جمعه ۳۱ فروردين ۱۴۰۳ -
Friday 19 April 2024
|
با آثار و گفتارهایی از: داریوش پیرنیاکان کیوان ساکت ، شهرام میرجلالی و حسامالدین سراج
علی مطلبزاده
فرهنگ شریف درگذشت. این خبر کوتاهی بود که ظهر دیروز پس از تایید آن توسط منصوره رضایی، همسر این نوازنده تار منتشر شد تا جامعه موسیقی امسال برای دومینبار در سوگ یکی از چهرههای ماندگارش بنشیند؛ چهرهای که در طول ماههای گذشته چندباری بارها به خاطر شرایط نامناسب جسمی در بیمارستان بستری شد. این شرایطی بود که در طول یک سال گذشته بارها تکرار شده بود.
علی مرادخانی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از نخستین چهرههای دولتی بود که درگذشت فرهنگ شریف را در قالب پیامی تسلیت گفت. در پیام تسلیت علی مرادخانی آمده است: «با کمال تاسف و تاثر، خبر درگذشت هنرمند فرهیخته و والامقام استاد فرهنگ شریف دریافت گردید. آثار ارزشمند، شاگردان هنرمند و فعالیتهای گسترده فرهنگی و هنری ایشان، نام فرهنگ شریف را در صدر فهرست نامآوران هنر موسیقی ایران قرار داده و یاد او را در حافظه مردم هنردوست ماندگار ساخته است. دانش گسترده، بینش عمیق و منش انسانی در کنار پنجه توانا و نوای دلنشین تار فرهنگ شریف، جمع دلدادگان به استاد را در طول یک عمر فعالیت هنری افزود و فقدان وی، همه دوستان، شاگردان و ارادتمندان وی را به سوگ نشاند. اینجانب این ضایعه بزرگ را به جامعه هنری کشور، به ویژه بازماندگان معزز آن هنرمند فقید تسلیت میگویم و برای روح آن مرحوم علو درجات، آمرزش و آرامش مسالت دارم.»
مجید رجبی معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان یکی دیگر از چهرههایی بود که درگذشت این نوازنده تار را تسلیت گفت؛ «درگذشت استاد مسلم موسیقی، نوازنده و آهنگساز پیشکسوت تار «فرهنگ شریف» را که در طی دوران فعالیتهای هنری، باشرافت در جهت اعتلای فرهنگ موسیقی کشور تلاش کرد، به خانواده محترم ایشان و اهالی موسیقی و دوستداران هنر ایران زمین صمیمانه تسلیت میگویم و برای بازماندگان این هنرمند عزیز، از درگاه خداوند متعال صبر و شکیبایی مسئلت مینمایم. »
حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی هم در پی درگذشت فرهنگ شریف با اشاره به اینکه شخصیت کمنظیری را از دست دادیم که در دهههای متوالی در عرصه موسیقی درخشید و آثار ماندگاری را باقی گذاشت، گفت: «او از جوانی درخشید و از جوانترین نوازندگانی بود که به برنامه گلهای رادیو جذب شد. او توانست شیوه نوینی را در نوازندگی تار پایهگذاری کند که تا امروز، جوانان این شیوه را دنبال میکنند. شریف در عرصه آهنگسازی نیز آثار ارزشمندی را از خود باقی گذاشته است. او از چهرههای ارزشمند موسیقی بود که برایش جایگزینی نداریم. درگذشت این هنرمند را به جامعه هنری، خانوادهاش و مردم هنردوست تسلیت میگویم.»
موسسه هنرمندان پیشکسوت یکی دیگر از نهادهایی بود که به مناسبت درگذشت «فرهنگ شریف» پیام تسلیت داد. در متن این پیام آمده است: «امروز باز هم جامعه هنر ایران باید رخت عزا بر تن کند و در سوگ رفتن استادی بزرگ بنشیند. استاد فرهنگ شریف هنرمندی که همواره صدای سازش در تار و پود خاطرات این سرزمین ماندگار خواهد بود، انسانی صبور و بینیاز که همیشه با سربلندی زندگی کرد. موسسه هنرمندان پیشکسوت درگذشت زندهیاد فرهنگ شریف، هنرمند پرآوازه موسیقی و استاد صاحب سبک تار ایران را به جامعه بزرگ هنر کشور به ویژه موسیقی تسلیت عرض نموده و از خداوند مهربان برای آن مرحوم مغفرت واسعه الهی و برای بازماندگان صبر و سلامتی مسالت میدارد. روحش شاد و یادش گرامی باد»
بر اساس اعلام خانه موسیقی، مراسم تشییع پیکر فرهنگ شریف ساعت ۹ صبح روز شنبه، ۲۰ شهریورماه از مقابل تالار وحدت به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) برگزار میشود.
