پنجشنبه ۳۰ فروردين ۱۴۰۳ -
Thursday 18 April 2024
|
محمدعلی دستمالی، کارشناس سیاسی مسائل منطقه
منبع: دیپلماسی ایرانی
طی روزهای اخیر و پس از گذار از پیچ خطرناک کودتای نافرجام ۱۵ جولای در ترکیه، شاهد گونهای از انسجام و وحدت، بین جریانات سیاسی و حزب حاکم بودیم و برای نخستین بار پس از یک مقطع طولانی، رهبر حزب حاکم، رئیس جمهور و رهبران احزاب مخالف، روی یک صحنه، در ینی کاپی استانبول کنار هم قرار گرفتند و به سخنرانی همدیگر گوش دادند!
کسانی که با فضای سیاسی و حزبی ترکیه آشنا هستند، خوب میدانند که تصور این که، بن علی یلدرم رهبر حزب عدالت و توسعه و نخست وزیر ترکیه، کمال قلچداراوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق و دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی، با آن همه اختلاف و حجم گسترده ی متلکها و کنایههایی که نثار هم کردهاند، در یک فضا جمع شوند و درباره یک دغدغه مشترک حرف بزنند، بسیار عجیب و شگفتی آور است. به ویژه اگر، واسطه و کاتالیزور این گردهمایی بزرگ، دعوتهای مکرر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه باشد.
آن چه در میتینگ زیبای استانبول دیدیم، تصویری از یک جامعه پویا و سرزنده بود که برای حفظ ثبات و توسعه سیاسی و دموکراسی، ساعتها زیر آفتاب میایستد و پرچم تکان میدهد. اما گذشته از شور حضار میلیونی و جلوههای حرفهای و مدرن صحنه محل سخنرانی این گردهمایی، دو نقص بزرگ در تابلوی کلانی دیده میشد:
نخست: حضور نداشتن سران احزاب سیاسی خارج از مجلس ملی ترکیه که دست کم باید رهبران پنج حزب مهم راه نیافته به مجلس، در این گردهمایی در کنار رهبران فعلی حضور پیدا میکردند.
دوم:حضور نداشتن صلاح الدین دمیرتاش رهبر حزب دموکراتیک خلقها که حزب او نیز با آرای مردم به مجلس ملی ترکیه راه پیدا کرده و هر اندازه که وابسته به پ.ک.ک و مورد انتقاد دولت باشد، اما در هر حال و تحت هر شرایطی، تکهای از پازل بزرگ سیاسیت و قدرت، در ترکیه ی امروز است.
اردوغان در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد دعوت نکردن از دمیرتاش، اعلام کرد: «او با یکی از رسانههای طرفدار فتح الله گولن در خارج از کشور مصاحبه کرده و مردمی را که در برابر تانک کودتاگران ایستادگی کردهاند، به اعضای داعش تشبیه کرده است. پس او بین آدمهای شرافتمند آن مراسم نمیتواند جا بگیرد. اما بگذارید همه بدانند که برادران و خواهران کُرد من، هر روز برایم پیام میفرستند و تماس میگیرند و حساب آنها، از هم جداست.»
دمیرتاش، پیش تر نیز در گفتگو با رسانههای آلمان، اردوغان را به ابوبکر بغدادی خلیفه داعش، تشبیه کرد. به هر حال، بیان این مصادیق نشان میدهند که به قول ترکها «ایپلَر کوپارمیش گیبی». یعنی: انگار بندها پاره شدهاند و امیدی به «وصل» نیست.
آیا کردها در حاشیهاند؟
به باور نگارنده، انتخاب عنوانی همچون «چرا اردوغان کردها را به حاشیه میراند؟» یا عنوان دیگری مانند «چرا کردها به میتینگ بزرگ استانبول دعوت نشدند؟» از لحاظ فنی و سیاسی، صحیح نیست. چرا که تابلوی کلان تحولات سیاسی – امنیتی ترکیه در دو سال اخیر، این واقعیت را نشان میدهد که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهوری ترکیه، با پدیدهای به نام پ.ک.ک، مشکل و تنش دارند و نه با پرونده کُردی یا مطالبات قوم گرایانه و ناسیونالیستی کُردی.
