شمارش آرای همه‌پرسی تاریخی بریتانیایی‌ها برای ماندن یا خروج از اتحادیه اروپا پایان یافت و طرفداران خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برنده این همه‌پرسی شده‌اند.

بنابرآخرین گزارش‌ها ۵۲ درصد بریتانیایی‌ها به خروج از اتحادیه اروپا رای داده‌اند. موافقان ماندن در اروپا ۴۸ درصد بودند. حدود ۸/ ۱۶ میلیون نفر به خروج از اتحادیه اروپا و ۷/ ۱۵ میلیون نفر به باقی‌ماندن رای داده‌اند.

میزان مشارکت مردم در همه‌پرسی بسیار بالا و حدود ۷۲ درصد بوده است. میزان مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی سال گذشته در این کشور تنها حدود ۶۶درصد بود.

نتایج همه‌پرسی نشان می‌دهد در حالی اکثریت شهروندان بریتانیا در اسکاتلند و ایرلند شمالی به ماندن در اتحادیه اروپا رای داده‌اند، در ولز و انگلستان اکثریت مردم موافق ترک اتحادیه اروپا بودند. استثنا در این میان شهر لندن بود که اکثریت اهالی شهر طرفدار ماندن بودند.

با آشکار شدن نتایج همه‌پرسی ارزش پوند بریتانیا به کمترین سطح خود از سال ۱۹۸۵ رسیده است. گزارش‌ها همچنین حاکی است که قیمت نفت نیز در نخستین ساعات صبح جمعه در بازارهای ‌آسیا کاهش یافت.

نخستین واکنش‌ها
واکنش مقام‌های اروپایی به نتایچ همه‌پرسی متفاوت بود. سیاستمداران طرفدار اتحادیه اروپا با ناراحتی و نگرانی نسبت به خروج بریتانیا واکنش نشان داده‌اند در حالی که سیاستمداران راست‌گرا از آن استقبال کرده‌اند. راست‌گرایان پوپولیست اروپا از خوشحالی در پوست خود نمی‌گنجند.

“گیرت ویلدرز”، پوپولیست راست‌گرای هلند با اعلام نتایج همه‌پرسی بریتانیا در توییتر نوشت: «بای بای بروکسل». اوا اضافه کرد هلند کشور بعدی در خروج از اتحادیه اروپا خواهد بود.

ماری لوپن سیاستمدار راستگرای فرانسه احساسات خود درباره همه‌پرسی بریتانیا را با کلمه نوشتن «پیروزی» در توییتر نشان داد. او خواستار همه‌پرسی مشابهی در فرانسه شد.

«نایجل فاراژ»، رهبر حزب استقلال بریتانیا روز جمعه، روز اعلام نتیجه همه‌پرسی را روز «استقلال بریتانیا» نامید.

ولفگانگ شویبله وزیر دارایی آلمان در واکنش به نتیجه همه‌پرسی گفت، او انتظار نتیجه‌ی دیگری از همه‌پرسی روز گذشته بریتانیا داشت، با‌این‌حال او تاکید کرد، اروپا در کنار هم خواهد ایستاد. شویبله افزود، ما ناگزیر هستیم که بهترین اقدام را در برابر تصمیم دوستان بریتانیایی خود انجام دهیم.

آلکساندر استاب، نخست‌وزیر فنلاند نیز پس از اعلام نخستین نتایج همه‌پرسی بریتانیا در توییتر نوشت: «به من بگویید هنوز در خوایم و کابوس وحشتناکی می‌بینم.»

شکست سختی برای کامرون
نتایج همه‌پرسی شکست سختی برای نخست‌وزیر بریتانیا بود.  کامرون طرفدار باقی‌ماندن کشورش در اتحادیه اروپا بود. ایده همه‌پرسی درباره ماندن و یا خروج بریتانیا را نخستین بار او در سال ۲۰۱۳ پیشنهاد کرد. هدف کامرون از این پیشنهاد ساکت کردن منتقدان داخلی بود. حال او در چاهی که خود کنده بود افتاد. در مبارزات انتخاباتی کامرون به سختی برای ماندن کشورش در اتحادیه اروپا تلاش کرد. اما اکثریت مردم بریتانیا خلاف نظر نخست‌وزیر تصمیم گرفتند.