اما در این میان دوستان فرهنگ شریف هم نسبت به درگذشت او واکنش نشان دادند. یکی از این دوستان داود گنجهای بود که سابقه دوستیاش با فرهنگ شریف به ۶۰ سال پیش برمیگردد. او در گفتوگویی با خبرآنلاین درباره آشناییاش با فرهنگ شریف، گفت: «من افتخار این را داشتم که در جوانی در شهر ری با فرهنگ شریف هم محلهای بودیم و حدود ۶۰ سال یکدیگر را میشناختیم. او یکی از نوازندگان چیرهدست و موزیسینهای بسیار خوب است.»
او با اشاره به نام این هنرمند و همخوانی این نام با شخصیت خود فرهنگ شریف توضیح داد: «اسم و فامیل فرهنگ شریف بسیار پرمعنی بود. فرهنگ که پاسدار فرهنگ اصیل ایرانی و نغمههای ماندنی است و شریف هم که نشاندهنده شریف بودن او بود. در خانواده بسیار خوبی بزرگ شد. برادرش در شهر ری داروخانه داشت و خودش از جوانان نمونه بود. فرهنگ شریف از شاگردان خوب استاد شهنازی بود اما شیوه کاری متفاوتی داشت. هر دو یکه تاز نواختن تار بودند و در تاریخ هنر ایران خاطرات خوبی برای نسل ما و نسلهای بعدی ساختند. شریف دلنشین مینواخت و پنجه طلایی نوازندگان بود. ما که در این رشته استخوان خرد کرده و تحصیلات آکادمیک داریم، شریف را به عنوان استاد الاساتید میشناختیم. نمیتوان کلمه مرگ را برای او استفاده کرد. شریف از دنیایی به دنیای بعد رفت چون صداست که همیشه میماند و صدای ساز فرهنگ شریف برای ما و کسانی که با صدای ساز او زندگی کردند باقی خواهد ماند. او بهشتی و از مردان بزرگ روزگار است. انسانی بیش از اندازه مهربان که فقدانش برای فرهنگ و هنر این مملکت ضایعه بزرگی خواهد بود. امیدوارم خداوند تمامی هنرمندان شاخص را سلامت بدارد. باید قدر این هنرمندان را بدانیم چرا که اینها هستند که هنر مملکت ما را از دیگران متمایز میکنند.»
«فرهنگ شریف» از نوازندگان سرشناس و صاحب سبک تار، سال ۱۳۱۰ در شهر آمل به دنیا آمد و به یقین از نوازندگان برتر نیم قرن اخیر ایران محسوب میشود. او در گفتوگویی که توسط وبسایت اختصاصیاش منتشر شده درباره سالهای ابتدایی فراگیری ساز میگوید: «چهارساله بودم که متوجه شدم پدرم نزد حاج علیاکبرخان شهنازی آموزش ساز تار میگرفت و در آن سالها که به شیوه سینه به سینه آموزش داده میشد. معمولا پیش درآمدهای طولانی به هنرجویان آموزش میدادند. یک بار که پدرم در حال تمرین یکی از پیشدرآمدها بود در حین نواختن، ادامه پیش درآمد را فراموش کرد و من بدون مقدمه به پدرم گفتم آقاجون ادامه آهنگی که مینواختید این طوری است و شروع کردم به خواندن بقیه پیش درآمد. پدرم از من خواست پیش درآمد را از ابتدا تا انتها برایش بخوانم و وقتی آن را به درستی و بدون هیچ گونه غلطی خواندم، از آن به بعد حکم ضبط صوت پدرم را پیدا کردم و هر زمانی که دچار مشکل میشد از من کمک میگرفت. پدرم وقتی متوجه استعداد و علاقه من شد ساز تار را نزد استاد عبدالحسین خان شهنازی برادر حاج علیاکبر آموزش دیدم.»