شاید این یکی از موضوعاتی است که در بسیاری از تحلیلهای ما، دانسته یا ندانسته با مسائل دیگر خلط شده و مبنای قضاوتهایی کلی در مورد ترکیه و تحولات سیاسی آن شده است. در تحلیل ریز این موضوع باید گفت: حزب عدالت و توسعه به مثابه یک جریان اسلام گرای محافظه کار که دارای نگرش و مواضع ملی گرایانه ترکی خاصی نیز هست، در سالیان گذشته، ذهنیت نوینی نسبت به مساله کردها پیدا کرده است. البته ریشه این ذهنیت را باید در دوران پیش از تاسیس حزب عدالت و توسعه و در دوران فعالیتهای رجب طیب اردوغان به عنوان یکی از شاگردان برجسته ی نجم الدین اربکان و یکی از کادرهای قدرتمند حزب اسلامی رفاه، جستجو کرد.
اربکان در سال ۱۹۹۳ از اردوغان خواست که گزارش مفصلی در مورد مساله کردها تدوین کند. امروز و پس از یک فاصله زمانی ۲۳ ساله، به روشنی میبینیم که اربکان و اردوغان از همان دوران، بین مساله کُردی و موضوع پ.ک.ک، تفاوتها و مرزبندیهایی قائل شدهاند. به این معنی که روح ملی گرایانه ترکی اردوغان و استاد او اربکان، با هویت کُردی، تنش و اختلافی نداشته اما بُن مایه اسلامی اندیشههای آنان، همواره از بُعد ایدئولوژیک اندیشههای چپ گرایانه ی پ.ک.ک نفرت داشته و نتوانسته به آن اعتماد کند. شاید به همین خاطر است که در سالیان اخیر و در جریان مذاکرات صلح با پ.ک.ک نیز همواره شاهد گونهای از تردید و تعلل در رفتارهای اردوغان بوده ایم. او به عنوان یک سیاست مدار کشته کار که در آغاز دوران جوانی وارد صحنه سیاست شده و همواره اندیشهها و تمایلات اسلامگرایانه داشته، نه تنها از پ.ک.ک، بلکه از دیگر جریانات چپ کشورش، اصطلاحا دل چرکین است.
اردوغان در سالیان اخیر و در حلقه معتمدین خود، همواره سهم قابل توجهی به کردها داده است و در مقام وزیر و معاون نخست وزیر نیز در کابینه حضور داشتهاند. مهمت مهدی اَکَر وزیر کُردزبان دیاربکری، چندین دوره در کابینه آکپارتی به عنوان وزیر حضور داشت و هم اکنون معاون رهبر حزب عدالت و توسعه و مسئول بخش سیاست خارجی این حزب است. مهمت شمشک، اقتصدادان کُرد باتمانی، معاون اقتصای نخستوزیر است و در پستهای حساس دیگری نیز در دولت، مجلس و سایر نهادها، به سیاست مداران کُرد بها داده شده و در استانهای جنوب و جنوب شرقی، تلاشهای فراوانی برای ارتقای نقش سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کردهای نزدیک به آکپارتی، صورت گرفته است اما تا زمانی که حزب عدالت و توسعه، با کردهای نزدیک به پ.ک.ک نیز به توافق و تعامل نرسد، مشکلات به قوت خود باقی خواهند ماند.
در هر صورت و با وجود خطاهای استراتژیک و مهمی که نمایندگان کُرد وابسته به پ.ک.ک مرتکب شدهاند، باز هم نمیتوان نقش آنان را نادیده گرفت. آنان به خاطر موقعیت ویژه و پر اضطرابی که در نتیجه فشارهای دوجانبه دولت و پ.ک.ک برایشان ایجاد شده، مواضع غلط نیز گرفتهاند. اما نمیتوان از یاد برد که در دوران مذاکرات صلح در سال ۲۰۱۳ میلادی، احمد ترک، لیلا زانا، دمیرتاش و دیگران، در قامت سیاست مداران دموکرات و صلحطلب توانمند و مجربی ظاهر شدند که میتوانند در توسعه سیاسی ترکیه، وظایف سنگینی بر عهده بگیرند.
امروز نیز، تحلیل واقعبینانه شرایط عینی و ملموس ترکیه، این واقعیت را نشان میدهد که حزب عدالت و توسعه، برای حل معضل کردها و پایان دادن به مسیر پرپیچ و خم پرونده کُردی، گزینهای بهتر از دمیرتاش و یاران او ندارد و متقابلا، کردها نیز در میان سران احزاب کنونی ترکیه، طرف معاملهای بهتر از اردوغان و دیگر سران آکپارتی پیدا نخواهند کرد و بنابراین آنها ناچارند همدیگر را تحمل کنند.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|