دیوید کامرون، نخست وزیر و رهبر حزب حاکم محافظه کار، اعلام کرده است که از سمت خود کناره می‌گیرد. او گفت انتخاب رهبر جدید حزب، در سمت خود می‌ماند اما تاکید کرد که لازم است مذاکره با اتحادیه اروپا برای خروج بریتانیا از این اتحادیه توسط نخست وزیر جدید انجام شود.

متن سخنان آقای کامرون که در برابر ساختمان نخست وزیری ایراد کرد به شرح زیر است:

«مردم بریتانیا تصمیمی کاملا صریح اتخاذ کرده‌اند تا مسیر دیگری را در پیش بگیرند و به این ترتیب، فکر می‌کنم که کشور به رهبری جدیدی نیاز دارد که در این جهت حرکت کند.

من به عنوان نخست وزیر هر آنچه را که می‌توانم خواهم کرد تا طی ماه‌های آتی، ثبات کشتی کشور حفظ شود اما فکر نمی‌کنم درست باشد که من ناخدایی کشتی را برعهده داشته باشم.

همین امروز نیازی به یک برنامه زمانی مشخص نیست اما هدف ما باید این باشد که تا آغاز نشست سالانه حزب محافظه‌کار در ماه اکتبر، نخست وزیر جدید بر سر کار باشد.

روز دوشنبه هیات دولت جلسه خواهد داشت و رئیس بانک انگلستان (بانک مرکزی) بیانیه‌ای در باره اقدامات بانک صادر خواهد کرد.

ما همچنان برنامه دولت را که در سخنان ملکه [در پارلمان] ارائه داده شده بود ادامه خواهیم داد. من صبح امروز با علیاحضرت ملکه صحبت کرده و اقداماتی را که در نظر دارم به اطلاع او رسانده‌ام.

مذاکره با اتحادیه اروپا [در مورد خروج از اتحادیه] باید تحت رهبری نخست وزیر جدیدی آغاز شود و من فکر می‌کنم که درست این است که نخست وزیر جدید تصمیم بگیرد که در چه زمانی ماده ٥٠ [معاهده عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا راجع به خروج کشورهای عضو از اتحادیه] را به جریان اندازد و روند رسمی و حقوقی برای خروج از اتحادیه اروپا را آغاز کند. من هفته آینده در نشست شورای اروپا شرکت خواهم کرد و تصمیم مردم و تصمیم خود را تشریح خواهم کرد.

ما باید مباهات کنیم به اینکه در این جزایر [بریتانیا] در مورد مسائلی چنین مهم به تصمیم مردم اعتماد می‌شود. ما نه تنها از یک دموکراسی پارلمانی برخورداریم بلکه در موارد مربوط به اینکه چگونه باید بر ما حکومت شود، گاه لازم است به طور مستقیم از مردم سئوال شود و این همان کاری است که ما کرده‌ایم.

اگرچه خروج از اروپا مسیری نبود که من توصیه می‌کردم اما من اولین کسی هستم که از قدرت باورنکردنی کشورمان ستایش به عمل آوردم. من قبلا هم گفته‌ام که بریتانیا قادر است بیرون از اتحادیه اروپا هم به حیات خود ادامه دهد و حالا که تصمیم نهایی در خروج از اتحادیه گرفته شده، باید بهترین راه را برای انجام کارهای خود را بیابیم.

من به این کشور عشق می‌ورزم و افتخار می‌کنم که به این کشور خدمت کرده‌ام و در آینده هم هرآنچه در توان دارم برای کمک به موفقیت این کشور بزرگ خواهم کرد.»

رئیس پارلمان اروپا: کامرون مقصر است
مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا در واکنش به نتایج همه‌پرسی بریتانیا دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا را سرزنش کرد و او را در نتایج همه‌پرسی مقصر دانست. شولتز گفت “کامرون مسئولیت بزرگی بر عهده دارد”. به اعتقاد رئیس پارلمان اورپا فرایند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به سرعت آغاز خواهد شد.

مارتین شولتز که با شبکه دوم تلویزیون آلمان گفت‌وگو می‌کرد، درباره موقعیت بریتانیا پس از همه‌پرسی گفت، در اروپا از این‌پس با بریتانیا به عنوان “کشور ثالث” رفتار خواهد شد. او افزود، ما خود را برای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا آماده کرده‌ایم.

به نظر رئیس پارلمان اروپا خروج بریتانیا، خروج دیگر کشورها از اتحادیه اروپا را در پی نخواهد داشت. او می‌گوید «موج خروج از اتحادیه اروپا پیش نخواهد آمد.»