گرچه در دوران معاصر همواره نگرههای گوناگونی پیرامون تکنوازی وجود داشته و مرزبندیهای جدید و قدیم از سوی بعضی کارشناسان مطرح شده است اما فرهنگ شریف در این میان جایگاه متمایزی داشته است.
به عنوان نمونه نمیتوان اشتراکی بین شیوه نوازندگی جلیل شهناز و فرهنگ شریف یافت. یا هر دو هنرمند در شیوه نوازندگی تجربههایی یک سر متفاوت با اساتیدی مانند فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان از خود به یادگار گذاشتند. براین اساس فرهنگ شریف به جرات یکی از تکنوازان و بداههنوازان صاحب سبک موسیقی ایرانی محسوب میشود. گذشته از این تفاسیر آنچه او را بیش از پیش متمایز میکند اخلاق و منشی است که در عشق به آموزش از خود به یادگار گذاشت. او در همین رابطه گفته است: «تمام صداهایی که از این ساز بیرون میآید از هیچسازی بیرون نمیآید و من موفق شدهام بیش از سی نوع صدا را از این ساز بیرون بیاورم که امیدوارم در آیندهای نزدیک دانستههایم را به هنرجویان موسیقی خصوصا نوازندگان ساز تار آموزش بدهم.»
شناخت و درک «فرهنگ شریف» از غنای موسیقی ردیفی و دستگاهی ایران همواره زبانزد اهل موسیقی بوده و از جمله هنرمندانی است که با کیفیت بالای نوازندگی خود، تار ایرانی را در چندین جشنواره جهانی از جمله فستیوال موسیقی برلین معرفی کرد و چندسالی هم در دانشگاههای شناخته شده امریکا به تدریس پرداخت. شریف همچنین به دعوت مرکز حفظ میراث فرهنگی شرق در دانشگاه موزه هنر لندن به انگلستان سفر کرد که برگزاری یک کنسرت پژوهشی و برپایی کارگاه تخصصی ساز تار از نتایج آن به شمار میرود. این هنرمند، دوران تدریس در امریکا را اینطور توضیح میدهد: «در بزرگترین سالنهای کنسرت امریکا اجرا داشتم و هنرجویان به خوبی از کنسرتهایم استقبال کردند. در دانشگاههای مریلند و شیکاگو کرسی استادی داشتم و به امر آموزش موسیقی اصیل ایرانی و ساز تار مشغول بودم.»
این تک نواز صاحب سبک که در دوران حیات همکاری با بزرگانی مثل محمدرضا شجریان، محمودی خوانساری و غلامحسین بنان را در کارنامه به ثبت رساند و تا آنجا پیش رفت که نشان درجه یک هنری خود را از دست رییس دولت اصلاحات دریافت کرد. فرهنگ شریف در گفتوگوی خود به نقل خاطره این دیدار پرداخته و میگوید: «یک بار از دفتر ایشان با من تماس گرفتند و وقتی برای دیدار حضوری تعیین شد. هنگام دیدار از وضع من سوال کردند از جمله اینکه: شما از جایی حقوق دریافت میکنید. گفتم: خیر. گفتند دکترای افتخاریتان را گرفتهاید. گفتم: خیر و در انتها گفتند: چه کاری از من توقع دارید که گفتم: دیدار با شما بهترین هدیه بود. خداوند هنری به من عطا کرده که بالاترین هدیه است. سپس به وزیر وقت ارشاد گفتند تنها کسی که در طول هشت سال خدمتم از من چیزی نخواست ایشان بود و دستور اهدای نشان درجه یک هنری را صادر کرد. » فرهنگ شریف، میراثدار مکتب بزرگانی بود که هنرشان راه به هیچ آرشیوی جز روح و جان نوازندهای که امروز دیگر در میان ما نیست پیدا نکرده بود. تنها میماند افسوس از فقدانی که متاسفانه ادامهدار است!
