شرق / آرزو فرشید

«ولی‌محمد» و «عظیم» هم نتوانستند شرایط سخت اسارت را تحمل كنند و جان‌ باختند. آنها هفتمین و هشتمین قربانیان لنج «فروزانمهر» هستند. اول اسفند ٩٣ بود كه یك لنج از كنارك با ١٦ ملوان و ناخدایی «یونس پاره‌جو» به سمت آب‌های اقیانوس هند حركت كرد. لنج دیگری نیز به ناخدایی «شریف فروزانمهر» ١٠ روز قبل از آن راهی شده بود. هر دو لنج صیادی، صید دزدان دریایی سومالی شدند.

یونس مخفیانه با تلفن همراه خود تماس گرفته و خبر اسیرشدن‌شان را داده بود. گفته بود كه در بندر «اوبی‌‌یو» لنگر انداخته و در انبار تورهای لنج زندانی هستند. همان موقع چهار نفر از ملوانان (دو نفر از لنج فروزانمهر و دو نفر از لنج پاره‌جو) زیر فشار شكنجه‌ها كشته شده بودند.

دزدان دریایی خواسته بودند كه در ازای تحویل آن لنج‌ها، یك ‌میلیون دلار باج بگیرند؛ پولی كه قطعا بیش از توان صاحبان لنج بود و هیچ‌كس آن را نپرداخت؛ به‌خاطرهمین دزدان دریایی رقم را پایین آورده و در تماس دوم ٢٥٠ هزار دلار درخواست كردند. این مبلغ نیز پرداخت نشد.

در شش ‌ماه بعد اوضاع ملوانان زندانی هر روز بدتر شد و به جایی رسید كه جیره غذایی‌شان به پایان رسیده و ناچار بودند از آب دریا استفاده كنند. روزه می‌گرفتند و شب‌ها با ماهی‌هایی كه با قلاب گرفته بودند، افطار می‌كردند. اینها را «پیربخش شاه‌مرادی» پدرزن «یونس پاره‌جو» که اتفاقا پسر، برادر، خواهرزاده، پسرعمو و دو پسرخاله‌اش نیز در همان لنج بودند، در مصاحبه‌ای گفته بود.

او همه آن شش ماه، ماجرا را از فرمانداری و استانداری و وزارت كشور پیگیری كرده و به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ بود كه خبر رسید ملوان‌ها فرار كرده‌اند. ناخدا یونس به پدر‌زن خود زنگ زده و گفته بود كه فرار كرده‌اند و تا رسیدن به یك جای امن، به غذا و لنج كمكی نیاز دارند.

شبیه فیلم است؛ اما واقعیت بود؛ ملوانان ایرانی در گریز بود و دو قایق موتوری و لنج ناخدا شریف كه در دست دزدان دریایی سومالی بود، آنها را تعقیب می‌كردند. كمی بعد لنج دزدان دریایی به خاطر خرابی یا دلیل دیگری از تعقیب باز مانده و كمی بعدتر قایق‌‌موتوری‌ها در میان امواج دریا جا ماندند.

ناخدا یونس بعد از شش‌ ماه لنج خود را از دست دزدان دریایی نجات داد؛ اما نداشتن آذوقه همچنان باقی بود. شاید اگر ناو ایتالیایی در آب‌های بین‌المللی به تماس و درخواست كمك آنها پاسخ مثبت نداده بود، موفق نمی‌شدند؛ اما خوشبختانه این‌طور نشد.

ایتالیایی‌ها وارد لنج شده و به آنها كمك كردند؛ وقتی هم كه دزدان دریایی را دست‌وپابسته دیدند، می‌خواستند آنها را از ملوانان ایرانی تحویل بگیرند. ملوانان ایرانی با این كار موافق نبودند چون هنوز ٢٠ ایرانی دیگر (خدمه لنج فروزانمهر) در دست دزدان بوده و جانشان در خطر بود.

آن‌طور كه پدرزن ناخدا تعریف كرده بود، ایتالیایی‌ها درخواست خود را بار دوم با تهدید به انفجار لنج كناركی طرح كرده بودند؛ اما صیادان ایرانی می‌دانستند سپردن دزدان دریایی به دست ایتالیایی‌ها جان دوستانشان را به خطر می‌اندازد؛ بنابراین كوتاه نیامده و این كار را نكردند.

ناخدا یونس و همراهانش بالاخره خود را به اسكله بند كنارك رساندند؛ اما بعد از ٥٧٣ روز هنوز تكلیف دیگر ملوانان ایرانی روشن نشده است. هیچ کس برای رهایی آنها اقدام نكرده و حالا رسیدن خبر فوت «ولی‌محمد» و «عظیم» روی زخم خانواده‌هایشان نمك می‌ریزد.

پیش‌تر اعلام شده بود که وضعیت جسمی دو ایرانی که نام یکی از آنها «سعید» است، وخیم است؛ پس باید نتیجه گرفت كه «سعید» دست‌كم تاكنون زنده است. با این اوصاف، تعداد صیادان كشته‌شده به هشت نفر رسیده و یكی از بستگان «عظیم» با تأیید خبر فوت او می‌گوید: «انتشار خبر فقط باعث آزردگی بیشتر خانواده‌های این عزیزان می‌شود».