روز سه‌شنبه آینده پارلمان اتحادیه اروپا در جلسه‌ی ویژه‌ای نتیجه همه‌پرسی بریتانیا را بررسی خواهد کرد. دونالد توسک، رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز تا ساعتی دیگر درباره نتیجه همه‌پرسی در بریتانیا اظهارنظر خواهد کرد.

واکنش فرانسوی‌ها
ژان مارک ارو، وزیر امورخارجه فرانسه در پی اعلام نتایج رفراندم با ابراز تاسف برای بریتانیا گفت اروپا به راه خود ادامه می‌دهد، اما باید دست به عمل بزند و اعتماد مردم را دوباره به دست آورد.

فرانسوا فیون، نماینده جمهوریخواهان پاریس معتقد است خروج بریتانیا همچون غرش رعد در اتحادیه اروپا صدا کرده است. به گفته او آنچه اتحادیه اروپا تجربه خواهد کرد اختلال در کارکرد دستگاه اداری و ناتوانی آن در پاسخگویی به چالش‌های زمانه است.

این سیاستمدار راست فرانسه ادامه داد، نباید رای مردم بریتانیا را حقیر شمرد. به نظر اتحادیه اروپا سالهای متمادی است که در خلاء معلق است.

مارین لوپن، رهبر گروه راستگرای افراطی “جبهه ملی فرانسه”، خروج بریتانیا را “دستیابی به آزادی” خوانده است. او که همواره خواهان جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا بوده است می‌گوید باید این رفراندم در فرانسه و در دیگر کشورهای اتحادیه اروپا نیز برگزار شود. اما چنین رفراندمی تنها با تصویب رؤسای جمهور کشورهای اروپایی امکان پذیر است.

نیکلا دوپن انیان، رهبر حزب راست افراطی “فرانسه پابرجا” (Debout la France) جدایی بریتانیا را شادی بزرگ و پیروزی زیبا توصف کرد. او گفت این تصمیم سبب هیچ هرج و مرجی نمی‌شود و به روند تاریخ شتاب می‌بخشد.

منابع: دویچه وله، ‌بی بی سی

***

یک رفراندوم و عواقب سنگین آن

اکثریت مردم بریتانیا در یک تصمیم تاریخی به خروج از اتحادیه اروپا رای دادند. اما پی‌آمدهای اقتصادی و سیاسی این تصمیم برای بریتانیا و اتحادیه اروپا چیست؟ تفسیری از کریستوف هاسلباخ، عضو تحریریه بخش آلمانی دویچه‌وله.
نتیجه این رفراندوم یک فاجعه بود، فاجعه‌ای برای همه. این تصمیم مردم بریتانیا تنها بازنده در پی خواهد داشت. هواداران خروج از اتحادیه اروپا شاید در این لحظه احساس استقلال بیش‌تری بکنند، اما خیلی زود در خواهند یافت، که این استقلال چیزی بیش از یک توهم نیست. بریتانیا پس از این تصمیم فقیرتر خواهد شد. و نکته بسیار مهم اینکه: خطر فروپاشی پادشاهی بریتانیا را تهدید می‌کند. اکثر اسکاتلندی‌ها به بقا در اتحادیه اروپا رای داده‌اند و همین می‌تواند جدایی آن‌ها را در پی داشته باشد. صدای فریاد اتحاد ایرلند نیز بلندتر از پیش خواهد شد، چرا که مرز خارجی اتحادیه اروپا اکنون از میان خاک ایرلند می‌گذرد.

و البته پی‌آمدهای منفی مشابهی برای سایر کشورهای اتحادیه اروپا قابل پیش‌بینی است. و این موضوع تنها محدود به آن نیست که یکی از مهم‌ترین پرداخت‌کنند‌ه‌های حق عضویت این اتحادیه را ترک می‌کند، بلکه موضوع بر سر خروج کشوری است که توان رقابت اتحادیه اروپا در سطح جهان را افزایش داده بود و به این اتحادیه چهره‌ای بین‌المللی‌تر داده است.

خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، به‌ویژه برای آلمان گران تمام می‌شود. کشورهای بسیاری در اتحادیه اروپا هستند که کمابیش خواهان کاهش تاثیرات روند جهانی‌گردانی‌اند و چندان علاقه‌ای به کنترل پرداخت‌ها و هزینه‌های دولتی ندارند. در این میان، آلمان و بریتانیا همواره سیاست مشترکی را دنبال کرده‌اند. و حال این شریک آلمان خواستار ترک اتحادیه اروپاست.