***
او زلالی خودش را نقش میزد
داریوش پیرنیاکان نوازنده تار
فرهنگ شریف جزو نوازندگان برجسته از نسلی است که نزدیک به چهار دهه صدای سازشان از رادیو پخش شده و آثار بسیاری از او در گلهای رنگارنگ، گلهای تازه، گلهای صحرایی و تکنوازان و برنامههای مختلف رادیویی که در این سالها وجود داشته به گوش مردم رسیده است.
فرهنگ شریف شیوه نوازندگی خاص خودش را داشت و مضرابهای بسیار شفاف و جملهبندیهای بسیار خوب از ویژگیهای بارز نوازندگی او بود. او با اینکه از استادان دوره قاجار مثل عبدالحسین شهنازی، علیاکبر شهنازی و مرتضی نیداوود درس گرفته بود از همان آغاز نوازندگی در رادیو شیوه منحصر بهفرد خودش را پایهگذاری کرد که بسیار هم تاثیرگذار و جذاب بود.
او یکی از همان سه چهار نفری بود که با تارنوازیشان در طول این چند دهه صدای ساز تار را به گوش مردم رساندند و این ساز را در همان زمان زنده نگه داشت. این اتفاق از آن جهت که در آن زمان سازهایی که از غرب وارد میشد در جامعه ما نمود بیشتری پیدا میکردند کم چیزی نبود. در واقع همین نوازندگان با مجاهدتی که به خرج دادند و ایستادگی که در تارنوازی داشتند موجب شدند صدای این ساز به گوش جوانها و مردم عادی برسد.
اما نوازندگی فرهنگ شریف تنها یک بعد از شخصیت ایشان بود. آنچه در شخصیت او نمود بیشتری داشت اخلاق و شریف بودن اوست. قبلا در گفتوگویی به این موضوع اشاره کردم که فرهنگ شریف از جمله شخصیتهایی بود که نام با مسمایی داشت. این بعد از شخصیت او در طول نشست و برخاستهایی که در طول این سالها با او داشتم کاملا مشخص بود.
او جزو نوازندگان و موسیقیدانهایی بود که هیچوقت ندیدم در مورد شخصی یا نوازنده دیگری حرفی بزند. اصلا به حاشیهها نمیپرداخت. واقعا عاشق کارش بود و عشق او را به سازش در هر برخوردی که با او داشتید میدیدید. من معتقدم هر هنرمندی در هر رشتهای که فعالیت میکند خودش را نقش میزند و فرهنگ شریف به معنای واقعی چنین هنرمندی بود. نوازندگی فرهنگ شریف با مضرابها و جملهبندیهای بسیار شفاف، لطیف و متین از زلالی شخصیت او نشات میگرفت.
فرهنگ شریف از نسلی است که خودش و صدای سازش خیلیها را علاقهمند به نوازندگی تار کرد. یکی از آنها خود من بودم. من حدودا شش یا هفت ساله بودم که با شنیدن صدای ساز او از رادیو به ساز تار علاقهمند شدم. آن زمان صبحها برنامهای پخش میشد که آقای شریف در آن همان چهارگاهی را که به «سلامعلیکم» معروف است نواخته بودند. این تاثیری است که در طول این چهار دهه همواره ادامه داشته است.
متاسفانه در طول سالهای گذشته فترتی در موسیقی ما ایجاد شد که خواه ناخواه در مورد نسل آقای شریف هم صدق میکرد.
به موسیقی ما در این سالها آنچنان که باید و شاید اعتباری از طرف بخشی از حاکمیت داده نمیشود و همین مورد تاثیرات سویی بر اجراکنندگان موسیقی و هنرمندان موسیقی گذاشته است.
با وجود این اتفاقات فرهنگ شریف از آن دسته هنرمندانی بود که همیشه مورد محبت مردم و پذیرش آنها بود. من درگذشت فرهنگ شریف را به جامعه هنری و موسیقی و تمام مردمی که او را دوست داشتند و از علاقهمندان به هنر بودند تسلیت میگویم. درگذشت ایشان مثل هنرمندان شاخص و هنرمندان دیگر برای جامعه هنری باعث تاسف و ناراحتکننده است.