پیگیری كردیم
یعقوب جدگال كه در زمان دستگیری این دو لنج و قبل از آن (دوره هشتم و نهم) نماینده چابهار، کنارک و نیکشهر در مجلس شورای اسلامی بوده است، اكنون به «شرق» از اقدامات و پیگیری‌ها برای آزادسازی این صیادان ایرانی می‌گوید: «ما تلاش بسیاری برای آزادسازی این صیادان كردیم».

او با اشاره به اینكه «از این موارد بسیار پیش می‌آید و كشتی‌های زیادی به دام دزدان دریایی می‌افتند»، گفت: «این دزدان دریایی از تبعه هیچ كشوری نیستند و به هیچ قانونی پایبند نیستند؛ بنابراین پیگیری این مسائل بسیار دشوار است».

جدگال با تأكید بر اینكه دزدان دریایی صرفا به دنبال پول هستند، گفت: «از همان ابتدا كه این لنج‌ها دستگیر شدند، دزدان دریایی با والدین و خانواده آنها تماس گرفتند و درخواست پول كردند. مبالغی كه به مرور زمان از آن كاستند و حتی به ١٥٠ هزار دلار رسید».

نماینده پیشین كنارك در پاسخ به این‌ سؤال كه چرا این ماجرا تاكنون به نتیجه نرسیده است، گفت: «صاحبان لنج و خانواده ملوانان كه معمولا كشاورز و از نظر اقتصادی ضعیف هستند، این پول را نپرداختند».

او در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینكه وظیفه دولت و نهاد‌های مسئول دراین‌باره چیست و چرا آنها كاری نكرده‌اند؟ گفت: «دولت جمهوری اسلامی تنها كاری كه می‌تواند دراین‌باره انجام دهد، این است كه دزدان دریایی دیگری را دستگیر كرده و با صیادان ایرانی معاوضه كند».

نكته اینجاست كه یك‌سال‌ونیم گذشته یك بار نیز این موضوع طرح شده و بعد مسكوت ماند. جدگال دراین‌باره گفت: «در آن مورد دولت ایران با دزدان دریایی به توافق نرسید و تا جایی كه می‌دانم، دزدان دریایی دستگیرشده نیز آزاد نشدند؛ البته اطلاع دقیقی ندارم».

پرداخت پول یا معاوضه
این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی كه برای بسته‌شدن پرونده یادشده تنها دو راه‌حل متصور بود، تصریح كرد: «راه‌حل اول این است كه خود مردم جمع شوند و دست‌به‌دست هم داده و مبلغ درخواستی دزدان دریایی را پرداخت كنند».

او در پاسخ به این سؤال كه چه ضمانتی وجود دارد دزدان سومالیایی بعد از دریافت مبالغ درخواستی، صیادان ایرانی را آزاد كنند، گفت: «این ‌كار را می‌كنند. آنها واسط و دلال دارند و این دو لنج تنها لنج‌های گروگان گرفته‌شده نیستند».

جدگال راه‌حل دوم را همان دستگیری دزدان دریایی و معاوضه با گروگان‌های ایرانی دانست و گفت: «لازم است كه دولت در این زمینه چاره‌اندیشی كند».

سؤال ما از جدگال این بود كه شما در زمان این گروگان‌گیری نماینده كنارك در مجلس شورای اسلامی بودید، چرا به‌عنوان مقام مسئول پیگیری نكردید و از دولت نخواستید كه در این زمینه چاره‌اندیشی كند؟ پاسخ این نماینده مجلس نهم این بود كه «ما اقدامات بسیاری كردیم. همان ابتدا و قبل از آنكه یكی از لنج‌ها فرار كند، با صاحبان لنج‌ها و خانواده صیادان گروگان گرفته‌شده جلسه گذاشتیم و آنها راضی شده بودند كه تا حدود ٣٠٠ هزار دلار هم پرداخت كنند، اما در همین حین خبر فرار یك گروه از صیادان ایرانی رسید و آن كار بی‌نتیجه ماند».

او درباره اینكه چرا برای پیداكردن راه‌حل به‌جای راضی‌كردن خانواده قربانیان به پرداخت باج، سراغ نهادها و مسئولان امر نرفته‌اند، نیز گفت: «این كار را هم كردیم، به وزارت خارجه نامه دادیم و پیگیری كردیم اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیده‌ایم، اما رایزنی‌ها ادامه دارد»

جدگال افزود: «وزارت امور خارجه در موارد دیگر همكاری خوبی داشته است و حتی در یك مورد كه در درگیری دو نفر كشته شده بودند، با هزینه خود كه فكر می‌كنم حدود یك‌میلیون دلار بود، زندانیان و حتی اجساد را به كشور بازگرداند».

او در حالی امیدوارانه از ادامه رایزنی‌ها با وزارت امور خارجه می‌گوید كه صحبت از جان انسان‌هاست و صیادان ایرانی بعد از یك‌سال‌ونیم تحمل شرایط سخت، یكی پس از دیگری می‌میرند.