اما یکی از پی‌آمدهای مهم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا شاید پی‌آمد سیاسی آن باشد: نمونه بریتانیا می‌تواند سرمشق و الگوی دیگران واقع شود. نیازی نیست که یکباره شمار کثیری از اعضا تصمیم به خروج از اتحادیه را بگیرند. اما کشورهای دیگر نیز می‌توانند برای دریافت حقوق ویژه و نادیده گرفتن این یا آن قانون و مقررات اتحادیه اروپا، همچون بریتانیا تهدید به برگزاری رفراندوم کنند.

و در فرجامین نگاه از اتحادیه اروپا نهادی می‌ماند که همه اعضای آن هر یک ساز خود را بزند و از زیر مسئولیت‌‌های برآمده از تصمیم‌های آن شانه خالی کند. به این ترتیب اتحادیه اروپا از یک بازیگر جدی و بین‌المللی در همه عرصه‌ها، بدل به یک نهاد شکننده و سست‌عنصر می‌شود.

ارزش افزوده این رفراندوم برای اروپا چیست؟

بسیاری از شهروندان کشورهای اروپا اکنون مایلند بریتانیایی‌ها طعم خروج از اتحادیه را بچشند. پیام‌شان روشن است: هر که رفت، برای ابد رفته است. دیگر نمی‌باید برای بقای بریتانیا سخاوتمندانه عقب نشینی کرد و برای بریتانیا مزایای خاص قائل شد. حتی باید برخورد به بریتانیا به گونه‌ای باشد که سایر کشورهایی که کمابیش از گرایش مشابهی برخوردارند، به روشنی دریابند که پاسخ اتحادیه به “فراریان از خدمت” بسیار قاطع است و آن‌ها با چنین کاری تنها به خودشان ضرر خواهند رساند.

اما انتقام چاره کار نیست، چون در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا کسانی که یا با اتحادیه اروپا خصومت دارند و یا نسبت به حقانیت آن تردید، کم شمار نیستند. تهدید کردن در فرجامین نگاه باعث مسموم‌تر شدن فضای حاکم خواهد شد. به جای آنکه در چنین شرایطی به تهدید و انتقام بیاندیشیم، باید در کمال خونسردی در پی چاره باشیم و تلاش کنیم که مناسبات جدیدی با بریتانیا برقرار کنیم. تردیدی نیست که این مناسبات نمی‌تواند جای عضویت بریتانیا را برای اتحادیه اروپا پر کند، اما سیاست یا همه چیز یا هیچ چیز، بهر حال در شرایط کنونی چاره‌ساز نخواهد بود.

اتحادیه اروپا نیز حال می‌بایست با خود برخوردی انتقادی کند. شعار حل همه مشکلات در گروی “اروپای بیش‌تر” است، شهروندان کشورهای عضو اتحادیه اروپا را دیگر راضی نمی‌کند. یکی از نمونه‌های آن همین بحران پناهجویی است، بحرانی که در نگاه بسیاری یکی از بزرگترین چالش‌های قاره اروپاست. شعار “اروپای بیش‌تر” در این رابطه به معنای پذیرش هر چه بیش‌تر شمار پناهجویان بود و تقسیم آن‌ها بین کشورهای عضو. ولی بسیاری از این کشورها اصلا حاضر به پذیرش این پناهجویان نبودند.

در مورد بحران کماکان حل نشده بدهی‌های دولتی نیز “پاسخ اروپایی” بیش‌تر زیان بخش بود تا سودمند: کشورهای ثروتمند احساس می‌کردند که مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند و کشورهای فقیر نیز احساس می‌کردند که ولی و قیم پیدا کرده‌اند.

ارزش افزوده این رفراندوم برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید این باشد که همکاری‌های اروپایی در آینده باید دقیق‌تر مستدل و طراحی شوند. این دیگر به هیچ‌روی کفایت نمی‌کند که به اتحادیه اروپا به‌مثابه پروژه صلح نگریسته شود، اما سایر پرسش‌ها و مشکلات از دیده به دور مانند.

آری، تصمیم مردم بریتانیا به خروج از اتحادیه اروپا یک کابوس است. اما این تصمیم در عین حال فراخوانی است بسیار رسا برای بیداری و هشیاری اعضای این اتحادیه. انتقاد از خود قاطع و در عین تامل ورزیدن نسبت به همه آن اهدافی که اروپا مایل است مشترکا در آینده به آن‌ها دست یابد، پیام مهم این لحظه است.