***
آرامبخش جانهای مردم این سرزمین
کیوان ساکت نوازنده تار
متاسفانه و با صد افسوس و دریغ امسال سالی بود که شاهد پر کشیدن سرمایههای هنری یکی پس از دیگری میان مردم بودیم. عباس کیارستمی، داوود رشیدی که در میان بهت و ناباوری از میان ما رفتند و اکنون خبر تاسفبار و اندوهبار فرهنگ شریف، مردی که بیش از ششدهه با آثار خود و صدای ساز خودش آرامبخش جانهای مردم این سرزمین بود. آنچه میخواهم بگویم علاوه بر تسلیت و اظهار همدردی با خانواده این استاد فقید و همچنین تسلیت به جامعه هنری و همه ملت ایران و فرهنگدوستان چیز دیگری است.
در طول این سالها همواره سخن از این بوده است که چرا با وجود حضور اساتید ارزنده موسیقی جوان ما کمتر به موسیقی ملی ایران یا به تعبیری به موسیقی اصیل ایران توجه پیدا کردهاند و در عوض به سمت موسیقی فرهنگهای دیگر گرایش داشتهاند. من بخشی از این موضوع را به واسطه سیاستهایی میبینم که در طول این سالها در سازمان صداوسیما نسبت به مقوله موسیقی داشته است. اما اگر رسانه ملی به عنوان مثال در عوض سریالهای کممحتوا و بیارزش کرهای تصمیم میگرفت از هنرمندان این سرزمین و فرهنگ ایران استفاده کند آیا باز هم شاهد عدم توجه و علاقه به موسیقی اصیل ایرانی بودیم؟
هرچند مردم ما همیشه نشان دادهاند که بسیار فهیم، هنردوست و فرهنگدوست هستند و همین هنردوستی و علاقه به فرهنگ را در موسیقی در رشد روزافزون کلاسها و همچنین علاقهمندان به سازهای زهی نشان دادهاند، اما شایسته نبود که این توجه و علاقه در رسانه ملی ما هم سهمی داشته باشد؟ در این سیوچند سالی که از انقلاب میگذرد تا به حال چندبار صداوسیما از فرهنگ شریف حرفی زده یا تصویری و مصاحبهای از او پخش کرده است؟
این موضوع تنها شامل این استاد موسیقی ما نمیشود و با اساتیدی مثل جلیل شهناز، حسن کسایی، احمد عبادی یا محمدرضا شجریان هم همین برخورد شده است. اینکه صداوسیما مردم را با هنرمندان خودشان بیگانه کرده هم گله من است و خیلیهای دیگر. جا دارد صداوسیمای ما از این نظر یک تجدیدنظر کلی در نگاه و برنامهریزیهای خودش داشته باشد تا شاید بیشتر از این در فقدان چنین اساتیدی و عدم توجه به آنها در روزهایی که در بین ما نیستند افسوس نخوریم.
***
صدای حقیقی تار را از ساز او میشنیدیم
شهرام میرجلالی نوازنده و استاد تار
حدود هفده هجده سال پیش زمانی که فرهنگ شریف از امریکا آمد، من قطعهای برای استاد کسایی کار کرده بودم که ایشان راغب شده بود بداند این قطعه مال کیست. ناگفته نماند من از سال ۵۰ که ساز میزدم به سبک ایشان بود. چون آن زمان فرهنگ شریف و استاد شهناز و استاد مجد بودند، اما استاد شریف طرفداران بیشتری داشت چون ساز روانی میزد، ساز زدنش مثل شعر حافظ بود. او دوست داشت من را ببیند، بنابراین به خانه برادرشان رفتم و برایش ساز زدم. زمانی که از اتاق بیرون رفت، برادرش، منوچهر نمیدانست من در اتاقم، پشت در ایستاده بود و گفت: «فرهنگ، چقدر ساز میزنی؟ یک نفر آمده با تو کار دارد.» بعد که من را در اتاق دید، گفت: «مگر تو هم این سبکی ساز میزنی؟» گفتم: «من از همان اول به این سبک ساز میزدم.»
