های تهدید فضای مجازی شرایط خسران و زیانباری را ایجاد نکند.

به گفته این نماینده مجلس؛ تعامل اجتماعی، شفافیت، اطلاع‌رسانی عمومی و سرعت عمل ازجمله شاخصه‌ها و امتیازات فضای مجازی به شمار می‌آید.

مجموعه‌های فرهنگی تهدیدهای شبکه‌های مجازی را به فرصت تبدیل کنند

هادی شوشتری در ادامه این گفت‌وگو با بیان این مطلب که شبکه‌های مجازی زمینه‌ای برای تعلیم و تربیت و انتقال علم و اطلاعات به‌شمار می‌آیند، گفت: موضوع شبکه‌های مجازی یک موضوع بین بخشی به‌شمار می‌آید و مربوط به چند وزارتخانه ازجمله وزارت فرهنگ، وزارت آموزش و پروش، وزارت علوم و شورایعالی انقلاب فرهنگی به عنوان دستگاه سیاستگذار است.

وی با اشاره به اینکه تمامی این مجموعه‌های دخیل در زمینه شبکه‌های مجازی باید با یکدیگر تعامل سازنده و تشریک مساعی داشته باشند، افزود: هماهنگی و همکاری این مجموعه‌ها منجر به استفاده مناسب از شبکه‌های مجازی در سطح کشور شده و جلوی تهدیدات و آسیب‌های آن را می‌گیرد.

به گفته این نماینده مجلس؛ اگر از شبکه‌های مجازی به عنوان ابزار نوین اطلاع‌رسانی و ارتباطات استفاده مناسب صورت گیرد تبدیل به یک فرصت در بخش‌های مختلف ازجمله ارتقای سطح فرهنگی شهرندان خواهد شد.