بعد از سال ۵۴ به بعد که با استاد شهناز آشنا شدم و سبکم را تغییر دادم. به هر جهت تاثیرگذاری ایشان در موسیقی و بهخصوص ساز تار بینهایت بود. استاد شهناز هم قطعهای به سبک استاد شریف نواختهاند. زمانی استاد شهناز از عبدالحسین شهنازی استاد فرهنگ شریف صحبت میکردند و وقتی نام فرهنگ شریف را آوردم، گفت: «نفرمایید فرهنگ شریف، بفرمایید فرهنگ حریف.» چون در آن دوره تنها کسی که میتوانست از پس حریف بر بیاید و قلهای باشد در کنار قله استاد شهناز، فرهنگ شریف بود. یک بار صحبتهایی درباره تارنوازی فرهنگ شریف در رادیو کردم. استاد شریف بعد از برنامه به من زنگ زد، خیلی تحت تاثیر حرفهایم قرار گرفته بود و گفت: «تا به حال کسی به این خوبی راجع به من حرف نزده بود.»
متاسفانه این اواخر کمتر به او سر میزدم چون رنجور شده بود و من طاقتش را نداشتم. متاسفانه ایشان هم از دست رفت. او نقشی تاثیرگذار در هنر داشت. هنر او دلی بود. صدای حقیقی تار را از صدای ساز او میشنیدیم. هوشنگ ظریف هم خیلی دوست داشت از سبک ایشان تبعیت کند. خیلی از نوازندگان به خاطر تارنوازی استاد شریف سراغ این ساز رفتند. در دوره قبل بسیاری تار را از طریق فرهنگ شریف شناختند. ساز او خیلی عاشقانه و عارفانه بود. ساز دلی میزد ساز گِلی نمیزد. ساز مناسبتی هم نمیزد البته اگر مناسبتی هم بود در مناسبت با گلها بود در مناسبت با اشعار سعدی، حافظ و مولانا بود نه مناسبتهایی که این روزها به خاطرش صدای سازها بلند میشود.
امروز موسیقی ایران باید برای گلهایی که مظلومانه پرپر شدند، خون گریه کند. برای گلهایی که دورهای طولانی از زندگیشان را در ایران نبودند یا در دورهای که بهترین بازدهی را داشتند، گوشهنشین شدند. زمانی که دیگر تکوتایی ندارند به آنها یک صدایی میدهند. یکی مانند استاد شهناز و یکی مانند استاد شریف دیگر تکرارشدنی نیستند. از اسم و فامیل او میفهمیم که بود: «فرهنگ شریف.»
***
مهربان و فروتن بود
حسامالدین سراج خواننده موسیقی سنتی
خدا استاد شریف را بیامرزد. او شیوهای خاص در نوازندگی تار داشت و تسلط او بر ردیف زیاد بود اما عینا آنچه در ردیف بود را روی ساز پیاده نمیکرد و همین شیوه خاص خود او در نوازندگی بود.
استاد شریف و استاد شهناز در دوره اخیر در تارنوازی از دیگران متمایز هستند و آثاری که از ایشان برجا مانده چه در همکاری با خوانندگان دوره قبل و چه با خوانندگان دوره جدید همگی محتوا دارند ملودیپردازی ایشان در چهارمضرابها و قطعات ضربی ویژه خودشان بود و آثار او بسیار شنیدنی هستند. من افتخار همکاری در یک کار مشترک با استاد شریف را داشتم.
از نظر اخلاقی او بسیار متواضع و فروتن بود. ارتباط او با هنرمندان و خانوادهشان همیشه با مهربانی و فروتنی همراه بود.
الان وقت آن است که مسوولان فرهنگی و هنری در مورد احیا و اشاعه هنر اصیل تجدید نظر کنند. رسانه بزرگ ما، رادیو و تلویزیون ما دایما قطعاتی را پخش میکند که هیچ جایی در هنر ماندگار و هنر جاودانه ایرانی ندارند و از طرفی هیچ اثری از اساتید بزرگ موسیقی ایرانی مانند استاد شهناز، استاد کسایی و استاد شجریان پخش نمیکند.
اگر موسیقیهایی را که از رادیو و تلویزیون پخش میشود گوش کنید اصلا تصور نمیکنید این رسانه متعلق به فرهنگ ماندگار ایرانی است و فکر میکنم مسوولان فرهنگی و رسانه بزرگ ایران باید بیشتر از اینها به فکر باشند و در آینده اعمال این مسوولان قضاوت خواهد شد.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|